Του Γιώργου Βενιέρη, Ομότιμου Καθηγητή ΟΠΑ
Στις μέρες μας, συναντάμε καθημερινά όλο και περισσότερες έννοιες που μας παρουσιάζονται με διάφορα αρχικά: CS, GRC, ESG, κλπ. Αρχικά που στην πραγματικότητα αφορούν τον κόσμο των επιχειρήσεων που συνεχώς εξελίσσεται. Οι έννοιες – ορισμοί – αυτές ενδιαφέρουν κατ’ αρχήν τις εισηγμένες επιχειρήσεις αλλά παράλληλα και όλες τις επιχειρήσεις που αργά ή γρήγορα θα πλησιάσουν τις τράπεζες ή θα θελήσουν να βγουν στις αγορές για να συζητήσουν και να ζητήσουν δανειοδότηση. Οι οικονομικοί διευθυντές των σοβαρών και αξιόλογου μεγέθους επιχειρήσεων (εισηγμένων και μη) πρέπει να είναι ενήμεροι του τι σημαίνουν οι έννοιες αυτές και να προετοιμάζονται για την περίπτωση που θα θελήσουν οι επιχειρήσεις τους να απευθυνθούν στις αγορές κεφαλαίου και χρήματος.
Η έννοια της Εταιρικής Διακυβέρνησης (Corporate Governance – CG) αναφέρθηκε από τον ΟΟΣΑ ήδη από το 1999. Η ερμηνεία που της δόθηκε ήταν ότι αποτελεί το σύνολο των σχέσεων μεταξύ της ανώτατης διοίκησης μιας επιχείρησης, των μετόχων της και των λοιπών κοινωνικών εταίρων. Είναι δηλαδή ένα πλέγμα ελέγχων και ισορροπιών που αποτελούν τη δομή μέσω της οποίας τίθενται οι στόχοι της επιχείρησης, προσδιορίζονται τα μέσα για την επίτευξή τους και παρακολουθούνται τα αποτελέσματα από τη δράση της. Γίνεται μια διαφοροποίηση μεταξύ της διοίκησης και των μετόχων – επενδυτών, ο κοινός τελικός στόχος όμως είναι η προσέλκυση και η ικανοποίηση των τελευταίων. Η περαιτέρω ερμηνεία είναι ότι τα μέλη της διοίκησης της επιχείρησης ανταποκρίνονται στις υποχρεώσεις τους έναντι των μετόχων και διαφυλάσσουν την μακροπρόθεσμη αξία της μετοχής μόνο όταν αναπτύσσουν και διατηρούν καλές σχέσεις με τους κοινωνικούς εταίρους.
Είναι δε κοινωνικός εταίρος κάθε πρόσωπο ή ομάδα που επηρεάζει και επηρεάζεται από την επίτευξη των στόχων της επιχείρησης. Με βάση τα ανωτέρω, ήταν αναμενόμενο η Εταιρική Διακυβέρνηση να εξελιχθεί σε Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη (Corporate Social Responsibility – CSR) καθώς ετέθη το ερώτημα: Έχουν οι επιχειρήσεις, πέραν από τις νομικές, και ηθικές υποχρεώσεις έναντι της κοινωνίας; Δηλαδή, οι εξουσίες ενός διοικητικού συμβουλίου επεκτείνονται και πέρα από το εταιρικό καταστατικό και την επίτευξη κέρδους; Άρχισαν λοιπόν οι επιχειρήσεις να αναλαμβάνουν δράσεις κοινωνικής ευαισθησίας, να χρηματοδοτούν έργα κοινωνικού περιεχομένου (σχολεία, κλπ), δράσεις δηλαδή που η κοινωνία απαιτεί η προσδοκά να αναλάβει μια επιχείρηση, ακόμη και αν δεν παράγουν άμεσα και μετρήσιμα αποτελέσματα. Οι εξελίξεις αυτές επηρέασαν σε μεγάλο βαθμό και τη νοοτροπία αλλά και τη στρατηγική των επενδυτικών εταιρειών και χαρτοφυλακίων.
Οι επιχειρήσεις πλέον αξιολογούνται διεθνώς και με δείκτες που αναφέρονται στην εταιρική κοινωνική ευθύνη, όπως τα ανθρώπινα δικαιώματα, οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις της δραστηριότητάς τους και οι σχέσεις τους με τους κοινωνικούς εταίρους. Η δανειοδότηση μιας επιχείρησης έχει αποκτήσει άλλη διάσταση. Οι δανειστές της επιχείρησης απαιτούν όρους που είναι πέραν και επιπλέον από τους συνήθεις νομικούς και οικονομικούς. Παραδείγματα είναι οι γνωστοποιήσεις στις οικονομικές καταστάσεις που έχουν σχέση με τους κινδύνους που υπάρχουν για την κλιματική αλλαγή, τις εσωτερικές δικλείδες ελέγχου της τήρησης των σχετικών διαδικασιών, τις προγραμματιζόμενες κοινωνικές επενδύσεις, κ.λπ.
Δηλαδή, ακόμη ένα βήμα πιο πέρα από την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη, ώστε να περιληφθεί και το Περιβάλλον μαζί με την Κοινωνία και τη Διακυβέρνηση (Environmental, Social and Governance – ESG). Οι εξελίξεις αυτές απαιτούν και την αντίστοιχη συμμετοχή των επιχειρήσεων, αρχής γενομένης από τη συμμόρφωση και τη δεοντολογική συμπεριφορά. Συμμόρφωση σημαίνει υιοθέτηση ενός Κώδικα Δεοντολογίας. Τι πρέπει να κάνουν τα στελέχη και οι υπάλληλοι της επιχείρησης όταν αντιμετωπίζουν φαινόμενα σύγκρουσης συμφερόντων, ξέπλυμα βρώμικου χρήματος, διαφθοράς και δωροδοκίας; Όλα τα πιο πάνω αποτελούν μέρος της διοίκησης μιας επιχείρησης και πολλά από αυτά είναι στην ευθύνη του σύγχρονου οικονομικού διευθυντή.