Συντάκτης: FinancePro Editorial Team

Χρηματοοικονομική δεξιότητα είναι ο συνδυασμός γνώσεων, αντιλήψεων και συμπεριφορών που συμβάλλει σε υγιείς χρηματοοικονομικές αποφάσεις και τελικά στην προσωπική και οικιακή χρηματοοικονομική ευημερία. Η μελέτη των επιπέδων χρηματοοικονομικών δεξιοτήτων των νέων στην Ελλάδα είναι επίκαιρη για διάφορους λόγους.

Πρώτον, η Ελλάδα βρίσκεται στο στάδιο του σχεδιασμού μιας εθνικής στρατηγικής χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης, σε συνεργασία με τον ΟΟΣΑ. Δεύτερον, η Ελλάδα δεν συμμετείχε στην ενότητα χρηματοοικονομικών γνώσεων του Προγράμματος Διεθνούς Αξιολόγησης Σπουδαστών (PISA). Ωστόσο, το 2018, ο δείκτης γνωστικής προσαρμοστικότητας των μαθητών στην Ελλάδα ήταν από τους χαμηλότερους μεταξύ των χωρών που συμμετείχαν στο PISA. Στις 20 υπόλοιπες συμμετέχουσες χώρες, μόνο ένας στους τρεις μαθητές ήταν σε θέση να αξιολογήσει ένα αντίγραφο κίνησης τραπεζικού λογαριασμού. Τρίτον, η Ελλάδα βγήκε από μια μεγάλη οικονομική κρίση, σημειώνοντας τη μεγαλύτερη επιδείνωση των μακροοικονομικών δεικτών μεταξύ των ανεπτυγμένων χωρών. Πρόσφατη βιβλιογραφία δείχνει ότι το περιφερειακό τοπικό περιβάλλον έχει σημασία για τη χρηματοοικονομική γνώση.

Σε μία πρόσφατη δημοσίευση στο ακαδημαϊκό περιοδικό Economics Letters, η Βασιλική Τζόρα και ο Νικόλαος Φίλιππας από το Πανεπιστήμιο Πειραιά, και ο Γεώργιος Πάνος από το Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης διεξήγαγαν την πρώτη εθνικά αντιπροσωπευτική μέτρηση χρηματοοικονομικών δεξιοτήτων 15χρονων μαθητών στην Ελλάδα. Το δείγμα των σχολείων σχεδιάστηκε ώστε να είναι αντιπροσωπευτικό σε εθνικό επίπεδο και σε περιφερειακό διοικητικό επίπεδο μέσω αναλογικής στρωματοποιημένης τυχαίας δειγματοληψίας. Το δείγμα καλύπτει και τις 13 διοικητικές περιφέρειες της Ελλάδας και 41 από τους 55 νομούς. Χρησιμοποιήθηκαν σταθμίσεις δειγματοληψίας πολλαπλών σταδίων που επιτρέπουν προσαρμογές εντός του στρώματος για να ληφθεί υπόψη ο αριθμός των νομών, των σχολείων και των 15χρονων μαθητών του δείγματος σε κάθε ελληνική διοικητική περιφέρεια. Οι σταθμιστές αθροίζουν στο συνολικό πληθυσμό των 105.525 15χρονων στην Ελλάδα κατά το έτος 2016. Πέραν της μέτρησης των κοινωνικοοικονομικών στοιχείων, οι συγγραφείς υιοθέτησαν την προσέγγιση του ΟΟΣΑ συμπεριλαμβάνοντας 7 ερωτήσεις σχετικά με τις χρηματοοικονομικές γνώσεις, 7 ερωτήσεις σχετικά με τη χρηματοοικονομική συμπεριφορά και 3 ερωτήσεις σχετικά με τις χρηματοοικονομικές αντιλήψεις, μεταξύ άλλων.

Το Γράφημα δείχνει το ποσοστό που φτάνει το όριο του 70% στο δείκτη χρηματοοικονομικών δεξιοτήτων στις 13 διοικητικές περιφέρειες. Το 35,7% στην πιο πυκνοκατοικημένη Αττική έφτασε αυτό το όριο. Στη συνέχεια, η Κρήτη (34,6%), το Βόρειο Αιγαίο (34,6%), η Κεντρική Μακεδονία (32,6%), η Θεσσαλία (32,0%), και η Πελοπόννησος (31,5%) είναι μεταξύ των κορυφαίων. Λιγότερο από 30% έπιασε το όριο στη Στερεά Ελλάδα (28,4%), στο Νότιο Αιγαίο (27,9%), στην Ήπειρο (27,4%), στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη (26%), στη Δυτική Μακεδονία (25,8%) και στη Δυτική Ελλάδα (25,7%). Ένα ανησυχητικό ποσοστό του 11,1% έφτασε στο κατώφλι στα Ιόνια νησιά.
Ως προς τους νομούς της χώρας, τα Δωδεκάνησα έχουν την υψηλότερη βαθμολογία και ακολουθούν οι δύο πιο πυκνοκατοικημένοι νομοί της Αττικής και της Θεσσαλονίκης. Η Φλώρινα, το Ηράκλειο, η Δυτική Αττική, η Καβάλα, η Καστοριά, η Πέλλα και η Λάρισα έχουν την επόμενη υψηλότερη βαθμολογία. Στο κάτω μέρος της κατανομής βρίσκονται τα Χανιά, η Αργολίδα και η Σάμος. Οι νησιωτικοί νομοί του Ιονίου, όπως Κεφαλληνίας και Λευκάδας σημειώνουν επίσης από τους χαμηλότερους δείκτες, μαζί με την Άρτα, το νομό Πειραιών και Νήσων, την Αχαΐα και την Ξάνθη.

Για να εκπληρωθεί μια εθνική στρατηγική για τη χρηματοοικονομική εκπαίδευση, είναι απαραίτητο να εντοπιστούν οι ανάγκες και τα κενά μέσω της μέτρησης, ώστε να στοχεύσουμε τις ομάδες που ενδέχεται να υστερούν, ειδικά τους νέους. Οι συγγραφείς βρίσκουν ότι υπάρχει σημαντικό χάσμα μεταξύ αγοριών και κοριτσιών ως προς τις χρηματοοικονομικές δεξιότητες στην Ελλάδα και μεγάλες αποκλίσεις με υψηλότερες βαθμολογίες στον πυρήνα και χαμηλότερες βαθμολογίες στη δυτική και ανατολική Ελλάδα. Οι νομοί και οι διοικητικές περιφέρειες που υστερούν σε οικονομική ανάπτυξη και εκείνοι/ες που επλήγησαν περισσότερο από την κρίση παρουσιάζουν χαμηλότερα επίπεδα δεξιοτήτων μεταξύ των μαθητών. Ως εκ τούτου, μια εθνική στρατηγική για τη χρηματοοικονομική εκπαίδευση μπορεί να δώσει προτεραιότητα στην περιφέρεια και στις περιοχές και τους πληθυσμούς που επηρεάστηκαν περισσότερο από την κρίση.

Το τρέχον πρόγραμμα σπουδών, το οποίο περιλαμβάνει ένα γενικό μάθημα οικιακής οικονομίας για ηλικίες 13-14 και στερείται συνιστώσας προσωπικής χρηματοοικονομικής, δεν φαίνεται να ενισχύει τις χρηματοοικονομικές δεξιότητες, καθώς λιγότεροι από το ένα τρίτο των μαθητών μπορούν να φτάσουν το διεθνές όριο του 70%. Τα ευρήματα είναι επίκαιρα λόγω της απουσίας εθνικά αντιπροσωπευτικής μέτρησης της οικονομικής ικανότητας των 15χρονων μέχρι σήμερα. Επιπλέον, οι προκλήσεις για τη χρηματοοικονομική ευημερία των μαθητών που προκλήθηκαν από την οικονομική κρίση είναι πιθανό να επιδεινωθούν στο παρόν και στο μέλλον από την αβεβαιότητα που προκάλεσαν η πανδημία και η συνεχιζόμενη κρίση κόστους ζωής.