Ύστερα από πολλαπλές κρίσεις, οι επιχειρήσεις καλούνται να διαμορφώσουν έναν βηματισμό ανθεκτικότητας. Πώς θα καταφέρουν να αποκτήσουν δυναμική πρόσβαση στην τραπεζική χρηματοδότηση και ποια είναι τα κριτήρια που ισχυροποιούν τις πιθανότητές επιλεξιμότητας των ΜμΕ;
Στα Κινέζικα, η λέξη «κρίση» γράφεται με δύο γράμματα: Το ένα σημαίνει κίνδυνος και το άλλο σημαίνει ευκαιρία, είχε πει κάποτε ο Αμερικανός πρόεδρος Τζων Κέννεντυ και στην σκιά της ενεργειακής αναστάτωσης, με την κούρσα των τιμών να ακολουθεί ξέφρενη πορεία και τον πληθωρισμό να εκτοξεύεται στα ύψη, η στήριξη της ρευστότητας και της χρηματοδότησης αναμφισβήτητα ισοδυναμεί με μια ευκαιρία για τις επιχειρήσεις. Ωστόσο, παρά την έκρηξη στις χρηματοδοτήσεις επιχειρήσεων που καταγράφηκε το α΄ εξάμηνο του έτους, με ρεκόρ νέων δανείων ύψους 4,2 δισ. ευρώ –όσο δηλαδή ήταν η καθαρή πιστωτική επέκταση όλο το 2021- η πλειοψηφία των εταιρειών, που ισοδυναμεί με περίπου το 80% αυτών, παραμένει αποκλεισμένη από το τραπεζικό σύστημα, με εκείνες που αποκτούν την πολυπόθητη πρόσβαση να μην υπερβαίνουν τις 50.000 περίπου. Πώς λοιπόν θα καταφέρει μια επιχείρηση να ξεκλειδώσει τη δυνατότητα τραπεζικής χρηματοδότησης και ποια στρατηγική θα επιτρέψει στις μικρές εταιρίες να εισβάλλουν πιο δυναμικά στο παιχνίδι του ανταγωνισμού;
«Οι επιχειρήσεις χρειάζονται χρηματοδότηση για να επιτύχουν, μεταξύ άλλων, συνεχή εκσυγχρονισμό στην παραγωγή και τη διαχείριση και καινοτόμες υπηρεσίες και προϊόντα»
Τα βασικά κριτήρια επιλεξιμότητας στην τραπεζική χρηματοδότηση
Οι επιχειρήσεις αποτελούν την κινητήριο δύναμη της οικονομίας και διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση της απασχόλησης, της ανταγωνιστικότητας και της καινοτομίας, ενώ εξασφαλίζουν την κοινωνική σταθερότητα, μας λέει ο Ιωάννης Μασούτης, Πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της ΔΙΑΜΑΝΤΗΣ ΜΑΣΟΥΤΗΣ ΑΕ, τονίζοντας ωστόσο πως η επιβίωσή τους στο σημερινό παγκόσμιο ανταγωνιστικό περιβάλλον δεν είναι εύκολη υπόθεση. Απαιτείται συνεχής εκσυγχρονισμός στην παραγωγή και τη διαχείριση, καινοτόμες υπηρεσίες και προϊόντα, πρόσβαση σε σχετική πληροφόρηση και υιοθέτηση προηγμένων τεχνολογιών, αξιοποίηση δεδομένων, δικτύωση και συνεργασίες, διευκρινίζει υπογραμμίζοντας πως προκειμένου να επιτευχθούν όλοι αυτοί οι στόχοι χρειάζεται χρηματοδότηση. Ο πιο παραδοσιακός τρόπος χρηματοδότησης είναι η τραπεζική χρηματοδότηση, συμπληρώνει.
Όπως μας πληροφορεί ο Ιωάννης Μασούτης, τα κριτήρια επιλεξιμότητας είναι συνήθως τα εξής:
1) Η Πιστοληπτική ικανότητα μιας επιχείρησης, η ικανότητα δηλαδή μιας επιχείρησης να αποπληρώσει τα χρέη της η οποία μπορεί να υπολογιστεί μέσα από μια σειρά παραγόντων όπως το Οικονομικό ιστορικό, το Επιτόκιο αποπληρωμής, η Διαθεσιμότητα περιουσιακών στοιχείων ή άλλες εξασφαλίσεις για τις τράπεζες, η Ρευστότητα της επιχείρησης, η Παρούσα οικονομική κατάσταση, το Πιθανό μελλοντικό εισόδημα και το Ύψος των τρεχουσών υποχρεώσεων
2) Η σκοπιμότητα και η αποδοτικότητα της προτεινόμενης επένδυσης για την οποία ο υποψήφιος δανειολήπτης αιτείται χρηματοδότησης, καθώς επίσης και το ποσοστό της ίδιας συμμετοχής (πόσο πιστεύει ο ίδιος ο επιχειρηματίας την προτεινόμενη επένδυση).
3) Η διαφάνεια στους ισολογισμούς της επιχείρησης. προκειμένου να γνωρίζει το τραπεζικό σύστημα την οικονομική κατάσταση μιας επιχείρησης.
Μείζων πρόβλημα η πρόσβαση στη χρηματοδότηση για τις ΜμΕ
Αναμφισβήτητα, στο νέο επιχειρηματικό τοπίο, με τους κινδύνους και τις προοπτικές που αυτό φέρει, κρίνεται επιτακτική η ανάγκη προσαρμογής των κριτηρίων επιλεξιμότητας από την πλευρά των τραπεζών, που καλούνται πλέον να εστιάσουν περισσότερο στη χρηματοδότηση επιχειρηματικών πλάνων με περιβαλλοντικό και κοινωνικό αποτύπωμα, ακολουθώντας τις αρχές της υπεύθυνης τραπεζικής. Η πρόσβαση στην τραπεζική χρηματοδότηση αποδεικνύεται ένα πεδίο έντονου προβληματισμού κυρίως για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜμΕ), που αφήνουν ισχυρό αποτύπωμα στην οικονομία, συνεισφέροντας σημαντικά και στο ΑΕΠ. Αξιοσημείωτο είναι πως σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το 99,8% των επιχειρήσεων σε όλους τους κλάδους, εκτός από τον χρηματοπιστωτικό, αντιστοιχεί σε ΜμΕ, που απασχολούν 93 εκατομμύρια ανθρώπους, δηλαδή το 67% της συνολικής απασχόλησης.
Στην Ελλάδα, οι ΜμΕ , οι οποίες καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων και κλάδων, ισοδυναμούν περίπου με το 19,3% του ΑΕΠ και το 87% της απασχόλησης σε επιχειρήσεις. Σχετικά πρόσφατη έρευνα της ΕΚΤ (SAFE) επιβεβαιώνει τη δυσκολία πρόσβασης των Μικρομεσαίων επιχειρήσεων της χώρας μας στην τραπεζική χρηματοδότηση, με το 18% αυτών να θεωρεί το συγκεκριμένο πρόβλημα ως το πλέον σημαντικό που καλείται να αντιμετωπίσει, τη στιγμή που το αντίστοιχο ευρωπαϊκό ποσοστό αντιστοιχεί στο μισό (9%). Αξιοσημείωτο είναι, επίσης, πως στην Ελλάδα παρουσιάζεται το υψηλότερο ποσοστό (28%) μικρομεσαίων επιχειρήσεων που αναφέρει δυσχέρειες στην πρόσβαση σε τραπεζικά δάνεια αλλά και το υψηλότερο στην Ευρωπαϊκή Ένωση που φοβάται απόρριψη της αίτησής του.
Η χρυσή ευκαιρία του Ταμείου Ανάκαμψης
Το Ταμείο Ανάκαμψης ισοδυναμεί με μια χρυσή ευκαιρία για την Ελλάδα. Χαρακτηριστικό, άλλωστε είναι πως σε 18 μήνες έχουν ενταχθεί στη χώρα μας 372 έργα και 160 επενδυτικά σχέδια ενώ ως τον Δεκέμβριο τα ταμεία θα υποδεχτούν 11,08 δισ. ευρώ, με τα 30,9 δισ. ευρώ να ισοδυναμούν σε πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και τα υπόλοιπα 26,5 δισ. να συνιστούν ιδιωτικά κεφάλαια που θα συνεισφέρουν στις προωθούμενες επενδύσεις και θα καλυφθούν από τραπεζικά δάνεια 13 δισ. και από ίδια κεφάλαια των επιχειρήσεων 6,5 δισ. ευρώ. Όπως πιστοποιούν τα στοιχεία της Εθνικής Τράπεζας, η πλειοψηφία των επιδοτήσεων για τον μετασχηματισμό της οικονομίας ενισχύει τις υποδομές, την ψηφιοποίηση δημόσιου τομέα και την εκπαίδευση, δηλαδή το περιβάλλον όπου λειτουργούν οι ΜμΕ , με το 1/6 των επιδοτήσεων να κατευθύνεται άμεσα στον επιχειρηματικό τομέα και εξ’ αυτών τα 2/3 να τείνουν προς τις ΜμΕ.
Σε ό,τι αφορά τον ιδιαίτερα ισχυρό άξονα του Ταμείου Ανάκαμψης, την ενεργειακή πράσινη μετάβαση, αξιοσημείωτο είναι ότι ενώ αξιολογείται ως εξόχως σημαντικό ζήτημα από σχεδόν το 91% των ΜμΕ, μόνο το 56% αυτών πραγματοποιεί και τις αντίστοιχες δράσεις.
Ωστόσο, καθώς ήδη σχεδιάζονται περαιτέρω πρωτοβουλίες, με έμφαση στη χρήση πράσινης ενέργειας, το ποσοστό των εκτεθειμένων ΜμΕ σε κινδύνους πράσινης μετάβασης εκτιμάται ότι θα περιοριστεί στο 7% την επόμενη τριετία, από 35% που είναι σήμερα.
Η δυνατότητα πρόσβασης στους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας από τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, συνιστά μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις στην προσπάθεια για πλήρη αξιοποίηση των πόρων του ΤΑΑ προς όφελος του συνόλου του επιχειρηματικού τοπίου και όχι αποκλειστικά των μεγάλων σε μέγεθος επιχειρήσεων.
Γεγονός είναι, άλλωστε, ότι οι ΜμΕ τίθενται δυναμικά στην κορυφή των προτεραιοτήτων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την οικονομία της Ευρώπης, μέσα από στοχευμένες ενέργειες που προωθούν την επιχειρηματικότητα και την καινοτομία τους, βελτιώνοντας το περιβάλλον τους και δημιουργώντας τις απαραίτητές συνθήκες ισχυροποίησής τους.
«Για την υποστήριξη των πολύ μικρών και μικρών επιχειρήσεων, είναι κρίσιμη η διαμόρφωση στοχευμένων και τοπικών δράσεων, που μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσα από τα ΠΕΠ»
Στοχευμένες και τοπικές δράσεις για την υποστήριξη των μικρότερων επιχειρήσεων
Οι εμπορικές επιχειρήσεις καλούνται να διαμορφώσουν έναν βηματισμό ανθεκτικότητας μετά τις πολλαπλές κρίσεις, μας λέει ο Γιώργος Καρανίκας, πρόεδρος της Ελληνικής Συνομοσπονδίας Εμπορίου και Επιχειρηματικότητας (ΕΣΕΕ), υπογραμμίζοντας ως σημαντικότερη πρόκληση της προσπάθειας αυτής τη χρηματοδότηση. Όπως χαρακτηριστικά επισημαίνει, το μεγαλύτερο ποσοστό των επιχειρήσεων δεν διαθέτει το κατάλληλο «τραπεζικό προφίλ» και σύμφωνα και με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος δεν έχει πρόσβαση στο επίσημο τραπεζικό σύστημα. Όπως πιστοποιούν οι έρευνες του ΙΝΕΜΥ-ΕΣΕΕ, οι πολύ μικρές και μικρές επιχειρήσεις χρηματοδοτούν τη λειτουργία τους κατά 82% από τα κεφάλαια της επιχείρησης, τονίζει ο Γιώργος Καρανίκας, διευκρινίζοντάς μας πως κάποια Προγράμματα του Ταμείου Ανάκαμψης, όπως το «Ψηφιακός μετασχηματισμός πολύ μικρών, μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων» (445 εκ. ευρώ) αλλά και το «Εξοικονομώ – Επιχειρώ» (100 εκ. για εμπορικές ΜμΕ), δεν αλλάζουν αυτή την εικόνα. Από την άλλη πλευρά, η φιλοσοφία του προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα 2021-2021» (3.9 δισ. ευρώ), του βασικού εργαλείου χρηματοδότησης της νέας προγραμματικής περιόδου ΕΣΠΑ 2021-2027, που στοχεύει στην στροφή των χρηματοδοτικών εργαλείων από την ανθεκτικότητα στην ανάπτυξη, αναμένεται να ευνοήσει περισσότερο τα μεγαλύτερα μεγέθη επιχειρήσεων, συμπληρώνει τονίζοντας πως για τους συγκεκριμένους λόγους είναι κρίσιμη η διαμόρφωση στοχευμένων και τοπικών δράσεων για την υποστήριξη των πολύ μικρών και μικρών επιχειρήσεων. Αυτό ενδεχομένως μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσα από τα Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα (ΠΕΠ) τα οποία ενισχύονται από την άποψη των διαθέσιμων πόρων τους στη νέα προγραμματική περίοδο, συγκεντρώνοντας περισσότερα από 8 δισ. ευρώ, καταλήγει.
«Οι κατανοητοί και εύληπτοι Οδηγοί Αίτησης χρηματοδότησης για τους μικρούς επιχειρηματίες, ανά δανειακό προϊόν, όπου θα αποτυπώνονται όλα τα κριτήρια επιλεξιμότητας, αναμένονται να βοηθήσουν τους μικρούς επιχειρηματίες»
Δημιουργία κατανοητών και εύληπτων Οδηγών Αίτησης για χρηματοδότηση
Η πρόσβαση των μικρών επιχειρήσεων στην τραπεζική χρηματοδότηση συνιστά ένα διαχρονικό πρόβλημα για τις ελληνικές μικρές επιχειρήσεις, μας λέει ο Γιώργος Καββαθάς, Πρόεδρος της ΓΣΕΒΕΕ, υπογραμμίζοντάς πως τόσο βάσει μελετών του ερευνητικού Ινστιτούτου της ΓΣΕΒΕΕ (ΙΜΕ-ΓΣΕΒΕΕ), όσο και βάσει της εξαμηνιαίας έρευνας της ΕΚΤ σχετικά με την πρόσβαση των επιχειρήσεων στη χρηματοδότηση, το κύριο συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι η πρόσβαση στη χρηματοδότηση αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι μικρές επιχειρήσεις στην Ελλάδα. Όπως γνωρίζουμε, ο αριθμός των επιχειρήσεων που έχουν πρόσβαση στη χρηματοδότηση στην Ελλάδα (οι λεγόμενες bankable) δεν ξεπερνούν τις 50.000, αναφέρει ο Γιώργος Καββαθάς συμπληρώνοντας πως αν και υπάρχει η πολιτική βούληση να αυξηθεί ο αριθμός των bankable επιχειρήσεων, δυστυχώς μέχρι σήμερα δεν έχουν πραγματοποιηθεί ανάλογες σχετικές πρωτοβουλίες από το τραπεζικό σύστημα. Μία από τις βασικές προτάσεις που έχουμε ήδη καταθέσει ως ΓΣΕΒΕΕ για την αντιμετώπιση του συγκεκριμένου ζητήματος, είναι η δημιουργία ενός απλού Οδηγού Αίτησης για χρηματοδότηση, με βάση τον οποίο θα περιγράφονται με σαφήνεια τα βασικά κριτήρια επιλεξιμότητας που θέτουν οι τράπεζες, ώστε οι επιχειρηματίες να τα γνωρίζουν πριν υποβάλλουν αίτημα χρηματοδότησης, δηλώνει.
Η δημιουργία κατανοητών και εύληπτων Οδηγών Αίτησης για χρηματοδότηση για τους μικρούς επιχειρηματίες, ανά δανειακό προϊόν, όπου θα αποτυπώνονται όλα τα κριτήρια επιλεξιμότητας, αναμένεται να βοηθήσει τους μικρούς επιχειρηματίες στην απόκτηση καλύτερης εικόνας των κριτηρίων βάσει των οποίων θα κριθεί η αίτησή τους, μας εξηγεί διευκρινίζοντάς μας πως ταυτόχρονα αναμένεται να μειωθούν και τα σχετικά υψηλά ποσοστά απόρριψης των αιτήσεων που σημειώνονται στη χώρα μας.
Σε γενικές γραμμές ωστόσο, θα πρέπει να αναφερθεί ότι η πρόσβαση των μικρών επιχειρήσεων στην Ελλάδα συνιστά ένα δομικό πρόβλημα του χρηματοοικονομικού συστήματος, το οποίο κρίνεται αναγκαίο να λυθεί με τη δημιουργία περισσότερων δομών χρηματοδότησης, υπογραμμίζει σημειώνοντας πως στο πλαίσιο αυτό η δημιουργία δομών παροχής μικροπιστώσεων αντιστοιχεί σε μια σημαντική πρόταση που χρειάζεται να τύχει περισσότερης προσοχής από την πολιτεία, ώστε να δοθούν κίνητρα προς αυτή την κατεύθυνση.