Εν αναμονή των δεύτερων εκλογών της 25ης Ιουνίου, η ελληνική οικονομία κινήθηκε τις προηγούμενες ημέρες σε φαινομενικά «ήρεμα νερά», με τις δύσκολες αποφάσεις και τις προκλήσεις να βρίσκονται μπροστά και να περιμένουν τη νέα ηγεσία του Υπουργείου Οικονομικών. Η γενική εικόνα μπορεί να παραμένει θετική, ωστόσο δεν λείπουν οι «γκρίζες ζώνες» που σίγουρα θα φέρουν πονοκέφαλο στον νέο Υπουργό Οικονομικών.

Η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας, οι προοπτικές και οι προκλήσεις που έχει μπροστά της, δεν θα μπορούσαν να μην αποτελούν μέρος της προεκλογικής αντιπαράθεσης μεταξύ των κομμάτων. Ωστόσο, η αντιπαράθεση αυτή κινήθηκε σε ρηχά νερά, με την έννοια ότι τα κόμματα εστίασαν -για άλλη μια φορά- στα λάθος σημεία και όχι στην ουσία. Η συζήτηση εστίασε απλά στην κοστολόγηση των προγραμμάτων των κομμάτων, στη φορολογική τους πολιτική, αλλά όχι στις μεταρρυθμίσεις που θα πρέπει να γίνουν, στον εκσυγχρονισμό του παραγωγικού μοντέλου ή στην επενδυτική στρατηγική. Για άλλη μια φορά, η ελληνική οικονομία έγινε κομμάτι ενός επικοινωνιακού πολιτικού σόου και σίγουρα τα όσα ακούστηκαν από τους εκπροσώπους των κομμάτων δεν έκαναν σοφότερους τους πολίτες. Ωστόσο, η επόμενη μέρα είναι ήδη εδώ και η νέα ηγεσία του Υπουργείου Οικονομικών θα πρέπει να κινηθεί γρήγορα.

Οι εκτιμήσεις της εαρινής έκθεσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
Στα βασικά γεγονότα των προηγούμενων ημερών ήταν η ανακοίνωση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή των συμπερασμάτων της εαρινής έκθεσης της Ε.Ε. για την πορεία της οικονομίας, σύμφωνα με την οποία η Ελλάδα προβλέπεται να έχει καλύτερες επιδόσεις από την Ε.Ε. το διάστημα 2023-2024 σε κρίσιμης σημασίας δείκτες, όπως ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας, η αποκλιμάκωση του πληθωρισμού, η μείωση του ελλείμματος, καθώς και ο ρυθμός μείωσης της ανεργίας. Ειδικότερα, σε ό,τι αφορά στο ΑΕΠ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά ότι η Ε.Ε. θα έχει το 2023 αύξηση 1,0%, και το 2024 1,7%, η Ευρωζώνη θα έχει το 2023 αύξηση 1,1%, και το 2024 αύξηση 1,6%, ενώ η Ελλάδα θα σημειώσει το 2023 αύξηση 2,4% και το 2024 αύξηση 1,9%. Καλύτερα του αναμενόμενου θα είναι και τα αποτελέσματα του πληθωρισμού, με την Επιτροπή να εκτιμά ότι η Ε.Ε. θα έχει το 2023 πληθωρισμό 6,7% και το 2024 3,1%. Αντίστοιχα, η Ευρωζώνη θα έχει το 2023 πληθωρισμό 5,8% και το 2024 2,8%, ενώ στη χώρα μας ο πληθωρισμός θα φτάσει το 2023 στο 4,2% και το 2024 θα μειωθεί περαιτέρω, στο 2,4%. Θετικές είναι όμως οι εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και για το έλλειμμα, σύμφωνα με τις οποίες η Ε.Ε. θα έχει το 2023 έλλειμμα -3,1% και το 2024 -2,4%. Η Ευρωζώνη θα έχει το 2023 έλλειμμα -3,2% και το 2024 -2,4%, ενώ η Ελλάδα θα σημειώσει έλλειμμα -1,3% την τρέχουσα χρονιά και -0,6% το 2024. Τέλος, σε ό,τι αφορά στην ανεργία, στην Ελλάδα αναμένεται να είναι 12,2% το 2023, ενώ το 2024 εκτιμάται ότι θα μειωθεί περαιτέρω, στο 11,8%. Σύμφωνα εξάλλου με ανακοίνωση της ΕΛΣΤΑΤ, αύξηση κατά 2,1% παρουσίασε το ΑΕΠ το α’ τρίμηνο του 2023, σε σύγκριση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2022 σε όρους όγκου, ενώ σε σχέση με το δ’ τρίμηνο του 2022 εμφάνισε μείωση κατά 0,1%, με βάση τα διαθέσιμα εποχικά διορθωμένα στοιχεία. Τέλος, με βάση τα μη εποχικά διορθωμένα στοιχεία, το ΑΕΠ, σε όρους όγκου, κατά το 1ο τρίμηνο 2023, παρουσίασε αύξηση κατά 2,3% σε σχέση με το 1ο τρίμηνο 2022.
Προϋπολογισμός α’ 4μήνου:

Στο +14,3% τα έσοδα έναντι του στόχου
Θετικά ήταν ωστόσο και τα αποτελέσματα εκτέλεσης του κρατικού προϋπολογισμού. Σύμφωνα με τα στοιχεία εκτέλεσης αυτού, σε τροποποιημένη ταμειακή βάση, για την περίοδο Ιανουαρίου-Απριλίου 2023, παρουσιάζεται έλλειμμα στο ισοζύγιο του κρατικού προϋπολογισμού ύψους 789 εκατ. ευρώ, έναντι στόχου για έλλειμμα 3.829 εκατ. ευρώ που έχει περιληφθεί για το αντίστοιχο διάστημα του 2023 στην εισηγητική έκθεση του Προϋπολογισμού 2023, και ελλείμματος 3.316 εκατ. ευρώ το αντίστοιχο διάστημα του 2022. Το πρωτογενές αποτέλεσμα διαμορφώθηκε σε πλεόνασμα ύψους 2.443 εκατ. ευρώ, έναντι στόχου για πρωτογενές έλλειμμα 869 εκατ. ευρώ και πρωτογενούς ελλείμματος 799 εκατ. ευρώ για την ίδια περίοδο το 2022. Το ύψος των καθαρών εσόδων του κρατικού προϋπολογισμού ανήλθε σε 21.057 εκατ. ευρώ, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 2.511 εκατ. ευρώ ή 13,5% έναντι του στόχου που έχει περιληφθεί για το αντίστοιχο διάστημα στην εισηγητική έκθεση του Προϋπολογισμού 2023. Η υπερεκτέλεση αυτή, σύμφωνα με το Υπουργείο Οικονομικών, οφείλεται κυρίως σε τρεις παράγοντες: στα αυξημένα φορολογικά έσοδα του τετραμήνου, στην είσπραξη ποσού 603 εκατ. ευρώ από ANFAs (Agreement on Net Financial Assets), που δεν είχε προβλεφθεί στην εισηγητική έκθεση του Προϋπολογισμού 2023 και στα αυξημένα έσοδα του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ). Τα συνολικά έσοδα του κρατικού προϋπολογισμού ανήλθαν σε 23.185 εκατ. ευρώ, αυξημένα κατά 2.901 εκατ. ευρώ ή 14,3% έναντι του στόχου.

Ταμείο Ανάκαμψης: Υποβλήθηκε το 3ο αίτημα πληρωμής 1,72 δισ. ευρώ…
Η προεκλογική περίοδος ωστόσο δεν επηρέασε καθόλου τις εξελίξεις γύρω από το Ταμείο Ανάκαμψης, του οποίου, ούτως ή άλλως, τα χρονοδιαγράμματα είναι σφικτά και δεν επιτρέπουν την παραμικρή χαλάρωση ή καθυστέρηση. Έτσι, στις 16 Μαΐου, η χώρα υπέβαλε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή το τρίτο αίτημα πληρωμής από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ). Από το συγκεκριμένο αίτημα θα εισρεύσουν στα κρατικά ταμεία 1,72 δισ. ευρώ, ποσό που αφορά στο σκέλος των επιδοτήσεων του «Ελλάδα 2.0». Με την προσθήκη αυτού του ποσού, η ρευστότητα από πόρους του ΤΑΑ θα διαμορφωθεί στα 12,8 δισ. ευρώ. Αξίζει να επισημανθεί πως η χώρα μας είναι μεταξύ των τριών πρώτων κρατών-μελών της Ε.Ε. που κατέθεσαν το τρίτο αίτημα πληρωμής από το ΤΑΑ. Την τριάδα συμπληρώνουν η Ιταλία και η Ισπανία.

Την ίδια ώρα, υπάρχουν τέσσερα κράτη που έχουν υποβάλει δύο αιτήματα πληρωμής, έντεκα που έχουν υποβάλει μόνο το πρώτο αίτημα και εννέα κράτη που, ακόμη, δεν έχουν υποβάλει κάποιο αίτημα πληρωμής. Μερικά από τα σημαντικότερα ορόσημα που επιτεύχθηκαν από τις ελληνικές αρχές -οδηγώντας στην υποβολή του τρίτου αιτήματος πληρωμής- αφορούν, καταρχάς ως προς τις επενδύσεις, σε ανακαινίσεις κατοικιών μέσω του προγράμματος «Εξοικονομώ», στην έναρξη του προγράμματος «Φορτίζω παντού», στη συμβασιοποίηση των πολεοδομικών σχεδίων και σε κατακυρώσεις διαγωνισμών για δημόσια έργα ψηφιακού μετασχηματισμού. Ταυτόχρονα, ως προς τις μεταρρυθμίσεις, ολοκληρώθηκε η θεσμοθέτηση της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης με την αποσαφήνιση των αρμοδιοτήτων, το νέο Πόθεν έσχες, το Εθνικό μητρώο διαδικασιών Μίτος, το Εθνικό σχέδιο δράσης για την καταπολέμηση της διαφθοράς, ο Δικαστικός χάρτης, η νομοθεσία για την απασχόληση στον πολιτιστικό τομέα και για τα βιομηχανικά πάρκα κ.ά.

…και επενδυτικά σχέδια από συνεργατικά σχήματα
Στα θετικά του Ταμείου Ανάκαμψης είναι και το γεγονός ότι ξεκίνησαν οι πρώτες υποβολές επενδυτικών σχεδίων από συνεργατικά σχήματα, στο δανειακό σκέλος του. Σύμφωνα με το Υπουργείο Οικονομικών, ήδη κατέθεσαν αιτήσεις 29 ομάδες παραγωγών από την Κεντρική και Βόρεια Ελλάδα, για ενίσχυση με πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης. Από αυτές τις ομάδες, οι 15 έχουν καταθέσει και φάκελο για τη λήψη της επιχορήγησης, στο πλαίσιο υλοποίησης του Υποέργου του ΤΑΑ «Εκσυγχρονισμός του Πρωτογενούς Τομέα». Συνολικά, πρόκειται για επενδύσεις ύψους 40,5 εκατ. ευρώ, από τα οποία 22,5 εκατ. ευρώ επιχορηγούνται με ποσοστό 50% από το Υποέργο «Εκσυγχρονισμός του Πρωτογενούς Τομέα». Τα υπόλοιπα 18 εκατ. ευρώ προέρχονται από τα δανειακά κονδύλια του ΤΑΑ και συγκεκριμένα από τον πυλώνα «Ανάπτυξη οικονομιών κλίμακας μέσω συνεργασιών, εξαγορών και συγχωνεύσεων». Με τις επενδύσεις αυτές, ο στόχος είναι, σύμφωνα με το Υπουργείο Οικονομικών πάντα, οι συνεργαζόμενοι βαμβακοπαραγωγοί να έχουν τη δυνατότητα να εκσυγχρονίσουν τον εξοπλισμό τους, να βελτιώσουν την παραγωγικότητά τους και να πετύχουν σημαντικές συνέργειες. Οι επενδύσεις που θα γίνουν αναλύονται ως εξής: 3,7 εκατ. ευρώ για κτιριακές εγκαταστάσεις, 19 εκατ. ευρώ για μηχανήματα, 5,9 εκατ. ευρώ για εξοπλισμό, 2,4 εκατ. ευρώ για ψηφιακό εξοπλισμό και 0,2 εκατ. ευρώ για λοιπές δαπάνες. Επιπλέον, ποσό ύψους 9,3 εκατ. ευρώ αφορά σε κεφάλαιο κίνησης, που είναι απαραίτητο για τη λειτουργία του συνεργατικού σχήματος. Οι επενδύσεις, συνολικού προϋπολογισμού 40,5 εκατ. ευρώ, θα υλοποιηθούν σχεδόν στο σύνολο της ηπειρωτικής χώρας.

Επενδυτική βαθμίδα: Εν αναμονή θετικών νέων
Η προεκλογική περίοδος ωστόσο δεν «ξεθώριασε» τον βασικό στόχο της ελληνικής οικονομίας που είναι η ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας. Προς αυτή την κατεύθυνση, η καθαρή νίκη της Νέας Δημοκρατίας στις εκλογές της 21ης Μαΐου φαίνεται να ικανοποίησε τις αγορές, δεδομένου ότι, κατά την εκτίμησή τους, αποτελεί προάγγελο σταθερής κυβέρνησης που θα συνεχίσει τις μεταρρυθμιστικές της προσπάθειες και θα στρέψει και πάλι το ενδιαφέρον των μεγάλων επενδυτών στην Ελλάδα, σηματοδοτώντας την πλήρη επιστροφή στην κανονικότητα. Τα πρώτα αποτελέσματα φάνηκαν από το πρωί της Δευτέρας 22 Μαΐου, με τη σημαντική άνοδο του ελληνικού χρηματιστηρίου, αλλά και το ράλι των ελληνικών ομολόγων, τα οποία διαπραγματεύονται σε (μόνιμα πλέον) χαμηλότερα επίπεδα αποδόσεων από αυτά των ιταλικών ομολόγων, πλησιάζοντας τις αποδόσεις της Ισπανίας και της Πορτογαλίας, ενώ –αν και η σύγκριση είναι άνιση καθώς πρόκειται για έκθεση σε άλλα νομίσματα–, διαπραγματεύονται σε χαμηλότερα επίπεδα και από τα αμερικάνικα, αλλά και τα βρετανικά ομόλογα. Σημειώνεται πως η απόδοση του ελληνικού 10ετούς σήμερα είναι στο 3,7%, έναντι 4% του αντίστοιχου ιταλικού, 3% του πορτογαλικού, 3,3% του ισπανικού, 3,6% του 10ετούς των ΗΠΑ και 4,2% του 10ετούς του Ηνωμένου Βασιλείου. Σύμφωνα με τις τρέχουσες τάσεις, ο δείκτης χρέους της Ελλάδας φαίνεται ότι θα υποχωρήσει κάτω από αυτόν της Ιταλίας έως το 2026, και πιθανώς ακόμη και κάτω από αυτό των ΗΠΑ λίγα χρόνια αργότερα. Σε αντίθεση με την Ιταλία και την Ισπανία, η Ελλάδα απολαμβάνει ευνοϊκή μακροπρόθεσμη χρηματοδότηση από τους επίσημους πιστωτές της, με δεδομένο ότι το χρέος της είναι ρυθμισμένο ορθολογικά και εξυπηρετείται ικανοποιητικά. Επομένως, είναι λιγότερο εκτεθειμένη σε αυξήσεις επιτοκίων από άλλες οικονομίες, εκτιμούν κορυφαίοι οικονομολόγοι.

Ωστόσο, κάπου εδώ υπάρχει και ο κίνδυνος: Η Ελλάδα εκτιμάται πως απόρροια των ισχυρών προοπτικών του ονομαστικού ΑΕΠ, θα σημειώσει μία από τις μεγαλύτερες μειώσεις χρέους παγκοσμίως τα επόμενα χρόνια, καθώς αυτό αναμένεται να υποχωρήσει κάτω του 150% του ΑΕΠ έως το 2025, από 171,3% στο τέλος του 2022 και 206% του ΑΕΠ το 2020. Ωστόσο, σύμφωνα με διεθνείς οικονομικούς αναλυτές, αν δεν μειωθεί το χρέος κάτω από το 130% του ΑΕΠ έως το 2032, που ξεκινά η αποπληρωμή του κεφαλαίου των δανεικών από EFSF/ESM -το οποίο θα αυξήσει σημαντικά το κόστος εξυπηρέτησής του-, ίσως χρειαστεί νέα ρύθμιση. Κι αυτό αποτελεί μια ακόμα σημαντική πρόκληση για την επόμενη ηγεσία του Υπουργείου Οικονομικών, αλλά και για τη χώρα γενικότερα.

Εξάλλου, η Oxford Economics αναφέρει σε πρόσφατη μελέτη της για την ελληνική οικονομία (23 Μαΐου 2023) ότι ο γενικός δείκτης οικονομικού κινδύνου για την Ελλάδα ανέρχεται στο 4,8 (στην κλίμακα από το 0 έως 10, με το 10 να υποδεικνύει το υψηλότερο επίπεδο κινδύνου), σημειώνοντας ελαφρά μείωση σε σύγκριση με το προηγούμενο εξάμηνο. Αυτή η βαθμολογία είναι υψηλότερη από τον μέσο όρο για τις ανεπτυγμένες οικονομίες του κόσμου, τοποθετώντας την Ελλάδα στην 59η θέση μεταξύ 164 χωρών. Όπως σημειώνει ωστόσο η Oxford Economics, με το ΑΕΠ να παραμένει περίπου 20% κάτω από το υψηλότερο σημείο του δεύτερου τριμήνου του 2007, υπάρχει μακρύς δρόμος για την ελληνική οικονομία.

Barclays: Fitch και S&P θα δώσουν την επενδυτική βαθμίδα το 2023
Ως εκ τούτου, και εν αναμονή του αποτελέσματος των εκλογών της 25ης Ιουνίου, έχει μεγάλο ενδιαφέρον το τι θα πράξουν οι διεθνείς οίκοι αξιολόγησης. Οι επόμενες ημερομηνίες για τις αξιολογήσεις τους είναι της Scope Ratings στις 4 Αυγούστου, της DBRS στις 15 Σεπτεμβρίου, της Moody’s στις 20 Οκτωβρίου, της S&P στις 20 Οκτωβρίου και της Fitch την 1η Δεκεμβρίου. Οι περισσότεροι οικονομικοί αναλυτές εκτιμούν ότι η πιο πιθανή ημερομηνία για την ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας από την Ελλάδα είναι η 20ή Οκτωβρίου από την S&P ή η 1η Δεκεμβρίου από τη Fitch. Η Barclays εκτιμά πως η Fitch τον Ιούνιο είναι πιθανό να αναβαθμίσει τις προοπτικές της χώρας σε θετικές (από σταθερές) και να δώσει το εισιτήριο της επενδυτικής βαθμίδας τον Δεκέμβριο, κατά την επόμενη αξιολόγησή της. Η βρετανική τράπεζα θεωρεί πως η S&P, η οποία ήδη έχει αναβαθμίσει τις προοπτικές της Ελλάδας σε θετικές, είναι πιο πιθανό να είναι ο πρώτος οίκος που θα φέρει τη χώρα στο group του investment grade. Συνολικά, εκτιμά πως η ένταξη των ελληνικών ομολόγων στους διεθνείς δείκτες ομολόγων επενδυτικής βαθμίδας -που απαιτεί τουλάχιστον δύο οίκους να βαθμολογούν με επενδυτική βαθμίδα μία χώρα-, είναι συνεπώς αρκετά πιθανή μέχρι το τέλος του 2023.