Ένα νέο τοπίο διαμορφώνεται γύρω από τις ηλεκτρονικές πληρωμές, εξέλιξη στην οποία συνέβαλε αισθητά, μεταξύ άλλων, η πανδημία. Η σταδιακή υιοθέτηση νέων τεχνολογιών και οι συνέπειες των περιοριστικών μέτρων δημιουργούν νέα δεδομένα και συνθήκες «win – win» για καταναλωτές, επιχειρήσεις και έσοδα για το κράτος. Στο επίκεντρο έρχονται συνεχώς νέες υπηρεσίες, ενώ κρίσιμος παράγοντας σε όλα αυτά παραμένει η ασφάλεια των διαδικτυακών συναλλαγών. Το μέλλον δείχνει ευοίωνο, ωστόσο απαιτούνται ακόμα σημαντικά βήματα ώστε να προσελκύσουμε ως αγορά τους ευρωπαϊκούς μέσους όρους. Προς αυτή την κατεύθυνση, σε πρόσφατη έκθεση του ο ΙΟΒΕ προτείνει -μεταξύ άλλων- την θέσπιση κινήτρων προς όφελος των καταναλωτών:

  1. Επιστροφή χρημάτων σε καταναλωτές που πληρώνουν ηλεκτρονικά σε στοχευμένους κλάδους ή γεωγραφικές περιοχές,
  2. Έκπτωση φόρου εισοδήματος που χορηγείται σε περίπτωση μεγάλης χρήσης ηλεκτρονικών πληρωμών σε συγκεκριμένους κλάδους,
  3. Εφαρμογή ενός πιο στοχευμένου προγράμματος λοταρίας, τόσο ως προς το πεδίο εφαρμογής όσο και ως προς τη δημοσιότητα.

Στο ίδιο πνεύμα, για τις επιχειρήσεις:

  1. Λοταρία για αυτοαπασχολουμένους που επιτυγχάνουν στόχους διείσδυσης των ηλεκτρονικών συναλλαγών,
  2. Πίστωση ή έκπτωση φόρου σε πωλητές αγαθών και παρόχων υπηρεσιών που επιτυγχάνουν στόχους διείσδυσης των ηλεκτρονικών συναλλαγών τόσο σε σχέση με το επίπεδο χρήσης όσο και με την ετήσια αύξησή τους.

Εστιάζοντας περαιτέρω στα οφέλη που μπορεί να έχει μια επιχείρηση με τις ηλεκτρονικές πληρωμές:

  • Εξαλείφονται καθυστερήσεις την ώρα που οι ηλεκτρονικές πληρωμές υποστηρίζουν το χρονοδιάγραμμα των πληρωμών
  • Παράλληλα, προσφέρουν πολύ υψηλότερο επίπεδο ακρίβειας στα καταβληθέντα ποσά, μειώνοντας παράλληλα τον αριθμό των καθυστερημένων πληρωμών, των αχρεωστήτως καταβληθέντων ποσών, των διπλών πληρωμών, των σφαλμάτων και των αποκλίσεων
  • Με την προβολή της κατάστασης της ηλεκτρονικής πληρωμής, οι προμηθευτές μπορούν να βελτιώσουν τις προβλέψεις των ταμειακών ροών τους, χωρίς να καλέσουν τους πελάτες τους σχετικά με την κατάσταση πληρωμών
  • Επίσης, οι οργανισμοί επεκτείνουν τα κέρδη αποδοτικότητας από την αυτοματοποίηση τιμολογίων στο τελευταίο βήμα της διαδικασίας προμηθειών.

Επιπλέον, υποστηρίζουν τα προγράμματα εκπτώσεων πρόωρης πληρωμής που διατηρούν ή επεκτείνουν τις εκκρεμείς ημέρες, προσφέροντας στους προμηθευτές μια πολύτιμη πηγή ρευστότητας, όπως απαιτείται. Από την άλλη πλευρά, η πανδημία επηρέασε σημαντικά τη χρήση καρτών στην Ελλάδα. Με την επιβολή των πρώτων περιοριστικών μέτρων, ο αριθμός πληρωμών με κάρτα μειώθηκε (σε σύγκριση με ένα έτος πριν) κατά 7% τον Μάρτιο του 2020 και κατά 19% τον Απρίλιο, αλλά επανήλθε σε διψήφιους ρυθμούς ανόδου (13%-14%) με το άνοιγμα της οικονομίας κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.

Η αύξηση της συχνότητας στη διάρκεια της πανδημίας αφορούσε κυρίως συναλλαγές μικρότερης αξίας, ενώ η αξία των συναλλαγών με φυσική παρουσία υποχώρησε σημαντικά. Ως αποτέλεσμα, παρά τη μεγάλη άνοδο των διαδικτυακών πληρωμών με κάρτα (άνω του 20% σε αριθμό και άνω του 30% σε αξία, το δεύτερο και τρίτο τρίμηνο του 2020), η αξία συναλλαγών στο σύνολο της αγοράς κατέγραψε υψηλούς ρυθμούς συρρίκνωσης (22%-25%) το 2020.

Τέλος, αξίζει να σημειωθεί πως η αυξανόμενη χρήση καρτών και ο τελευταίος νόμος του 2016 για τα κίνητρα πληρωμής μέσω «πλαστικού χρήματος» συνέβαλε στην αύξηση κατά 17% των εσόδων από ΦΠΑ το 2019. Όπως προβλέπει ο ΙΟΒΕ, αν η χρήση καρτών φτάσει στον ευρωπαϊκό μέσο όρο, τα έσοδα από ΦΠΑ θα αυξηθούν κατά 1,1 δισ. ευρώ σε μια χρονιά! Γνωστά στελέχη της αγοράς, από διαφορετικούς κλάδους, παρέθεσαν την δική τους οπτική στο «FinancePro» για τις τελευταίες εξελίξεις:

Ανδριάνα Παππά, Επικεφαλής της Visa στην Ελλάδα
Έκρηξη συναλλαγών κατά 90% το 2020
«Πολλοί παράγοντες συνέβαλαν στην εξέλιξη των ψηφιακών πληρωμών στη χώρα μας κατά τη διάρκεια του 2020, με την επιδημία του Covid-19 να επιταχύνει την αλλαγή. Σημειώθηκε ισχυρή ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου ως αποτέλεσμα των περιοριστικών μέτρων μετακίνησης και του προσωρινού κλεισίματος των μη κρίσιμων καταστημάτων λιανικής πώλησης. Το ηλεκτρονικό εμπόριο κατέστη έτσι σωτήριο για πολλές παραδοσιακές επιχειρήσεις που έπρεπε να κλείσουν, επιτρέποντάς τους να συνεχίσουν τις δραστηριότητές τους online. Ως αποτέλεσμα, οι συναλλαγές ηλεκτρονικού εμπορίου στη χώρα σημείωσαν εντυπωσιακή αύξηση κατά 90% τον Δεκέμβριο του 2020 (έναντι Δεκεμβρίου 2019).

Επιπλέον, υπάρχει σημαντική αύξηση των ανέπαφων πληρωμών, καθώς και των πληρωμών με ψηφιακά πορτοφόλια. Το μερίδιο ανέπαφων συναλλαγών με Visa αυξήθηκε κατά 20% σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Στην Ελλάδα, οι πληρωμές με ψηφιακά πορτοφόλια έγιναν πραγματικότητα με την υποστήριξη της Visa το 2019 και έκτοτε η χρήση τους αυξάνεται. Είναι ένας γρήγορος, βολικός και ασφαλής τρόπος πληρωμής που δίνει στους καταναλωτές τη δυνατότητα να πληρώνουν με τον τρόπο και την εφαρμογή που επιλέγουν, στο κατάστημα ή στο διαδίκτυο. Ο ρόλος μας ως Visa είναι να διευκολύνουμε αυτές τις καινοτόμες μεθόδους πληρωμών χάρη στην υπηρεσία Visa Token Service, τη θεμελιώδη τεχνολογία που αναπτύχθηκε από τη Visa και η οποία επιτρέπει ασφαλείς συναλλαγές».

Νίκου Γεωργόπουλου, Cyber Privacy Risks Insurance Advisor, Cromar Insurance Brokers
«C level Fraud»
«Εκτός από την ασφάλεια των συναλλαγών για την οποία προσφέρουν αξιοπιστία τα συστήματα πληρωμών υπάρχουν και οι περιπτώσεις στις οποίες γίνονται πληρωμές μετά από λήψη παραπλανητικών emails και παραποιημένων εγγράφων. Για την έγκαιρη ανακάλυψη αυτών των περιστατικών τα οποία είναι πολύ συχνά διεθνώς και στις Ελληνικές επιχειρήσεις, τα οποία σε ετήσια ανέρχονται σε αρκετές χιλιάδες ετησίως, απαιτείται εκπαίδευση του ανθρώπινου δυναμικού και δημιουργία κατάλληλων διαδικασιών. Οι κυβερνοεγληματίες αρχικά επιλέγουν την επιχείρηση που θα στοχοποιήσουν, συλλέγουν πληροφορίες από διάφορες πηγές όπως πχ το LinkedIn και τα άλλα social media για τα υψηλόβαθμα στελέχη της επιχείρησης οι οποίοι αποφασίζουν ή συμμετέχουν σε σημαντικές τραπεζικές συναλλαγές της, για το πελατολόγιο της και τους προμηθευτές της.

Στη συνέχεια αποφασίζουν για το ποιος θα είναι ο στόχος τους, επιλέγουν το σενάριο της επίθεσης και το άνθρωπο κλειδί από το οικονομικό τμήμα της επιχείρησης ή κάποιο βασικό προμηθευτή της και στέλνουν το κατάλληλα διαμορφωμένο παραπλανητικό email. Tο email το οποίο υπογράφεται από τον CEO ή τον CFO της εταιρείας-στόχου, στην προσπάθεια να πείσει τον υπάλληλο που διαχειρίζεται τις συναλλαγές, να προχωρήσει σε κατάθεση σε κάποιον λογαριασμό των κυβερνοεγκληματιών. Αν η επιχείρηση αντιληφθεί έγκαιρα το πρόβλημα τότε υπάρχει ενδεχόμενο να μπλοκαριστεί η πληρωμή. Τις περισσότερες φορές τα χρήματα χάνονται γιατί όταν ανακαλύπτεται η απάτη είναι πλέον αργά. Για να αυξήσουν τις πιθανότητες επιτυχίας οι κυβερνοεγκληματίες προσπαθούν να αποκτήσουν απομακρυσμένη πρόσβαση στον λογαριασμό email του εκάστοτε θύματος.

Αν τα καταφέρουν έχουν πρόσβαση στην εταιρική επικοινωνία και γνωρίζουν πως απευθύνεται ο CEO ή ο CFO στον υπάλληλο-στόχο. Για να επιταχύνουν τη διαδικασία της κατάθεσης και λόγω της θέσης του ατόμου που το ζητά, CEO ή CFO, τονίζουν στο email ότι πρόκειται για κατεπείγουσα κατάθεση η οποία πρέπει να πραγματοποιηθεί άμεσα. Επιπροσθέτως για να δικαιολογηθούν τυχόν ορθογραφικά λάθη και να τονιστεί το επείγον της εκτέλεσης της συναλλαγής στο τέλος του email της υπάρχουν φράσεις όπως “Sent from my iPhone” ή “Sent from my iPad”.

Για την αποφυγή αυτών των περιπτώσεων εκτός από την εκπαίδευση των υπαλλήλων θα πρέπει να έχουν δημιουργηθεί κατάλληλες διαδικασίες και δικλείδες ασφαλείας είναι απαραίτητο να υπάρχει διαδικασία αυθεντικοποίησης πολλών παραγόντων (MFA) για κάθε τραπεζική συναλλαγή, ή ύπαρξη φακέλου προμηθευτή ο οποίος θα περιλαμβάνει όλα τα στοιχεία τα οποία αφορούν τον τρόπο συναλλαγής μαζί του, τους λογαριασμούς που θα χρησιμοποιούνται και τους υπαλλήλους του που τις χειρίζονται, επίσης πριν από κάθε συναλλαγή είναι απαραίτητη η επικοινωνία μαζί τους αν κατά τον έλεγχο που πρέπει να γίνει πριν, έχουν αλλάξει κάποια από τα στοιχεία που έχουν συμφωνηθεί με τον προμηθευτή έχουν αλλάξει στην ζητούμενη πληρωμή. Οι οικονομικές συνέπειες αυτών των περιστατικών μπορούν να ασφαλιστούν με την χρήση ασφάλισης Cyber Insurance».

Θάνος Μαύρος, Εταίρος στο Τμήμα Συμβουλευτικών Υπηρεσιών της EY Ελλάδος και Επικεφαλής του Τομέα Καταναλωτικών Προϊόντων και Λιανεμπορίου της EY για τον Νότιο Τομέα της περιοχής Κεντρικής, Ανατολικής, Νοτιοανατολικής Ευρώπης και Κεντρικής Ασίας (CESA)
Τάσεις και προκλήσεις που ανέδειξε η πανδημία
«Οι προκλήσεις που επέφερε η πανδημία είναι άμεσες και έχουν μακροπρόσθεσμες επιπτώσεις στις συναλλαγές, που είναι φανερές τόσο στην παγκόσμια, όσο και στις περιφερειακές και τοπικές οικονομίες. Οι πιο μεγάλες από αυτές, είναι οι ακόλουθες:

  • Ο εξορθολογισμός της χρήσης των μετρητών. Η Ελλάδα παρέμενε πίσω από τις υπόλοιπες ανεπτυγμένες οικονομίες της ΕΕ στον τομέα αυτό, κάνοντας σημαντική χρήση μετρητών, με την πανδημία, εντούτοις, να προάγει σημαντικά τις ηλεκτρονικές πληρωμές όλων των τύπων.
  • Η σημαντική αύξηση του ηλεκτρονικού εμπορίου, ακόμα και σε τομείς που ήταν σημαντικά πίσω, όπως ο κλάδος των super markets, έδωσε σημαντική ώθηση στις ηλεκτρονικές πληρωμές.
  • Οι ανέπαφες συναλλαγές ήρθαν για να μείνουν, μιας και ο φόβος για τη χρήση μετρητών διεύρυνε σημαντικά τη χρήση τους.
  • Η αξιοποίηση των ψηφιακών πορτοφολιών (digital wallets) έχει αυξηθεί σημαντικά και φαίνεται ότι οικοδομείται ολοένα και μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στη χρήση τους.

Οι αλλαγές στους τρόπους που συναλλάσσονται οι καταναλωτές έχουν και άμεση επίδραση και στα λειτουργικά μοντέλα των συναλλασσόμενων μερών, ενώ παρουσιάζονται, επίσης, περιορισμοί και δυσκολίες σε ορισμένες ομάδες του πληθυσμού (π.χ. στις μεγαλύτερες ηλικίες και όσους κατοικούν σε απομακρυσμένες γεωγραφίες, κ.α.), όσον αφορά την αξιοποίηση των ηλεκτρονικών πληρωμών. Τέλος, η ασφάλεια των διαδικτυακών συναλλαγών έχει αναδειχθεί σε πρώτη προτεραιότητα για τις εμπλεκόμενες επιχειρήσεις και πραγματοποιούνται ήδη σημαντικές επενδύσεις για τον εκσυγχρονισμό των μοντέλων λειτουργίας, των διαδικασιών και των συστημάτων, με στόχο τον περιορισμό των σχετιζόμενων κινδύνων».

Μάκη Κριμιζή, Γενικός Διευθυντής, Consulting, KPMG
PFM και Instant Payment στο επίκεντρο
«H εποχή της πανδημίας αναδεικνύεται σε επιταχυντή των εξελίξεων στο χώρο των ηλεκτρονικών πληρωμών. Κατά τη διάρκεια της, τα δεδομένα του όγκου ψηφιακών πληρωμών αυξήθηκαν σημαντικά ακόμα και σε χώρες υψηλής «ψηφιακής ωριμότητας», οι οποίες είχαν υιοθετήσει τους εν λόγω τρόπους πληρωμής για παραπάνω εδώ και μία δεκαετία. Το ζητούμενο πλέον για τους συμμετέχοντας στην αγορά δεν είναι απλά η παροχή υπηρεσιών πληρωμών αλλά ο τρόπος που θα μπορέσουν να διαφοροποιηθούν και αυτό αφορά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, Fintech αλλά και τους τεχνολογικούς κολοσσούς που αυξανόμενα διεκδικούν μερίδιο.

Το στοιχείο διαφοροποίησης είναι η ποιότητα των δεδομένων, όπου με την αποτελεσματική χρήση νέων τεχνολογιών μπορούν να βελτιώσουν την εμπειρία του καταναλωτή. Στο πλαίσιο αυτό αυξήθηκε η παροχή υπηρεσιών PFM (Personal Finance Management) αλλά και η δεκτικότητα των χρηστών λόγω της συνεχούς ψηφιακής τους ωρίμανσης. Επιπλέον, αυξάνονται συνεχώς οι απαιτήσεις για άμεσες πληρωμές (instant payments), ακόμα και διασυνοριακά, με την μικρότερη δυνατή όχληση του χρήστη (seamless)».

Νικόλας Λουμίδης, Υπεύθυνος Ανάπτυξης & Καινοτομίας ΚΑΦΕΚΟΠΤΕΙΑ ΛΟΥΜΙΔΗ
Τα πολλαπλά οφέλη…και ένα αρνητικό trend στην Ελλάδα
«Από την οπτική των εμπόρων η τάση των τελευταίων ετών είναι ότι οι χρεώσεις για ηλεκτρονικές πληρωμές μειώνονται σταθερά και για αυτό το λόγο γίνονται πλέον βιώσιμες. Η αξιοπιστία των συστημάτων (internet και συσκευές) έχει βελτιωθεί πολύ και δεν προκύπτουν συχνά προβλήματα στην εμπειρία του πελάτη. Στο ecommerce υπάρχουν πολλές λύσεις για λήψη πληρωμών με ασφάλεια. Το σημαντικότερο στην επιλογή υπηρεσίας είναι η ταχύτητα και η ευκολία χρήσης από τον πελάτη. Για τον καταναλωτή οι ηλεκτρονικές πληρωμές είναι πολύ εύκολες, γρήγορες και ασφαλείς οπότε και ο ρυθμός του adoption είναι πολύ μεγάλος.

Με την έλευση ανέπαφων πληρωμών από το κινητό γίνεται ακόμα πιο εύκολο και ασφαλές, και πλέον αναρωτιέται κανείς πότε θα σταματήσουμε να κουβαλάμε πορτοφόλι καθώς δεν θα θέλουμε ούτε μετρητά ούτε κάρτες. Οφέλη από το γρήγορο adoption προκύπτουν και για το κράτος, καθώς βοηθά στην καταπολέμηση της φοροδιαφυγής. Φυσικά τα επιπλέον κίνητρα (λαχνοί, αφορολόγητο από ηλεκτρονικές πληρωμές) συμβάλλουν θετικά στην επιτάχυνση του adoption. Φυσικά, η πανδημία του COVID-19 επιτάχυνε τις ηλεκτρονικές πληρωμές καθώς οι πελάτες προτιμούν τις ανέπαφες συναλλαγές για να νιώθουν ασφαλείς.

Ενώ τα παραπάνω είναι εξαιρετικά θετικά, κλείνω με ένα αρνητικό trend που παρατηρώ στην Ελλάδα και αυτό είναι ότι στις αγορές online ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των πελατών προτιμά ακόμα να πληρώνει με αντικαταβολή (για τα ΚΑΦΕΚΟΠΤΕΙΑ ΛΟΥΜΙΔΗ οι αντικαταβολές είναι 72% των εισπράξεων). Στο εξωτερικό το Cash on Delivery είναι εξαιρετικά σπάνιο, ως και μη υπαρκτό, οπότε θα πρέπει και εμείς εδώ να «πάμε μπροστά». Το πρόβλημα με την αντικαταβολή είναι ότι ο πελάτης πρέπει να έχει μετρητά και ο διανομέας τα ρέστα, είναι πιο «ακριβή» υπηρεσία για τον πελάτη (χρεώνεται έξτρα χωρίς λόγο), ενώ και ο έμπορος αφενός χρεώνεται για την υπηρεσία, αφετέρου αντιμετωπίζει καθυστερήσεις στις ταμειακές ροές του».

Γιάννης Κλεώπας, Διευθύνων Σύμβουλος της Kleopas Alliott
«Τα πλεονεκτήματα για μια επιχείρηση είναι πλέον φανερά»
«Είναι πλέον σαφές πως η πανδημία, ανεξάρτητα από τις δυσκολίες που έφερε στην καθημερινότητα όλων, έδωσε την δυνατότητα να αντιληφθούμε με αμεσότητα την δύναμη της ηλεκτρονικής επικοινωνίας. Επικοινωνία σε όλα τα επίπεδα μεταξύ των οποίων κι οι ηλεκτρονική πληρωμή, η οποία δεν είναι τίποτε άλλο από την μεταφορά κεφαλαίων μεταξύ συναλλασσόμενων με τρόπο άμεσο και αναμφισβήτητο. Είναι μια στροφή της αγοράς που ήρθε και θα μείνει αφού τα πλεονεκτήματα της όπως ο έλεγχος κι η αποτελεσματική διαχείριση τους cash flow μιας επιχείρησης είναι πλέον φανερά.

Μαζί με την πλεονεκτήματα όμως ανακύπτει περισσότερο από ποτέ η ανάγκη της ασφάλειας των ηλεκτρονικών συναλλαγών. Ο όγκος κι η αξία τους, χρηματικά ποσά, και προσωπικά δεδομένα που μπορούν να αξιοποιηθούν για εγκληματικές πράξεις, αποτελούν πόλο έλξης. Η ασφάλεια των συναλλαγών αποτελεί πια προτεραιότητα των επιχειρήσεων που θέλουν να επωφεληθούν από την εκρηκτική αύξηση των ηλεκτρονικών συναλλαγών. Οι επιχειρήσεις αυτές αποτελούν μια νέα μεγάλη αγορά. Αυτή της ασφάλειας των ηλεκτρονικών συστημάτων και των συναλλαγών. Μια πραγματικότητα που προϋπήρχε αόρατη αναδύθηκε για τα καλά».

QUOTES

  • Υπάρχει σημαντική αύξηση των ανέπαφων πληρωμών, καθώς και των πληρωμών με ψηφιακά πορτοφόλια
  • Μαζί με την πλεονεκτήματα όμως ανακύπτει περισσότερο από ποτέ η ανάγκη της ασφάλειας των ηλεκτρονικών συναλλαγών
  • H εποχή της πανδημίας αναδεικνύεται σε επιταχυντή των εξελίξεων στο χώρο των ηλεκτρονικών πληρωμών
  • Για τον καταναλωτή οι ηλεκτρονικές πληρωμές είναι πολύ εύκολες, γρήγορες και ασφαλείς
  • Οι αλλαγές στους τρόπους που συναλλάσσονται οι καταναλωτές έχουν άμεση επίδραση και στα λειτουργικά μοντέλα των συναλλασσόμενων μερών