Η απάτη καρουζέλ ή απάτη του εξαφανισμένου εμπόρου (Missing Trader Intra-Community (MTIC)) είναι μια ειδική περίπτωση απάτης όσον αφορά τον φόρο προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ). Σύμφωνα με τις αρμόδιες υπηρεσίες οι ετήσιες απώλειες σε επίπεδο ευρωπαϊκής ένωσης ανέρχονται σε 60 δισ. ευρώ.
Η απάτη στον τομέα του ΦΠΑ αποτελεί εμπόδιο για την ομαλή λειτουργία της ενιαίας αγοράς. Έχει αντίκτυπο στον θεμιτό ανταγωνισμό, μειώνει τα φορολογικά έσοδα των κρατών μελών και επηρεάζει αρνητικά τους ιδίους πόρους της ΕΕ. Επίσης δημιουργεί πιο επαχθείς υποχρεώσεις για νόμιμες επιχειρήσεις.
Τα μεγέθη και η αύξηση της απάτης κατέδειξαν τη μερική ανεπάρκεια των εθνικών συστημάτων ελέγχου, την έλλειψη αποτελεσματικών ρυθμιστικών μηχανισμών και την απουσία κοινής στρατηγικής για την καταπολέμηση της απάτης.
Υπάρχουν διάφοροι μηχανισμοί και συνδυασμοί απάτης του «εξαφανισμένου εμπόρου». Μερικές φορές η απάτη έχει απλή μορφή (απάτη ενδοκοινοτικών αγορών, οι πλασματικές ενδοκοινοτικές παραδόσεις), άλλες φορές αφορά σε διαδοχικές πωλήσεις, με κυκλική κίνηση των αγαθών , μεταξύ των εμπλεκόμενων επιχειρήσεων (απάτη τύπου καρουζέλ), ενώ άλλες φορές υπάρχουν περισσότερο σύνθετες μορφές απάτης όπως η απάτη στο πλαίσιο της τελωνειακής διαδικασίας (CPC) 42.00.
Στις ενδοκοινοτικές συναλλαγές ίσως η πιο συνηθισμένη πρακτική της απάτης «καρουζέλ» είναι εκείνη στην οποία ο «εξαφανισμένος έμπορος» διοχετεύει αγαθά που αγόρασε ενδοκοινοτικά σε άλλη εγχώρια επιχείρηση, χρησιμοποιώντας εταιρείες ως μεσολαβητές, με σκοπό την εξαγωγή των αγαθών (ενδοκοινοτική παράδοση) στη χώρα αρχικής προέλευσης και στον ίδιο αρχικό προμηθευτή. Έτσι, τα εμπορεύματα κινούνται «κυκλικά» και επαναλαμβανόμενα. Το αποτέλεσμα είναι ότι ο «εξαφανισμένος» έμπορος εισπράττει μεν, αλλά δεν αποδίδει τον ΦΠΑ, τον οποίο οι φορολογικές αρχές πρέπει να καταβάλουν στην άλλη επιχείρηση.
Η απάτη διενεργείται με αγαθά μικρού όγκου και μεγάλης αξίας (smartphones, τάμπλετς, πολύτιμα μέταλλα κ.λπ.). Σε πολλές περιπτώσεις, βέβαια, η διακίνηση των αγαθών δεν είναι πραγματική, δηλαδή πραγματοποιείται εικονικά με τη συμμετοχή στο κύκλωμα και μεταφορικών εταιρειών.
Ο βασικός πρωταγωνιστής στην απάτη είναι ο “εξαφανισμένος έμπορος”, ένα κέλυφος ή μια βραχύβια σε «επιχειρηματική ζωή εταιρεία» (μπορεί διαρκεί μόνο μερικές εβδομάδες ή, το πολύ, μερικούς μήνες) η οποία ελέγχεται επισήμως από εικονικούς διαχειριστές.
Άλλοι παράγοντες οι όποιοι διαδραματίζουν επίσης ένα σημαντικό ρόλο είναι
α) Ο Αποµονωτής ή ρυθμιστής (Buffer).Οι απομονωτές είναι, γενικά, πλήρως συμμορφωμένοι έμποροι οι οποίοι διενεργούν νόμιμες επιχειρηματικές δραστηριότητες εκτός της απάτης. Εμπλέκονται προκειμένου να καταστήσουν περισσότερο πολύπλοκο το μοντέλο της απάτης και να αποκρύψουν τις παράνομες συναλλαγές στο πλαίσιο της νόμιμης δραστηριότητάς τους. Πολλές φορές αγνοούν ότι είναι μέρος μιας αλυσίδας συναλλαγών που αποσκοπούν στην κλοπή του ΦΠΑ από τη φορολογική αρχή.
Επίσης σημαντικό ρόλο έχουν
β) οι μεταφορείς οι όποιοι μεταφέρουν πραγματικά ή εικονικά τα εμπορεύματα και παρέχουν βάσεις υλικοτεχνικής υποστήριξης
γ) τα δικηγορικά και λογιστικά γραφεία τα οποία παρέχουν υποστήριξη για τη σύσταση την λειτουργία και την εκκαθάριση εταιρειών.
Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν επίσης επαγγελματίες που έχουν εμπειρία στην αντιμετώπιση τέτοιων καταστάσεων – προσπαθούν συνήθως να σταματήσουν (εκμεταλλευόμενοι διάφορους διαδικαστικούς μηχανισμούς) όσο το δυνατόν περισσότερο με πρόθεση να περιμένουν την εκπνοή της προθεσμίας παραγραφής, καθιστώντας το αίτημα της φορολογικής υπηρεσίας μη εκτελεστό πριν δικαστήριο.
Ο εγκέφαλος ο οποίος ενορχηστρώνει το καρουζέλ δεν είναι σχεδόν ποτέ γνωστός, στις αρχές, καθώς δεν εμπλέκεται άμεσα σε καμία από τις συμμετέχουσες εταιρείες. Υπενθυμίζουμε επίσης ότι το παράδειγμα που παρουσιάστηκε είναι μόνο το πλέον βασικό και προορίζεται μόνο να αποδείξει την αρχή της απάτης καρουζέλ. Τέτοιο τύπου καρουσέλ αποκαλύπτεται πιθανώς πολύ γρήγορα – είναι κοινή πρακτική η διενέργεια φορολογικού ελέγχου όταν μια εταιρεία απαιτεί μεγάλες επιστροφές ΦΠΑ.
Στην πράξη, αυτού του είδους η απάτη διαρθρώνεται με τρόπο εξαιρετικά περίπλοκο, ο οποίος περιλαμβάνει παρά πολλές συναλλαγές μεταξύ κρατών μελών, αλλά και περισσότερων εταιρειών σε κάθε κράτος μέλος.
Για να καταστήσουν πιο δύσκολη τη δουλειά των φορολογικών και διωκτικών αρχών, οι απατεώνες συχνά αναπτύσσουν πολύ περίπλοκες εταιρικές και χρηματοοικονομικές δομές οι οποίες συχνά περιλαμβάνουν περισσότερες από 100 εταιρείες σε διάφορες χώρες, ενώ οι περισσότεροι απλώς μεταφέρουν τα εμπορεύματα στον επόμενο συμμετέχοντα χωρίς να παραβιάζουν κανένα νόμο απλά για να διευρύνουν το χάσμα μεταξύ του εξαφανισμένου έμπορου και της εταιρείας που ζητάει επιστροφή – αυτό καθιστά τον εντοπισμό εκθετικά πιο δύσκολο, διότι οι αρχές πρέπει να διεξάγουν ταυτόχρονες και εκτεταμένες γεωγραφικά έρευνες (που συχνά απαιτούν διεθνή συνεργασία) σε περιορισμένο χρονικό διάστημα.
Η απάτη του καρουσέλ είναι εξαιρετικά σύνθετη και πολύπλοκη. Με δεδομένο ότι αποδίδει τεράστια «κέρδη» είναι συνδεδεμένη άρρηκτα με το οργανωμένο οικονομικό έγκλημα. Για την πραγματοποίηση μιας απάτης «καρουσέλ» είναι απαραίτητη αρχική χρηματοδότηση, διεθνής νομική υποστήριξη, λογιστική και φοροτεχνική εξειδίκευση ανά χώρα, χρηματοοικονομική και τραπεζική σχέση, συνεργασία μεταφορικών εταιρειών, αποθηκευτικοί χώροι, διαφθορά κρατικών στελεχών, «πρόθυμοι εκπρόσωποι». Όλα τα παραπάνω για να οργανωθούν, να συντονιστούν και να αρχίσουν να λειτουργούν, απαιτούν εξειδικευμένες γνώσεις, κεφάλαια, συντονισμό και φυσικά ανάληψη σημαντικού κινδύνου μια και μια τέτοια οργάνωση «αποσπά» ιλιγγιώδη ποσά φόρων από κυβερνήσεις.
Η συνολική εργασία καθώς και η σχετική βιβλιογραφία παρατίθεται στο https://www.linkedin.com. Η απάτη καρουζέλ ή απάτη του εξαφανισμένου εμπόρου (Missing Trader Intra-Community (MTIC) τoυ Γιάννη Στάθη.