Η κατάθεση στη Διαρκή Επιτροπή Οικονομικών Υποθέσεων της Βουλής του Προσχεδίου του Κρατικού Προϋπολογισμού του 2023, καθώς και το δεύτερο αίτημα πληρωμής από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ) που υπέβαλλε η κυβέρνηση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή ήταν τα δύο σημαντικότερα γεγονότα που ξεχώρισαν τις προηγούμενες ημέρες στην οικονομική πραγματικότητα της χώρας.
Ο Προϋπολογισμός του 2023 παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον για έναν επιπλέον λόγο: καταρτίστηκε πέρα από κάθε αμφιβολία υπό συνθήκες εξαιρετικά υψηλής αβεβαιότητας, αναφορικά με τις γεωπολιτικές εξελίξεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Σύμφωνα με το Υπουργείο Οικονομικών, ο Προϋπολογισμός «καλείται να συγκεράσει προκλήσεις που αφορούν στην ενεργειακή κρίση, την πληθωριστική πίεση στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις, την υγειονομική κρίση που εάν και έχει υποχωρήσει, συνεχίζει να επιβαρύνει τις δαπάνες του συστήματος υγείας, αλλά και τις αυξημένες δαπάνες για την αναγκαία αμυντική θωράκιση της χώρας. Την ίδια στιγμή καλείται να διατηρήσει τη δημοσιονομική ισορροπία και τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης, αλλά και να υποστηρίξει ένα ευρύ φάσμα μεταρρυθμίσεων για τη βελτίωση της ζωής και της ευημερίας όλων των πολιτών».
Κάνοντας πιο συγκεκριμένα τα δεδομένα, το Υπουργείο Οικονομικών τονίζει ότι τόσο σε εθνικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο για το 2023, είναι αυξημένοι και συνδέονται κατά κύριο λόγο με τις γεωπολιτικές προκλήσεις, την εξέλιξη του πολέμου στην Ουκρανία, τις συνθήκες εφοδιασμού της Ευρώπης με φυσικό αέριο, τις τιμές της ενέργειας και των καυσίμων και την ευρωπαϊκή νομισματική πολιτική.
Ρυθμός ανάπτυξης 5,3% έναντι 4,5% το 2022
Το θετικό στην παρούσα συγκυρία είναι ότι κατά γενική ομολογία η ελληνική οικονομία έχει επιδείξει σημαντική ανθεκτικότητα, υποστηριζόμενη και από τα δημοσιονομικά μέτρα της πολιτείας.
Ως αποτέλεσμα, για το 2022 προβλέπεται ρυθμός ανάπτυξης 5,3%, έναντι 4,5% που είχε προβλεφθεί στον Κρατικό Προϋπολογισμό του 2022 και 3,1% που είχε εκτιμηθεί στο Πρόγραμμα Σταθερότητας του Απριλίου 2022, τη στιγμή που ο Εναρμονισμένος Δείκτης Τιμών Καταναλωτή εκτιμάται να αυξηθεί κατά 8,8%, έναντι 5,6% που προβλεπόταν στο Πρόγραμμα Σταθερότητας.
Σε αυτό το πλαίσιο, το ποσοστό ανεργίας αναμένεται να διαμορφωθεί σε 12,9% έναντι 13,9% που προβλεπόταν στο Πρόγραμμα Σταθερότητας και 14,2% στον Προϋπολογισμό του 2022. Το αποτέλεσμα αυτό υποστηρίχθηκε εντός του 2022 από δημοσιονομικά μέτρα ύψους 4,7 δισ. ευρώ για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης, μέτρα ύψους 4,3 δισ. ευρώ για την αντιμετώπιση της υγειονομικής κρίσης, αλλά και μεταρρυθμίσεις προς όφελος των πολιτών, όπως ενδεικτικά είναι η διπλή αύξηση του κατώτατου μισθού κατά 9,7% συνολικά μέσα στο 2022, η περαιτέρω μόνιμη μείωση του Ενιαίου Φόρου Ιδιοκτησίας Ακινήτων (ΕΝΦΙΑ), από το 2018 κατά 35% και η κατάργηση του φόρου γονικών παροχών-δωρεών.
Για το 2023, «υπό τις εξαιρετικά αβέβαιες συνθήκες διαμόρφωσης προβλέψεων» και με βάση τις τρέχουσες τιμές μελλοντικών συμβολαίων της ενέργειας, ο Εναρμονισμένος Δείκτης Τιμών Καταναλωτή αναμένεται να αυξηθεί κατά 3%, έναντι 4% της Ευρωζώνης, σύμφωνα με τις θερινές προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ενώ η ανάπτυξη αναμένεται να διαμορφωθεί σε 2,1%, έναντι 1,4% του μέσου όρου της Ευρωζώνης σύμφωνα με τις θερινές προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και 0,9% σύμφωνα με τις προβλέψεις Σεπτεμβρίου 2022 της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ). Όπως αναφέρει το Υπουργείο Οικονομικών στη σχετική του ενημέρωση, «οι προβλέψεις για την ανάπτυξη και τον πληθωρισμό, έχουν λόγω των συνθηκών ακραίας γεωπολιτικής αβεβαιότητας, υψηλό βαθμό επισφάλειας και μπορεί να αναθεωρηθούν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή πριν την κατάθεση του τελικού σχεδίου του προϋπολογισμού».
Πρώτος προϋπολογισμός εκτός μνημονιακής επιτήρησης
Ένα ακόμα πολύ σημαντικό δεδομένο που δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στον Προϋπολογισμό του 2023 είναι το γεγονός ότι είναι ο πρώτος Κρατικός Προϋπολογισμός τα τελευταία 12 χρόνια, που καταρτίζεται εκτός του πλαισίου μνημονιακής επιτήρησης ή ενισχυμένης εποπτείας. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι όλα τα δημοσιονομικά μεγέθη απεικονίζονται μόνο με τη κοινή μεθοδολογία του Ευρωπαϊκού Συστήματος Λογαριασμών (ESA) και παραλείπονται πλέον εκτιμήσεις κατά πρόγραμμα.
Πιο συγκεκριμένα: Οι δημοσιονομικοί στόχοι που είχαν τεθεί στο Πρόγραμμα Σταθερότητας, αναφορικά με το πρωτογενές πλεόνασμα γενικής κυβέρνησης, ήτοι ελλείμματος 2% του ΑΕΠ για το 2022 και πλεονάσματος 1,1% του ΑΕΠ για το 2023, αναθεωρούνται σε έλλειμμα 1,7% του ΑΕΠ για το 2022 και πλεόνασμα 0,7% του ΑΕΠ για το 2023. Με αυτό τον τρόπο το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης εκτιμά ότι διατηρείται η δημοσιονομική ισορροπία για την εν λόγω περίοδο, διοχετεύοντας τους απαραίτητους πόρους, «έχοντας χτίσει με διορατικότητα ασφαλή ταμειακά διαθέσιμα, για την αντιμετώπιση των προκλήσεων κατά το νέο έτος».
Στα παραπάνω οικονομικά δεδομένα και πάντα αναφερόμενοι στο 2023, έχει συμπεριληφθεί το σύνολο των δημοσιονομικών μέτρων, ύψους 3,5 δισ. ευρώ, που εξαγγέλθηκαν στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης και επιπλέον 1 δισ. ευρώ αποθεματικό για αυξημένες δαπάνες αντιμετώπισης της ενεργειακής κρίσης, πρωτίστως για την επιδότηση λογαριασμών ηλεκτρικού ρεύματος και την αντιμετώπιση δαπανών των φορέων γενικής κυβέρνησης.
Επιπλέον, για το 2023 προβλέπεται η διάθεση πόρων ύψους 8,3 δισ. ευρώ από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων και 5,6 δισ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, εκ των οποίων 3,5 δισ. ευρώ από το σκέλος των επιχορηγήσεων, στο οποίο έως σήμερα έχουν ενταχθεί 372 έργα και εμβληματικές επενδύσεις ύψους 13,5 δισ. ευρώ.
Οικονομικό επιτελείο: Καθοριστικές οι γεωπολιτικές εξελίξεις
Με κοινή τους δήλωση, ο Υπουργός Οικονομικών, Χρήστος Σταϊκούρας και ο Αναπληρωτής Υπουργός Οικονομικών, Θόδωρος Σκυλακάκης τόνισαν μεταξύ άλλων τα εξής: «Η αβεβαιότητα γύρω από τις ευρύτερες γεωπολιτικές εξελίξεις, αποτελεί τον σημαντικότερο παράγοντα που δυσχεραίνει τη διενέργεια ασφαλών προβλέψεων παγκοσμίως. Σε αυτό το πλαίσιο, το βασικό όπλο οικονομικής άμυνας της χώρας είναι η συνετή δημοσιονομική διαχείριση, κατευθύνοντας τους πόρους που είναι διαθέσιμοι, στον μετριασμό των συνεπειών της ενεργειακής κρίσης στην ελληνική κοινωνία και τον παραγωγικό ιστό της χώρας. Παράλληλα, η τήρηση των ρεαλιστικών δημοσιονομικών στόχων είναι το διαβατήριο για την πρόσβαση στις αγορές, τη διασφάλιση της βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους και την επίτευξη επενδυτικής βαθμίδας, έτσι ώστε να διατηρηθεί η θετική οικονομική προοπτική της χώρας για τα επόμενα έτη».
Ταμείο Ανάκαμψης: Δεύτερο αίτημα πληρωμής 3,56 δις ευρώ
Ένα ακόμα ορόσημο των τελευταίων εβδομάδων στην ελληνική οικονομία ήταν το δεύτερο αίτημα πληρωμής από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ) που υποβλήθηκε την Παρασκευή 30 Σεπτεμβρίου στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, από τον αρμόδιο για την υλοποίηση του Εθνικού Σχεδίου «Ελλάδα 2.0», Αναπληρωτή Υπουργό Οικονομικών, Θόδωρο Σκυλακάκη. Στο πλαίσιο αυτό, στα δημόσια ταμεία αναμένεται να εισρεύσουν 3,56 δισ. ευρώ, καθώς η επιτυχής ολοκλήρωση των 28 προβλεπόμενων οροσήμων επιτρέπει την υποβολή ενός ενιαίου αιτήματος, που αφορά τόσο στο σκέλος των επιδοτήσεων όσο και σ’ αυτό των δανείων.
Η Ελλάδα εκπλήρωσε, νωρίτερα από τον αρχικό σχεδιασμό τρία ορόσημα που σχετίζονται με το δανειακό σκέλος του ΤΑΑ. Συνεπώς, στα 1,72 δισ. ευρώ (πληρωμή επιδοτήσεων) προστίθενται ακόμη 1,84 δισ. ευρώ (πληρωμή δανείων). Υπενθυμίζεται πως το συνολικό ύψος της πρώτης δόσης, που εκταμιεύτηκε στις 8 Απριλίου του 2022, ανήλθε, επίσης, σε 3,56 δισ. ευρώ (1,72 δισ. ευρώ για επιδοτήσεις και 1,84 δισ. ευρώ για δάνεια). Όσον αφορά στην προχρηματοδότηση, που εκταμιεύθηκε στις 9 Αυγούστου του 2021, αντιστοιχεί στο 13% (3,96 δισ. ευρώ) των χρημάτων που αναλογούν στην Ελλάδα από το ΤΑΑ. Είναι πολύ σημαντικό εδώ να επισημανθεί ότι η χώρα μας είναι μεταξύ των 5 πρώτων χωρών που καταθέτει αίτημα εκταμίευσης της δεύτερης πληρωμής από το ΤΑΑ και η πρώτη που καταθέτει αίτημα για την τρίτη πληρωμή (σκέλος δανείων).
Σκέλος επιδοτήσεων
Όπως είπαμε, στο Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας έχουν ενταχθεί, προς το παρόν, 372 έργα, συνολικού προϋπολογισμού 13,5 δισ. ευρώ, με αποφάσεις που έχει υπογράψει ο Αναπληρωτής Υπουργός Οικονομικών. Τα έργα εμπίπτουν στους τέσσερις βασικούς πυλώνες του Σχεδίου, δηλαδή στην «Πράσινη μετάβαση», στην «Ψηφιακή μετάβαση», σε «Απασχόληση – Δεξιότητες – Κοινωνική Συνοχή» και σε «Ιδιωτικές επενδύσεις και μετασχηματισμό της οικονομίας». Μερικές από τις πιο πρόσφατες εντάξεις αφορούν σε:
- Εξοικονόμηση ενέργειας σε κτίρια του δημοσίου (170.000.000 ευρώ),
- ναβαθμίσεις του δικτύου του Διαχειριστή Ελληνικού Δικτύου Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΔΕΔΔΗΕ), με στόχο την ενίσχυση της ανθεκτικότητας και την προστασία του περιβάλλοντος (60.000.000 ευρώ),
- Ανάπτυξη, κατασκευή, θέση σε τροχιά και προ-λειτουργία μικρών δορυφόρων, που θα υποστηρίζουν υπηρεσίες ασφαλούς συνδεσιμότητας (200.370.480 ευρώ),
- Σχεδιασμό, ενοποίηση και υποστήριξη της λειτουργίας των Μητρώων της ΗΔΙΚΑ Α.Ε στον τομέα της υγείας και της κοινωνικής ασφάλισης (15.195.456 ευρώ),
- Πανεπιστήμια Αριστείας (194.246.072,52 ευρώ),
- Δευτερογενή πρόληψη – προληπτικά τεστ κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και του παχέος εντέρου (153.574.285,16 ευρώ),
- Χρηματοδότηση της βασικής έρευνας – Οριζόντια υποστήριξη όλων των επιστημών (59.059.751,60 ευρώ),
- Τεχνολογικό Πάρκο «ThessINTEC» στη Θεσσαλονίκη (35.062.000 ευρώ) κ.ά.
Σκέλος δανείων
Όσον αφορά στο σκέλος των δανείων στο «Ελλάδα 2.0» έχουν υποβληθεί 150 επενδυτικά σχέδια, μέχρι στιγμής, από ενδιαφερόμενους επενδυτές. Ο συνολικός προϋπολογισμός τους ανέρχεται σε 6,82 δισ. ευρώ, περίπου, εκ των οποίων 2,83 δισ. ευρώ αφορούν σε δάνεια του ΤΑΑ, 2,46 δισ. ευρώ σε κεφάλαια των τραπεζών και 1,53 δισ. ευρώ καλύπτονται από ίδια κεφάλαια των επενδυτών.
Οι παραπάνω επενδύσεις εμπίπτουν σε διαφορετικούς κλάδους της οικονομίας, π.χ. βιομηχανία, τηλεπικοινωνίες, ενέργεια, μεταφορές, τουρισμός, υπηρεσίες, εμπόριο. Σύμφωνα με τα στοιχεία, πλήθος έργων από τα 150 υποβληθέντα επενδυτικά σχέδια, βρίσκεται στο στάδιο της προέγκρισης από τα πιστωτικά ιδρύματα, ενώ έχουν, ήδη, συμβασιοποιηθεί 23 επενδυτικά σχέδια, συνολικού προϋπολογισμού 1,41 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 650 εκατ. ευρώ χρηματοδοτούνται από πόρους-δάνεια του ΤΑΑ. Σχολιάζοντας τα παραπάνω, παράγοντες του Υπουργείου Οικονομικών επισήμαναν στο Finance Pro το γεγονός ότι σε μία χρονική περίοδο ραγδαίας αύξησης των επιτοκίων, το μεσοσταθμικό επιτόκιο των δανειακών συμβάσεων που έχουν υπογραφεί ανέρχεται σε 0,90%, με μέση διάρκεια αποπληρωμής περίπου τα 10 έτη. «Αναμφισβήτητα πρόκειται για ένα επιπλέον επενδυτικό κίνητρο που δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να περάσει απαρατήρητο από τους υποψήφιους επενδυτές» ανέφεραν χαρακτηριστικά. Όσον αφορά στην απορρόφηση πόρων, μέχρι και την 29η Σεπτεμβρίου, στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, η εκταμίευση πόρων από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) ανέρχεται σε 1,65 δισ. ευρώ.
Συνέντευξη Τύπου για την πορεία του Ταμείου Ανάκαμψης
Να σημειωθεί ότι για την ενημέρωση της πορείας του Ταμείου Ανάκαμψης στη χώρα μας, διοργανώθηκε συνέντευξη Τύπου στην Γενική Γραμματεία Ενημέρωσης, στην οποία στοιχεία για την πορεία του «Ελλάδα 2.0» κατέθεσαν ο Αναπληρωτής Υπουργός Οικονομικών, Θόδωρος Σκυλακάκης, ο Υπουργός Επικρατείας, Άκης Σκέρτσος, ο Διοικητής της Ειδικής Υπηρεσίας Συντονισμού του Ταμείου Ανάκαμψης (ΕΥΣΤΑ), Νίκος Μαντζούφας, ο Γενικός Γραμματέας Συντονισμού της Κυβέρνησης, Θανάσης Κοντογεώργης, καθώς και ο Υφυπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ και Κυβερνητικός Εκπρόσωπος, Γιάννης Οικονόμου.
«Η αποτελεσματική υλοποίηση του “Ελλάδα 2.0”, σε συνδυασμό με την επενδυτική δυναμική της χώρας και τον υψηλό ρυθμό ανάπτυξης που καταγράφεται, συγκριτικά με άλλα κράτη, συνιστούν το τρίπτυχο των λόγων, που πιστεύουμε ότι θα μας κρατήσουν μακριά από την ύφεση» ανέφερε χαρακτηριστικά ο Αναπληρωτής Υπουργός Οικονομικών Θόδωρος Σκυλακάκης στο πλαίσιο της συνέντευξης Τύπου, ενώ ο Υπουργός Επικρατείας, Άκης Σκέρτσος, δήλωσε μεταξύ άλλων ότι σε αυτή τη δόση ολοκληρώθηκαν 19 κρίσιμα, μεταρρυθμιστικά ορόσημα, μεταξύ των οποίων είναι η καθιέρωση, με νόμο, του προσωπικού βοηθού για Άτομα με Αναπηρία, η ενίσχυση των δεξιοτήτων των δικαστών για την επιτάχυνση στην απονομή δικαιοσύνης, η έναρξη εφαρμογής συστήματος αξιολόγησης απόδοσης και αμοιβής στο δημόσιο τομέα, καθώς και το πρόγραμμα αναδιοργάνωσης του ΟΣΕ-ΕΡΓΟΣΕ, «το μεγαλύτερο που έχει γίνει στη χώρα μας για τον εκσυγχρονισμό του σιδηροδρομικού δικτύου, ύψους 4,5 δισ. ευρώ».
Από την πλευρά του ο Γενικός Γραμματέας Συντονισμού της Κυβέρνησης, Θανάσης Κοντογεώργης επισήμανε ότι οι μεταρρυθμίσεις του “Ελλάδα 2.0” συνδέονται, άρρηκτα με το εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων της κυβέρνησης, ενώ ο Διοικητής της Ειδικής Υπηρεσίας Συντονισμού του Ταμείου Ανάκαμψης (ΕΥΣΤΑ), Νίκος Μαντζούφας τόνισε ότι η Ειδική Υπηρεσία Συντονισμού, σε συνεργασία και συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, έχει θεσπίσει ένα αυστηρό και ολοκληρωμένο σύστημα Διαχείρισης και Ελέγχου, απαραίτητη προϋπόθεση για την ομαλή εκταμίευση των πόρων από την Ε.Ε. στη χώρα μας. Τέλος, ο Υφυπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ και Κυβερνητικός Εκπρόσωπος, Γιάννης Οικονόμου χαρακτήρισε το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας “Ελλάδα 2.0”, «σχέδιο θεμελιώδους οικονομικού και κοινωνικού μετασχηματισμού, που επιδρά στην οικονομική δραστηριότητα, αλλά και στις τεχνολογίες, τις συμπεριφορές και τους θεσμούς».