Η χώρα μας κάνει μια σημαντική προσπάθεια προκειμένου να προωθήσει το εθνικό σχέδιο για την ενέργεια και το κλίμα. Όπως λέει στο FinancePro η Βασιλική Λαζαράκου, η πραγματοποίηση βιώσιμων επενδύσεων και η ενίσχυση της πράσινης ανάπτυξης για την ελληνική οικονομία έχει ξεχωριστή σπουδαιότητα και βαρύτητα.
Οι εισηγμένες εταιρείες είναι απαραίτητο να αναπτύξουν συγκροτημένο και ολιστικό σχεδιασμό, ως προς το πώς θα ενσωματώσουν τα κριτήρια ESG στην πολιτική τους, ανταποκρινόμενοι στις απαιτήσεις τόσο των καταναλωτών όσο και των επενδυτών προσθέτει.
Η κλιματική κρίση έχει επιταχύνει τις διαδικασίες για τη μετάβαση της χώρας σε μια βιώσιμη οικονομία;
Με γνώμονα την αντιμετώπιση των συνεπειών της κλιματικής κρίσης, η Ε.Ε. στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, έχει θέσει τον εμβληματικό στόχο να καταστεί η Ευρώπη η πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρος μέχρι το 2050.
Σ’ αυτήν την κατεύθυνση, στη χώρα μας είναι σε εξέλιξη μια σημαντική προσπάθεια, ώστε να προωθηθεί ένα ολοκληρωμένο εθνικό σχέδιο για την ενέργεια και το κλίμα, μέσα από την υλοποίηση διαφορετικών δράσεων, πρωτοβουλιών και ασφαλώς έργων μεγάλης κλίμακας, με στόχο την πράσινη ανάπτυξη. Η πραγματοποίηση βιώσιμων επενδύσεων και η ενίσχυση της πράσινης ανάπτυξης για την ελληνική οικονομία έχει ξεχωριστή σπουδαιότητα και βαρύτητα. Είναι άλλωστε χαρακτηριστικό ότι τα τελευταία χρόνια παρατηρείται σημαντική διείσδυση έργων ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα, με πολλαπλά οικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη. Η χώρα μας διαθέτει πλούσιο αιολικό και ηλιακό δυναμικό και μπορεί να καταστεί σημαντικός παίκτης σε ευρωπαϊκή κλίμακα στην προσπάθεια επιτάχυνσης του ενεργειακού μετασχηματισμού. Είναι ιδιαίτερα ελπιδοφόρο το γεγονός ότι μεγάλοι επιχειρηματικοί όμιλοι και εταιρείες έχουν προχωρήσει στον σχεδιασμό και στην υλοποίηση σημαντικών επενδύσεων στον τομέα των εναλλακτικών μορφών ενέργειας.
Σε κάθε περίπτωση βέβαια είναι πολλά ακόμη αυτά που πρέπει να γίνουν, ώστε η χώρα μας να πετύχει τους φιλόδοξους περιβαλλοντικούς στόχους που έχει θέσει, με ορίζοντα, σε πρώτη φάση, το 2030.
Η συμμόρφωση των εισηγμένων επιχειρήσεων με τα κριτήρια ESG είναι καθοριστικός παράγων για τη βιώσιμη ανάπτυξη, αλλά και για την προσέλκυση επενδυτών. Ποια είναι η εικόνα που έχετε ως Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς;
Εστιάζοντας στις εισηγμένες εταιρείες και στην εταιρική διακυβέρνηση, που αποτελεί από τους πυλώνες της βιώσιμης χρηματοδότησης, στο νέο περιβάλλον, οι εισηγμένες εταιρείες είναι απαραίτητο να αναπτύξουν συγκροτημένο και ολιστικό σχεδιασμό, ως προς το πώς θα ενσωματώσουν τα κριτήρια ESG στην πολιτική τους, ανταποκρινόμενοι στις απαιτήσεις τόσο των καταναλωτών όσο και των επενδυτών.
Είναι σαφές πλέον ότι οι οργανισμοί που επιθυμούν να είναι ελκυστικοί στους επενδυτές, οφείλουν να υιοθετήσουν στρατηγικές ευθυγράμμισης με τα ESG, εντάσσοντάς τες αρμονικά στην καθημερινή εταιρική τους κουλτούρα και πρακτική.
Οι επενδυτές, και γενικότερα όλοι οι stakeholders, αποδίδουν μεγάλη σημασία στην ευθυγράμμιση των σύγχρονων εισηγμένων εταιρειών με τα κριτήρια ESG, επιβραβεύοντας τους κοινωνικά και περιβαλλοντικά υπεύθυνους επιχειρηματικούς οργανισμούς, οι οποίοι χαρακτηρίζονται από χρηστή διακυβέρνηση και διαφάνεια στον τρόπο λειτουργίας τους.
Σχετικά, θα ήθελα να σταθώ και να επισημάνω το σημαντικότατο έργο του ΟΟΣΑ στα προαναφερόμενα θέματα. Έχω την τιμή να συμμετέχω στο διοικητικό συμβούλιο της Επιτροπής Εταιρικής Διακυβέρνησης του ΟΟΣΑ και με την ιδιότητα αυτή προσθέτω ότι ολοκληρώθηκε πρόσφατα η αναθεώρηση των Αρχών Εταιρικής Διακυβέρνησης (G20/OECD Principles of Corporate Governance) που περιλαμβάνει μεταξύ άλλων και ένα νέο κεφάλαιο με τίτλο «Βιωσιμότητα και ανθεκτικότητα», που παρέχει συστάσεις για την υποστήριξη των εταιρειών στη διαχείριση των κινδύνων και των ευκαιριών της κλιματικής μετάβασης και άλλων προκλήσεων βιωσιμότητας.
Η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς (ΕΚ), πέραν της εργασίας της στον ΟΟΣΑ για το συγκεκριμένο θέμα, έχει εντάξει στις προτεραιότητές της στο Επιχειρησιακό της Σχέδιο τα θέματα της βιώσιμης χρηματοδότησης και τη συμμόρφωση των εταιρειών με το κανονιστικό πλαίσιο. Μάλιστα, θα έλεγα ότι πρωταγωνιστούμε προς αυτήν την κατεύθυνση, τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο, καθώς συνδιαμορφώνουμε το σχετικό ευρωπαϊκό κανονιστικό πλαίσιο, μέσα από τη συμμετοχή μας στην ESMA και στην Κοινή Επιτροπή (Joint Committee – JC) των 3 Ευρωπαϊκών Εποπτικών Αρχών (ESMA, EBA, EIOPA), η οποία είναι επιφορτισμένη με την επεξεργασία των εφαρμοστικών διατάξεων του σχετικού θεσμικού πλαισίου, αλλά και μέσω της συμμετοχής μας ως μέλος του Δ.Σ. του Παγκόσμιου Οργανισμού Επιτροπών Κεφαλαιαγοράς (IOSCO). Στο πλαίσιο της πολιτικής μας, αναπτύξαμε ενεργό και ισχυρή δραστηριότητα στα διεθνή κέντρα αποφάσεων, προκειμένου να βοηθήσουμε στην επιτάχυνση των προσπαθειών μετάβασης στο νέο περιβάλλον, και πρέπει να σημειώσουμε πως έχει καταγραφεί σημαντική πρόοδος σε σχέση με το παρελθόν ως προς τον εκσυγχρονισμό του τρόπου λειτουργίας τους και τη συμμόρφωση με τα ESG κριτήρια, ειδικά όσον αφορά τις εισηγμένες. Από την πλευρά μας, η ΕΚ είναι σε διαρκή επικοινωνία και επαφή με τις εταιρείες και τους φορείς της αγοράς, στην κατεύθυνση της οργανικής ενσωμάτωσης των αρχών αυτών στην εταιρική τους κουλτούρα και φιλοσοφία.
Ποια μέτρα παίρνετε για την προστασία των επενδυτών;
Στην ΕΚ, θέσαμε εξαρχής ορισμένες βασικές προτεραιότητες, με τις οποίες ασχολούμαστε αδιάλειπτα.
Επιδιώξαμε να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην αναμόρφωση και τον εκσυγχρονισμό του ισχύοντος θεσμικού εθνικού πλαισίου, με στόχο τη θεραπεία νομοθετικών κενών ή προβλημάτων που είχαν εντοπιστεί στην πράξη, και εισηγηθήκαμε αλλαγές για τον εκσυγχρονισμό του πλαισίου και την εταιρική διακυβέρνηση.
Θέλουμε ξεκάθαρους κανόνες και δεδομένα πλαίσια δράσεων για τις εισηγμένες, ώστε το περιβάλλον της κεφαλαιαγοράς να είναι φιλικό για εταιρείες και επενδυτές, πιο ευέλικτο και αισθητά λιγότερο γραφειοκρατικό. Εστιάσαμε ιδιαίτερα στην προληπτική εποπτεία και τη διασφάλιση ίσης μεταχείρισης για όλους τους επενδυτές. Είμαστε σε συνεχή εγρήγορση και στέλνουμε άμεσα επιστολές στις εταιρείες, προκειμένου να τοποθετούνται δημοσίως και επισήμως για γεγονότα, εξελίξεις ή ακόμη και φημολογίες που αφορούν τη δραστηριότητά τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι μόνον το 2023 απευθύναμε περίπου 45 επιστολές σε εισηγμένες για πολλές και διαφορετικές περιπτώσεις, ζητώντας να τοποθετηθούν με ανακοινώσεις τους επί των ζητημάτων που είχαν ανακύψει και τις αφορούσαν. Με την τακτική αυτή, την οποία συνεχίζουμε και εντείνουμε, προσπαθούμε όσο είναι δυνατόν να προστατεύσουμε την ομαλή λειτουργία της αγοράς και την ισότιμη μεταχείριση των επενδυτών. Δεν θα αναφέρω δε τις τηλεφωνικές επικοινωνίες που είχαμε με εισηγμένες για ανάλογα θέματα διαφάνειας, στα οποία παρεμβήκαμε άμεσα, στο πλαίσιο της προληπτικής εποπτείας, ζητώντας από τις εταιρείες να τοποθετηθούν σχετικά με τα θέματα που τις αφορούσαν.
Επίσης, έχουμε λάβει σημαντικές πρωτοβουλίες, σε μία σειρά δράσεων, όπως για παράδειγμα στον εντοπισμό περιπτώσεων, κατά κύριο λόγο μέσω πλατφορμών, που καλούν τους πολίτες σε επενδύσεις, χωρίς να έχουν κάποια επίσημη άδεια. Μέσα στην τελευταία τριετία έχουμε εκδώσει προειδοποιήσεις για πάνω από 110 περιπτώσεις, καθώς και συγκεκριμένες προειδοποιήσεις για θέματα διαδικτυακής απάτης που αποτελεί ένα επίκαιρο πρόβλημα. Έχουμε δε εντατικοποιήσει τους ελέγχους μας σε αυτήν την κατεύθυνση γιατί είναι ένα φαινόμενο με ανησυχητική έξαρση. Από την πλευρά μας, είμαστε αποφασισμένοι να δείξουμε μηδενική ανοχή στην πάταξη τέτοιων φαινομένων ανομίας και παραβατικότητας, που υπονομεύουν την ομαλή και απρόσκοπτη λειτουργία της ελληνικής κεφαλαιαγοράς. Ταυτόχρονα, ασκούμε και εντείνουμε το ελεγκτικό μας έργο με επιτόπιους ελέγχους όπου αυτό κρίνεται απαραίτητο.
Ένα άλλο σημαντικό έργο που αφορά την καλύτερη εσωτερική μας λειτουργία είναι ότι με μεθοδική και συστηματική εργασία ολοκληρώθηκε ο έλεγχος όλων των περιπτώσεων που χρόνιζαν και διασπούσαν τις εποπτικές ικανότητες. Υπήρχε πολύ μεγάλος αριθμός φακέλων σε εκκρεμότητα για περιπτώσεις που χρονολογούνταν προ του 2018. Όλες αυτές τις εκκρεμότητες, μετά από τον απαραίτητο και ιδιαίτερα προσεκτικό έλεγχο, τις κλείσαμε. Έτσι τώρα οι υπηρεσίες της ΕΚ δεν αναλώνουν δυνάμεις για παλαιές υποθέσεις, τουλάχιστον αυτές πέραν της πενταετίας.
Είναι επαρκώς θωρακισμένη η ελληνική κεφαλαιαγορά;
Τα τελευταία χρόνια έγινε συστηματική προσπάθεια από την ΕΚ για τη θωράκιση της κεφαλαιαγοράς τόσο μέσα από την αναδιοργάνωση της ίδιας της ΕΚ όσο και μέσω της προώθησης αλλαγών στο πλαίσιο της κεφαλαιαγοράς.
Ενδεικτικά, με στόχο την καλύτερη οργάνωση των δράσεων της Επιτροπής, προχωρήσαμε για πρώτη φορά στην κατάρτιση πενταετούς (2022-2027) Στρατηγικού Σχεδίου, που προσδιορίζει τους βασικούς άξονες της δράσης μας για τα επόμενα χρόνια, καθώς και Ετήσιων Επιχειρησιακών Σχεδίων.
Ο στρατηγικός σχεδιασμός προβλέπει, μεταξύ άλλων, τη συνεισφορά της Επιτροπής στην ανάπτυξη της εγχώριας κεφαλαιαγοράς, με προτάσεις και αποφάσεις για συνεχή βελτίωση του υφιστάμενου νομοθετικού πλαισίου, καθώς και την εντατικοποίηση των προσπαθειών για τη βέλτιστη εφαρμογή των σχετικών κανονιστικών ρυθμίσεων.
Παράλληλα, για πρώτη φορά, ολοκληρώθηκε ένα έργο που αφορά την αναδιοργάνωση της ΕΚ με μοντελοποίηση και προτάσεις για βελτιστοποίηση όλων των εσωτερικών διαδικασιών, με στόχο την αναβάθμιση και την ταχύτερη λειτουργία της Επιτροπής.
Επίσης, έχουμε δρομολογήσει τον ψηφιακό μετασχηματισμό μας, ο οποίος υλοποιείται μέσω της εξασφάλισης οικονομικών πόρων από το Ταμείο Ανάκαμψης, ώστε να αξιοποιήσουμε τις σύγχρονες ψηφιακές δυνατότητες και να διασφαλίσουμε, σε αποτελεσματικότερο βαθμό, τη βέλτιστη επόπτευση της εγχώριας αγοράς κεφαλαίων.
Ωστόσο, ακριβώς αυτή η ραγδαία τεχνολογική εξέλιξη δημιουργεί νέους κινδύνους και προκλήσεις και ως εκ τούτου χρειάζεται να είμαστε σε συνεχή εγρήγορση και να μην εφησυχάζουμε ποτέ. Η διασφάλιση της προστασίας και της θωράκισης της κεφαλαιαγοράς είναι μια καθημερινή άσκηση που απαιτεί σοβαρό σχεδιασμό και συνεχή προσπάθεια.
Τέλος, μία ακόμα πρόκληση που αντιμετωπίζουμε και θα αντιμετωπίσουμε στο μέλλον είναι η προσέλκυση εξειδικευμένου και υψηλά καταρτισμένου ανθρώπινού δυναμικού που απαιτείται για την επιτέλεση του έργου της ΕΚ.
Πώς αντιμετωπίζετε το θέμα του greenwashing;
Αυτό που έχει σημασία και αφορά τους επόπτες είναι κατά πόσον οι δηλώσεις περί βιωσιμότητας είναι παραπλανητικές ή θα μπορούσαν να παραπλανήσουν επενδυτές και καταναλωτές. Εργαζόμαστε συντονισμένα και με άλλους επόπτες, ώστε να αντιμετωπίσουμε τα θέματα του greenwashing στις αγορές. Η ΕΚ, σε θεσμικό επίπεδο, έχει αρχίσει να δραστηριοποιείται σ’ αυτό το φλέγον ζήτημα, καθώς εποπτεύει το θεσμικό πλαίσιο για τις ρυθμίσεις ESG στον τομέα της κεφαλαιαγοράς.
Σήμερα, παρότι δεν υπάρχει κοινός ορισμός για το greenwashing, οι τρεις ευρωπαϊκές εποπτικές αρχές έχουν προχωρήσει σε προσπάθεια κοινής κατανόησης και ορισμού του φαινομένου.
Η ESMA πρόσφατα δημοσίευσε έκθεση προκειμένου να αναδείξει το θέμα και να περιγράψει τους κινδύνους που συνδέονται με το greenwashing.
Η αξιολόγηση που γίνεται στην εν λόγω έκθεση για τα θέματα αυτά έχει σκοπό από τη μία να βοηθήσει τους συμμετέχοντες στην αγορά ώστε να προβούν σε προληπτικές ενέργειες με σκοπό την αποφυγή του greenwashing, και από την άλλη τις εποπτικές αρχές ώστε να προτεραιοποιήσουν τις εποπτικές τους δράσεις. Τα ευρήματα δείχνουν ότι παραπλανητικές δηλώσεις μπορεί να συνδέονται με επιμέρους παραμέτρους του προφίλ ενός προϊόντος ή της εταιρείας – από ζητήματα διακυβέρνησης σε θέματα στρατηγικής βιωσιμότητας, στόχους και μετρήσεις ή δηλώσεις σε σχέση με τις συνέπειες.
Η Έκθεση επίσης αναφέρεται και σε αξιολογήσεις ανά κλάδο, κάτι που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Επίσης, διαπιστώνεται ότι οι γνωστοποιήσεις για θέματα βιωσιμότητας πρέπει να βελτιωθούν, ώστε να καταστούν καλύτερα και εις βάθος κατανοητές από το ευρύ επενδυτικό κοινό.
Εν γένει, το φαινόμενο του greenwashing έχει πολλαπλές διαστάσεις και η εύρεση αποτελεσματικών μεθόδων καταπολέμησης είναι ένα από τα κύρια θέματα που απασχολεί σήμερα τα αρμόδια ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα.
Η περαιτέρω επεξεργασία και ολοκλήρωση της νομοθεσίας είναι μια αναγκαία αλλαγή, στην υλοποίηση της οποίας συμμετέχει ενεργά η ΕΚ. Μεταξύ άλλων, από τα ευρωπαϊκά όργανα εξετάζεται και η διαπίστωση τυχόν αλλαγών στο πλαίσιο, προκειμένου να αντιμετωπιστεί το θέμα του greenwashing.
Να προσθέσουμε επίσης ότι ολοκληρώθηκε το πλαίσιο για το Ευρωπαϊκό Πράσινο Ομόλογο (EU green bond standard / EU ESG bond standard), τη στιγμή που δρομολογούνται και σημαντικές πρωτοβουλίες από διεθνείς φορείς (IOSCO, ISSB), με άξονα τη συγκρότηση μιας ενιαίας προσέγγισης για τις έννοιες ESG.
Με αυτά τα δεδομένα, οποιαδήποτε ενέργεια θα μπορούσε να συμβάλλει στην ενίσχυση της παροχής αξιόπιστων βάσεων δεδομένων ESG αποτελεί πολύτιμη βοήθεια, αφού παρατηρούνται συχνά σημαντικές αποκλίσεις στις σχετικές αξιολογήσεις.
Κατά τη γνώμη μου, η αντικειμενική αξιολόγηση από πιστοποιημένους αξιολογητές θα ήταν πολύτιμη, καθώς θα συνεισφέρει στην ύπαρξη αξιόπιστων δεδομένων και στην καλύτερη ενημέρωση των επενδυτών.
Σε ποιο σημείο βρισκόμαστε στην Ελλάδα ως προς το κανονιστικό πλαίσιο για τα κρυπτονομίσματα;
Σήμερα, στην Ελλάδα, όπως και σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες, δεν υφίσταται ειδική εθνική νομοθεσία που να ρυθμίζει την αγορά κρυπτοστοιχείων.
Το μόνο κανονιστικό πλαίσιο που εφαρμόζουμε στη χώρα μας σε σχέση με κρυπτοστοιχεία σήμερα αφορά την πρόληψη για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες ή για τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας («Ξέπλυμα»), το οποίο ενσωμάτωσε στο εθνικό δίκαιο την Ευρωπαϊκή Οδηγία 2018/843 για την τροποποίηση της οδηγίας (ΕΕ) 2015/849. Συγκεκριμένα, ο ν. 4557/2018, όπως τροποποιήθηκε από τον ν. 4734/2020, επεκτείνει την εφαρμογή των σχετικών υποχρεώσεων σε παρόχους υπηρεσιών ανταλλαγής μεταξύ εικονικών νομισμάτων και παραστατικών νομισμάτων και σε παρόχους υπηρεσιών θεματοφυλακής ψηφιακών πορτοφολιών.
Όμως, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι πρόσφατα τέθηκε σε ισχύ και ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός 2023/1114 για τις Αγορές Κρυπτοστοιχείων (MiCA). Ο εν λόγω κανονισμός θεσμοθετεί μια σειρά υποχρεώσεων, που αφορούν στην έκδοση/διάθεση και στην εισαγωγή προς διαπραγμάτευση κρυπτοστοιχείων, στην παροχή υπηρεσιών σε κρυπτοστοιχεία, καθώς και στην κατάχρηση αγοράς.
Η σταδιακή εφαρμογή των διατάξεων του MiCA στην Ευρωπαϊκή Ένωση, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας βέβαια, θα ξεκινήσει από τις 30 Ιουνίου 2024 και θα αφορά τις υποχρεώσεις για την έκδοση και διάθεση κρυπτοστοιχείων με αναφορά σε περιουσιακά στοιχεία και κρυπτοστοιχείων ηλεκτρονικού χρήματος (stablecoins). Η έναρξη εφαρμογής των λοιπών διατάξεων προβλέπεται για τις 30 Δεκεμβρίου 2024.
Τέλος, θα πρέπει να αναφερθούμε και στον Ευρωπαϊκό Κανονισμό 2023/1113 περί στοιχείων που συνοδεύουν τις μεταφορές χρηματικών ποσών και ορισμένων κρυπτοστοιχείων, ο οποίος επεκτείνει το πεδίο εφαρμογής του κανονισμού (ΕΕ) 2015/847 ώστε να καλύπτει και τις μεταφορές κρυπτοστοιχείων. Η εφαρμογή του εν λόγω Κανονισμού πρόκειται να ξεκινήσει στις 30 Δεκεμβρίου του 2024.