Η μικρομεσαία επιχειρηματικότητα, παρότι αποτελεί την «ατμομηχανή» της οικονομίας, έχει περιορισμένη πρόσβαση στους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και του ΕΣΠΑ. Όπως μας λέει ο κ. Χατζηθεοδοσίου, η κυβέρνηση πρέπει να ξαναδεί το θέμα της χρηματοδότησης, ώστε οι ΜμΕ να μην θεωρούνται τα «αποπαίδια».
Η ελληνική οικονομία, παρά τις προκλήσεις, έχει θετική δυναμική. Ποια είναι η εικόνα σας για την πορεία της;
Είναι γεγονός ότι οι οικονομικοί δείκτες σε πολλές περιπτώσεις εμφανίζονται βελτιωμένοι συγκριτικά με το παρελθόν, κάτι που προκαλεί αισιοδοξία και για το μέλλον.
Αυτό, κατά τη γνώμη μου, ξεκίνησε από τη στιγμή που η ελληνική οικονομία βγήκε από το καθεστώς ενισχυμένης εποπτείας. Είναι πολύ διαφορετικό να αποφασίζει η κυβέρνηση της χώρας για κάποια οικονομικά μέτρα, έχοντας πλήρη γνώση της εικόνας της οικονομίας αλλά και της κοινωνίας, από το να σου υπαγορεύουν κάποιοι άλλοι το τι πρέπει να κάνεις.
Επίσης, δεν πρέπει να παραγνωρίζουμε το γεγονός ότι η οικονομία μας -εξαιτίας και πολλών εξωγενών παραγόντων, όπως πανδημία, αλλά και ενεργειακή κρίση- είχε φτάσει σε πραγματικά δεινή θέση, οπότε ήταν επόμενο κάποια στιγμή να αρχίσει να ανεβαίνει. Η ουσία είναι ότι κατέγραψε αύξηση πάνω από τον μέσο όρο που είδαμε στις άλλες χώρες της Ε.Ε., ενώ υπάρχουν προοπτικές για επίσης θετική συνέχεια. Αν καταφέρουμε ως οικονομία και ως χώρα να προσελκύσουμε περισσότερες επενδύσεις, υπάρχει η ελπίδα ότι θα δούμε ακόμα καλύτερες επιδόσεις.
Απαραίτητη προϋπόθεση όμως για να πάμε μπροστά, αφήνοντας οριστικά πίσω μας μία μακρά περίοδο δυσκολιών, με βασικότερη την ακρίβεια, είναι να επενδύσουμε στοχευμένα στην πρόοδο των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Λόγω των ειδικών χαρακτηριστικών της οικονομίας μας -μικρή βιομηχανική παραγωγή, έμφαση στις υπηρεσίες, απουσία πολύ μεγάλων επιχειρήσεων- η μικρομεσαία επιχειρηματικότητα αποτελεί την «ατμομηχανή» της, κάτι που την καθιστά καθοριστικό παράγοντα για την εξέλιξή της.
Άρα, επενδύοντας στις ΜμΕ, ουσιαστικά αυξάνουμε τις πιθανότητες ανάπτυξης όλης της οικονομίας. Με πολιτικές που θα δίνουν περαιτέρω προοπτικές ανάπτυξης και ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων αυτού του μεγέθους, είμαι σίγουρος ότι ως χώρα μπορούμε να ελπίζουμε σε πολύ καλύτερες μέρες.
Είναι πολύ σημαντικό επίσης να βλέπουμε τι γίνεται στην πραγματική οικονομία και στην κοινωνία. Γιατί πάντα υπάρχει η πιθανότητα να ευημερούν οι αριθμοί, αλλά όχι οι άνθρωποι. Και αυτή είναι μία παγίδα στην οποία δεν πρέπει να πέσουμε.
Η κυβέρνηση οφείλει να προτάξει και την πρόοδο της κοινωνίας, αν θέλουμε να αλλάξουμε τα δεδομένα και να βαδίσουμε στον δρόμο της ανάπτυξης.
Οι μικρές και μικρομεσαίες επιχειρήσεις έχουν δοκιμαστεί επί σειρά ετών, λόγω των διαδοχικών κρίσεων. Τι περιμένετε από την πολιτεία να πράξει, ώστε να προκύψει ένα καλύτερο μέλλον;
Από την εποχή των μνημονίων έως και σήμερα, οι ΜμΕ βρίσκονται διαρκώς σε καθεστώς τρομερής πίεσης. Είναι οι πρώτες που επηρεάζονται από όσα συμβαίνουν στην οικονομία -και τα πολλά τελευταία χρόνια έχουν συμβεί περισσότερα αρνητικά από θετικά-, είναι αυτές που υπέστησαν τις μεγαλύτερες φορολογικές επιβαρύνσεις, που δέχθηκαν ισχυρότατο πλήγμα από τις οικονομικές συνέπειες της πανδημίας, που σήμερα αγωνίζονται να παραμείνουν ανοιχτές, παρά το πολύ υψηλό λειτουργικό κόστος που έχουν, αλλά και αντιμετωπίζοντας προβλήματα όπως η ακρίβεια, η συσσώρευση οφειλών, η έλλειψη ρευστότητας.
Το ελάχιστο λοιπόν που περιμένουμε από την Πολιτεία, είναι να αποδείξει στην πράξη ότι στέκεται δίπλα σε αυτές τις επιχειρήσεις.
Και αυτό μπορεί να γίνει μέσω της εφαρμογής πολιτικών που θα δίνουν πειστικές απαντήσεις απέναντι στις σοβαρότατες προκλήσεις της εποχής. Θεωρούμε αναγκαία μία ενιαία ρύθμιση οφειλών που θα αντικαταστήσει όλες τις επιμέρους που ισχύουν σήμερα, αλλά που εξαιτίας των προϋποθέσεων που έχουν τεθεί, αφήνουν ακάλυπτους τους περισσότερους οφειλέτες.
Πολλές δόσεις για το σύνολο των χρεών και χαμηλότερα επιτόκια, ώστε να δοθεί μία πραγματική δυνατότητα εξόφλησης παλαιών υποχρεώσεων. Μία τέτοια εξέλιξη θα έδινε «ανάσα» στην αγορά, αλλά και θα συνέχιζε να ενισχύει τα δημόσια ταμεία με «ζεστό» χρήμα.
Οπωσδήποτε απαιτούνται περισσότερα και πιο ευέλικτα χρηματοδοτικά προγράμματα, ώστε να αποκτήσουν πρόσβαση στον τραπεζικό δανεισμό επιχειρήσεις που σήμερα παραμένουν αποκλεισμένες από κάθε είδους χρηματοδότηση, καθώς και αλλαγή στην πολιτική των τραπεζών, με έμφαση στη στήριξη των μικρομεσαίων.
Επιπλέον, επειδή δεν βλέπω να τελειώνουμε σύντομα με την ενεργειακή κρίση, χρειάζονται μέτρα στήριξης για να μπορούν να αντεπεξέλθουν νοικοκυριά και επιχειρήσεις σε αυτά τα αυξημένα κόστη.
Ένα από τα κρίσιμα θέματα που απασχολούν τις επιχειρήσεις είναι η φορολογία. Πρέπει να συνδεθούν οι αποδιδόμενοι φόροι με τον τζίρο των επιχειρήσεων;
Ως Επιμελητήριο έχουμε ζητήσει το προφανές. Ισονομία και δικαιοσύνη απέναντι στην επιβολή φόρων. Και στεκόμαστε ιδιαίτερα στην ανάγκη πάταξης της φοροδιαφυγής, καθώς αυτή η παραβατική συμπεριφορά εντείνει τον αθέμιτο ανταγωνισμό, ενώ στερεί από τα κρατικά ταμεία πολύτιμα έσοδα που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στην εφαρμογή κοινωνικών πολιτικών, όπως για παράδειγμα στη μείωση των έμμεσων φόρων, κάτι που μπορεί να συμβάλει αποφασιστικά στη μείωση των τιμών των βασικών αγαθών όπως είναι τα τρόφιμα. Επίσης, ως χώρα, είναι πολύ σημαντικό να αποκτήσουμε επιτέλους σταθερό φορολογικό σύστημα, που όμως θα δίνει επιπλέον κίνητρα στην επιχειρηματικότητα. Με αυτόν τον τρόπο, μπορούμε να προσδοκούμε και σε περισσότερες επενδύσεις.
Όσο για το αν πρέπει να συνδεθούν οι αποδιδόμενοι φόροι με τον τζίρο των επιχειρήσεων, η προσωπική μου θέση είναι ότι αυτό πρέπει να γίνει. Να εξετάζεται δηλαδή το μέγεθος των επιχειρήσεων και στο θέμα της επιβολής φόρων. Το θεωρώ πιο δίκαιο και εκτιμώ ότι μπορεί να είναι και αποδοτικό. Η ουσία είναι ότι απαιτείται εκσυγχρονισμός όλου του φορολογικού μηχανισμού και αυτό πρέπει να το εξετάσει άμεσα η κυβέρνηση.
Ο ψηφιακός μετασχηματισμός των επιχειρήσεων είναι το μεγάλο ζητούμενο της εποχής. Σε τι βαθμό έχουν προετοιμαστεί οι επιχειρήσεις για τον εκσυγχρονισμό τους;
Έχουμε μπει πλέον για τα καλά στη νέα ψηφιακή εποχή και δεν μπορούμε να μιλάμε για το επιχειρείν με όρους παρελθόντος.
Βλέπουμε ήδη πόσο καθοριστική είναι η τεχνολογία για τη λειτουργία των επιχειρήσεων. Από το ηλεκτρονικό εμπόριο που σημειώνει διαρκώς αυξήσεις στις συναλλαγές, μέχρι την προωθητική πολιτική των επιχειρήσεων. Το Επαγγελματικό Επιμελητήριο Αθηνών ήταν το πρώτο που ψηφιοποίησε πλήρως τις υπηρεσίες του, προτρέπει διαρκώς τα μέλη του να προχωρήσουν στον ψηφιακό μετασχηματισμό τους και παράλληλα φροντίζει να δίνει και τα κατάλληλα κίνητρα. Προς αυτή την κατεύθυνση, τους δίνουμε τη δυνατότητα να δημιουργήσουν εντελώς δωρεάν το δικό τους e-shop και τη δική τους ιστοσελίδα, επίσης δωρεάν τους προσφέρουμε ψηφιακές υπογραφές, ενώ διοργανώνουμε και ενημερωτικές εκδηλώσεις ψηφιακής κατάρτισης.
Είναι γεγονός ότι σε σύγκριση με το πρόσφατο παρελθόν, η εικόνα του ψηφιακού μετασχηματισμού των επιχειρήσεων είναι πολύ καλύτερη. Μπορεί όμως -και πρέπει- να βελτιωθεί κι άλλο. Γιατί αυτό απαιτούν πλέον οι συνθήκες. Θέλω όμως να σημειώσω ότι χρειάζεται και το Κράτος να εκσυγχρονιστεί περαιτέρω, αξιοποιώντας και αυτό τα τεχνολογικά «εργαλεία» που υπάρχουν. Η κυβέρνηση έχει αναφέρει ότι είναι στις προτεραιότητές της η ψηφιοποίησή του, κάτι που θα μειώσει τη γραφειοκρατία. Ελπίζω και εύχομαι να προχωρήσει γρήγορα στον σχεδιασμό της, γιατί είναι κάτι πραγματικά απαραίτητο και για την οικονομία και για την κοινωνία.
Οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης και του ΕΣΠΑ μπορούν να συμβάλλουν στην αναπτυξιακή δυναμική των επιχειρήσεων;
Σαφώς και μπορούν να συμβάλουν προς αυτή την κατεύθυνση, αρκεί βέβαια να αλλάξει ο αρχικός σχεδιασμός και να δοθεί η δυνατότητα να αποκτήσουν πρόσβαση στα κοινοτικά κονδύλια περισσότερες μικρομεσαίες επιχειρήσεις από αυτές που έχουν χρηματοδοτηθεί έως σήμερα. Όταν ούτε το 4% των μικρομεσαίων δεν έχει σήμερα πρόσβαση στα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης και μόλις το 6% σε αυτά του ΕΣΠΑ, νομίζω ότι γίνεται εύκολα αντιληπτό το πρόβλημα.
Γενικότερα, παρατηρούμε διαφορά στην αντιμετώπιση που έχουν οι μεγάλες επιχειρήσεις συγκριτικά με τις μικρότερες και εκεί εστιάζεται ο έντονος προβληματισμός μας. Όσο οι ΜμΕ συνεχίζουν να θεωρούνται τα «αποπαίδια», τόσο θα μεγαλώνει η «ψαλίδα» μεταξύ μεγάλων και μικρών. Και αυτό δεν λειτουργεί θετικά, ούτε για το επιχειρείν, αλλά ούτε και για την απασχόληση. Η κυβέρνηση πρέπει να ξαναδεί το θέμα της χρηματοδότησης, το οποίο αποτελεί «πληγή» για τους μικρομεσαίους και να δώσει την ευκαιρία σε όλες τις επιχειρήσεις να επιβιώσουν, αλλά και να αναπτυχθούν. Είναι θέμα δημοκρατίας.
Αν ήσασταν οικονομικός διευθυντής σε μια επιχείρηση, πώς θα πορευόσασταν το αμέσως προσεχές διάστημα;
Η επιχειρηματικότητα είναι μία δυναμική κατάσταση. Και πρέπει να είναι κάποιος πάντα σε εγρήγορση, είτε για να εκμεταλλευθεί κάποια ευκαιρία, είτε για να προσαρμοστεί άμεσα σε νέα δεδομένα χωρίς να ρισκάρει δυσάρεστες εξελίξεις και κυρίως για να αντιμετωπίσει πιθανούς κινδύνους. Υπό αυτό το πρίσμα θα φρόντιζα να είμαι πλήρως ενημερωμένος για όλες τις εξελίξεις που θα αφορούσαν στον τομέα μου και πάντα έτοιμος να πάρω τις κατάλληλες αποφάσεις. Σίγουρα χρειάζεται άλλη προσέγγιση όταν μπορείς να εξασφαλίσεις κεφάλαια από το Ταμείο Ανάκαμψης μόλις με 0,7% επιτόκιο, σε σύγκριση με αυτά που μπορείς να αντλήσεις από τον τραπεζικό τομέα με επιτόκιο 7 και 8%. Αποκτούν άλλη βαρύτητα οι αποφάσεις. Γενικότερα, εκτιμώ ότι στο επιχειρείν, όπως και στις Ένοπλες Δυνάμεις, ταιριάζει η ρήση «έσο έτοιμος». Αυτό φρόντιζα να κάνω σε όλο τον επαγγελματικό μου βίο, αλλά το συνεχίζω και στην ενασχόλησή μου με τα κοινά, από τη θέση του Προέδρου του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Αθηνών και την εκπροσώπηση των μικρομεσαίων.