Φάκελος Υγεία: Ανάπτυξη ύστερα από την καταιγίδα της πανδημίας

Ύστερα από τις αναταράξεις της πανδημίας του Covid-19, οι οικονομικοί διευθυντές του κλάδου της υγείας και του φαρμάκου επενδύουν στην καινοτομία, την αειφορία και τον ψηφιακό μετασχηματισμό καταστρώνοντας τα στρατηγικά πλάνα που θα απελευθερώσουν τις μεγάλες αναπτυξιακές δυνατότητες της χώρας μας.

Ο καλός γιατρός θεραπεύει τη νόσο αλλά ο άριστος γιατρός θεραπεύει τον ασθενή είχε πει κάποτε ο Καναδός γιατρός και διανοούμενος William Osler και αναμφισβήτητα η φαρμακοβιομηχανία, καλύπτοντας το 7% των εξαγωγών και το 7,5% της προστιθέμενης αξίας του κλάδου (έναντι 5% κατά μέσο όρο στην Ευρώπη) αποδεικνύεται ένας εξαιρετικός γιατρός για την ελληνική οικονομία. Στη νέα πρόκληση της εποχής μας που επέφερε ο COVID-19, η συλλογική ανταπόκριση της φαρμακευτικής βιομηχανίας μέσα από παγκόσμιες συνεργασίες που επένδυσαν στην καινοτομία επέφερε τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα, επιτρέποντας στην ανθρωπότητα να επανέλθει γρηγορότερα στον κανονικό της ρυθμό. Καθώς, όμως, σταδιακά εξερχόμαστε από την περιπέτεια της πανδημίας, θα καταφέρει ο κλάδος της υγείας και του φαρμάκου της Ελλάδας να αξιοποιήσει την κεκτημένη ταχύτητα των τελευταίων ετών, απελευθερώνοντας τις μεγάλες αναπτυξιακές δυνατότητές του;

Επιτακτική η ανάγκη για ένα ισχυρό δημόσιο σύστημα υγείας
Αναμφισβήτητα, η μελέτη, η έρευνα, η ανακάλυψη και η ταχύτατη παραγωγή των εμβολίων για τη νόσο του COVID-19 από τις φαρμακευτικές εταιρείες, σε χρονικό διάστημα μικρότερο του ενός έτους, ισοδυναμούν με ένα πρωτοφανές επιστημονικό επίτευγμα. Οι ακραίες συνθήκες της πανδημίας κατέδειξαν, όμως, και ορισμένες σοβαρές ανεπάρκειες του εθνικού μας συστήματος υγείας, όπως η έλλειψη υγειονομικού προσωπικού που λειτούργησε αρκετές φορές ως τροχοπέδη στην παροχή κατάλληλης υγειονομικής φροντίδας στους ασθενείς.

Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση Η Φαρμακευτική Αγορά στην Ελλάδα: Γεγονότα και Στοιχεία 2021 που πραγματοποίησε Το Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών με τη συνεργασία του Συνδέσμου Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδος, στον τομέα της φαρμακευτικής δαπάνης, η συνολική εξωνοσοκομειακή φαρμακευτική δαπάνη στην Ελλάδα έφτασε τα 4 δισ. ευρώ το 2021 – με μόνο τα 2 δισ. ευρώ αυτών να αντιστοιχούν σε δημόσια χρηματοδότηση και με περίπου σταθερή τη συνεισφορά των ασθενών.

Η πανδημία ανέδειξε τον σημαντικό ρόλο που παίζει ένα ισχυρό δημόσιο σύστημα υγείας, μας λέει η Γεωργία Σουρλατζή, Οικονομική Διευθύντρια της AbbVie Ελλάδας, Κύπρου και Μάλτας, σημειώνοντας πως από την αρχή της υγειονομικής κρίσης κατέστη κατανοητό πώς η παροχή υψηλού επιπέδου υπηρεσιών δημόσιας υγείας δεν αποτελεί απλά ηθική υποχρέωση της κάθε πολιτείας αλλά και βασική προϋπόθεση για τη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Και πράγματι, το αποτύπωμα του κλάδου του φαρμάκου στην ελληνική οικονομία αποδεικνύεται εξαιρετικά σημαντικό, καθώς για κάθε 1 ευρώ προστιθέμενης αξίας των εταιρειών που δραστηριοποιούνται στον κλάδο του φαρμάκου δημιουργούνται άλλα 2,2 ευρώ στο σύνολο της ελληνικής οικονομίας ενώ σε όρους απασχόλησης η συνολική συνεισφορά αγγίζει τις 123.000 θέσεις εργασίας (ή 3,3% της συνολικής απασχόλησης).

Εντυπωσιακά ανοδική η πορεία της ελληνικής βιομηχανίας φαρμάκου
Όπως πιστοποιούν τα στοιχεία της Διεύθυνσης Οικονομικής Ανάλυσης της ΕΤΕ, εντυπωσιακά ανοδική παρουσιάζεται η πορεία της ελληνικής βιομηχανίας φαρμάκου την τελευταία πενταετία, με τις πωλήσεις να σημειώνουν αύξηση της τάξης του 80% την περίοδο 2017-2021, εστιάζοντας κυρίως σε εξαγωγές και ενισχύοντας την εξωστρέφεια του κλάδου στο 45% των πωλήσεων (από 30% το 2017). Παράλληλα, την ίδια περίοδο παρατηρείται σχεδόν ισοδύναμη αύξηση του όγκου παραγωγής (σωρευτική άνοδος 81% έναντι 43% στην ΕΕ και 7% στη λοιπή ελληνική βιομηχανία) ενώ αξίζει το διάστημα 2018-2021 οι πάγιες επενδύσεις διπλασιάστηκαν, αγγίζοντας το 10% των πωλήσεων από 7% το 2010-2017 αλλά παραμένοντας χαμηλότερα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο του 14% O φαρμακευτικός κλάδος συνιστά βασικό πυλώνα της εθνικής οικονομίας με τεράστιες αναπτυξιακές προοπτικές, επιβεβαιώνει η Γεωργία Σουρλατζή, τονίζοντας πως σύμφωνα με τον ΙΟΒΕ, η συνολική συνεισφορά του κλάδου στην ελληνική οικονομία σε όρους ΑΕΠ εκτιμάται σε €5,5 δισεκατομμυρίων (3,3% του ΑΕΠ).

Ωστόσο, όπως επισημαίνει ενώ οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες ενισχύουν τις πολιτικές υγείας τους, η Ελλάδα συνεχίζει να υποχρηματοδοτεί το φάρμακο, αντιμετωπίζοντας το ως πηγή κόστους και όχι ως απαραίτητη προϋπόθεση εξασφάλισης της δημόσιας υγείας. Ειδικά για τα καινοτόμα φάρμακα, οι υποχρεωτικές επιστροφές των εταιρειών αγγίζουν το 60% με 70%, καθιστώντας αποτρεπτική την ανάπτυξη νέων δραστηριοτήτων έρευνας και ανάπτυξης και οδηγώντας με βεβαιότητα σε σταδιακή αποεπένδυση από τη χώρα, μας λέει. Προκειμένου να ενισχυθούν τα αναπτυξιακά πλάνα των φαρμακευτικών εταιρειών απαιτείται σταθερότητα και προώθηση μεταρρυθμίσεων που θα δημιουργήσουν επιπλέον δημοσιονομικό χώρο για τη φαρμακευτική καινοτομία, όπως δημιουργία ταμείου φαρμακευτικής καινοτομίας, έλεγχος και μείωση των υπέρογκων υποχρεωτικών επιστροφών αλλά και προώθηση μέτρων που θα αξιοποιήσουν τις οικονομικές ευκαιρίες που υπάρχουν στον κλάδο, αναφέρει η Γεωργία Σουρλατζή σημειώνοντας πως η βελτίωση του περιβάλλοντος θα επιτευχθεί αντιστρέφοντας τη λογική της υπερφορολόγησης και των οριζόντιων εκπτώσεων, στην κινητροδότηση.

Εδραιώνοντας αποδοτικότερα και πιο βιώσιμα μοντέλα επιχειρηματικής λειτουργίας
Αδιαμφισβήτητα, η ταχύτητα και η ένταση με τις οποίες το οικονομικό περιβάλλον μετασχηματίζεται, επιτάσσουν την ανάγκη ευελιξίας και της προσαρμογής σε νέα αποδοτικότερα και βιώσιμα μοντέλα λειτουργίας σε όλες τις επιχειρήσεις παγκοσμίως, ιδίως στον κλάδο της Υγείας, δηλώνει στο Finance Pro ο Νικόλαος Βίγκος, CFO της Merck SA, υπογραμμίζοντας μεταξύ άλλων το κλίμα αβεβαιότητας και ενίοτε αστάθειας που συνθέτουν η παγκόσμια υγειονομική κρίση που προκλήθηκε από την Covid-19, η κλιματική αλλαγή και η ενεργειακή κρίση. Ωστόσο, όπως επισημαίνει, οι παραπάνω κρίσεις συνέβαλλαν και επιτάχυναν την εφαρμογή των στόχων Βιώσιμής Ανάπτυξης και Εταιρικής Υπευθυνότητας αναδύοντας τις πρωτοβουλίες ESG, την ανάπτυξη εφαρμογών ψηφιακού μετασχηματισμού, αλλά και τα ανθρωποκεντρικά μοντέλα εργασίας σεβασμού και αξιοποίησης της διαφορετικότητας που αποτελούν το πυρήνα για τη διαμόρφωση στρατηγικής κάθε εταιρείας βάσει του πλαισίου βιώσιμης ανάπτυξης των δυο προσεχών δεκαετιών.

Για τη Merck, ως κορυφαία εταιρεία επιστημών και τεχνολογίας, ο τομέας ΄Έρευνας και Ανάπτυξης συνεχίζει να αποτελεί προτεραιότητα, μας λέει ο Νικόλαος Βίγκος, τονίζοντας πως επενδύοντας περισσότερα από 2 δισεκατομμύρια ευρώ κάθε χρόνο στην Έρευνα και την Ανάπτυξη, και με βάση τα στέρεα θεμέλιά της, η Merck παραμένει αφοσιωμένη στην ανθρώπινη πρόοδο . Για την ουσιαστική συμβολή της Roche στη βελτίωση της ζωής των ασθενών, στην εθνική οικονομία και το κοινωνικό σύνολο, μέσω της δραστηριοποίησής της στην ελληνική αγορά εδώ και 44 χρόνια μας μιλά η Deniz Karapinar Chief Finance Value Officer στη Roche Hellas. Σήμερα, απέναντι σε νέες προκλήσεις, επιβεβαιώνουμε την εμπιστοσύνη μας στη χώρα και τη δέσμευσή μας στους ασθενείς στην Ελλάδα, επισημαίνει αποκαλύπτοντας πως μόνο τα τελευταία δύο χρόνια (2020-2021), η Roche ενεργοποίησε 27 κλινικές μελέτες στην Ελλάδα, επιπλέον 7 προγραμματίστηκαν να ξεκινήσουν τους προσεχείς μήνες ενώ, παράλληλα, η εταιρεία κατέβαλε συνολικά 39,2 εκατ. ευρώ σε φόρους και εισφορές στα ασφαλιστικά ταμεία την ίδια περίοδο.

Όπως μας ενημερώνει , το 2022 η Roche είχε σημαντικές ανακοινώσεις για το χαρτοφυλάκιο των υπό ανάπτυξη προϊόντων της και τις εγκρίσεις νέων θεραπειών, κυρίως στους τομείς της Αιματολογίας, της Οφθαλμολογίας και της Ογκολογίας. Σε έναν κόσμο που μεταβάλλεται ταχύτερα από ποτέ, συνεχίζουμε να εξελισσόμαστε για να ανταποκριθούμε στις νέες προκλήσεις, μετασχηματίζοντας τον τρόπο που εργαζόμαστε, παγκοσμίως αλλά και στην Ελλάδα, με στόχο να προάγουμε την καινοτομία σε κάθε πτυχή της λειτουργίας μας, αλλά και να εφαρμόζουμε νέους τρόπους συνεργασίας με τους εμπλεκόμενους στο χώρο της υγείας, μεγιστοποιώντας την αξία που δημιουργούμε για τους ασθενείς, το σύστημα υγείας και την κοινωνία, τονίζει η Deniz Karapinar.

Οξυγόνο για την οικονομία οι Κλινικές Μελέτες
Ένας σημαντικός τομέας δραστηριοποίησης των φαρμακευτικών εταιρειών που μπορεί να λειτουργήσει ως κύριος μοχλός για την ανάπτυξη της επιστήμης, παρέχοντας ανάσες στην οικονομία, είναι οι Κλινικές Μελέτες. Πράγματι η Ελλάδα διαθέτει τις προοπτικές να αναχθεί σε ολοκληρωμένο hub παραγωγής και καινοτομίας φαρμάκων, αξιοποιώντας το υψηλής ποιότητας εξειδικευμένο δυναμικό της (3πλάσιου σχετικού μεγέθους σε σχέση με τον ΕΕ μέσο όρο) και αυξάνοντας τις ερευνητικές της δαπάνες. Αξίζει να αναφερθεί ότι επενδυτικά, οι δαπάνες για Έρευνα και Ανάπτυξη (Ε&Α) αντιστοιχούν στο 7% της συνολικής δαπάνης για Ε&Α στη χώρα, ενώ την περίοδο 2002-2021 διενεργήθηκαν 3.499 κλινικές (2.000 ολοκληρωμένες) μελέτες ανεξαρτήτου φάσης ή σταδίου.

Ωστόσο, ενώ στην Ευρώπη επενδύονται ετησίως πάνω από 36 δισ. ευρώ, η Ελλάδα δυστυχώς απορροφά μόλις 100 εκατομμύρια περίπου, που ισοδυναμεί με πολύ λιγότερο από το 1% του προϋπολογισμού που διατίθεται στην Ευρώπη για Κλινικές Μελέτες. Αξιοσημείωτο είναι, βέβαια, πως την τελευταία διετία, βήματα όπως η εξαίρεση των εμβολίων από τη φαρμακευτική δαπάνη, η δυνατότητα συμψηφισμού των επενδύσεων με το clawback, και ο τριπλασιασμός του συντελεστή υπερέκπτωσης για επενδύσεις σε Έρευνα & Ανάπτυξη θέτουν τα θεμέλια της προόδου, δημιουργώντας την αισιοδοξία πως με τις απαραίτητες δομικές μεταρρυθμίσεις και τον επαναπροσδιορισμό της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης, βάσει επιστημονικών και επιδημιολογικών δεδομένων, το αναπτυξιακό δυναμικό του κλάδου του φαρμάκου στην Ελλάδα θα απελευθερωθεί. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η μελέτη της PwC, Πώς θα προσελκύσει κλινικές μελέτες η Ελλάδα, που χρηματοδότησε και παρουσίασε ο ΣΦΕΕ και η οποία καταγράφει τα δομικά προβλήματα του κλάδου, με μια σειρά προτάσεων εστιασμένες στις καλές πρακτικές και την πολιτική σχετικών κινήτρων άλλων ευρωπαϊκών χωρών.

Για την επιτυχημένη πορεία που καταγράφει ο όμιλος Bayer τόσο επιχειρησιακά όσο και στρατηγικά παρόλες τις αντιξοότητες που σημειώθηκαν εν καιρώ πανδημίας μας μιλάει η Ιωάννα Βασιλειάδου, CFO στην Bayer Hellas AGΟ, εστιάζοντας στο γεγονός πως και οι τρεις Τομείς της εταιρείας – Φαρμάκων, Υγείας των Καταναλωτών και Επιστήμης Γεωργίας- αναπτύχθηκαν δυναμικά ξεπερνώντας μάλιστα όλες τις αντίστοιχες αγορές τους, ενώ επιπλέον, ενισχύθηκαν οι λύσεις καινοτομίας και σημειώθηκε πρόοδος προς την επίτευξη των στόχων βιωσιμότητας. Ειδικότερα, η παρουσία της Bayer στην Ελλάδα μεταφράζεται σε σημαντική αξία για την τοπική οικονομία και κοινωνία, με έναν κύκλο εργασιών που υπερβαίνει τα 140 εκ. ευρώ τον χρόνο, επενδύσεις σε Έρευνα και Ανάπτυξη επιπέδου 10% -12% των εσόδων (, πάνω από 12 εκ .ευρώ στην κλινική έρευνα για την τριετία 2022-2025) και τον αριθμό των στελεχών της εταιρείας να ξεπερνά τους 250 εργαζομένους, μας πληροφορεί η Ιωάννα Βασιλειάδου προσθέτοντας πως παράλληλα η εταιρεία συνεχίζει να στηρίζει σταθερά τους Έλληνες επαγγελματίες υγείας και ασθενείς αλλά και τις προσπάθειες της πολιτείας, επενδύοντας σε πρωτοβουλίες που προωθούν την κλινική έρευνα μέσω της ανάπτυξης γνώσεων από τα πρώτα στάδια της ιατρικής εκπαίδευσης, βελτιώνουν την κλινική πρακτική ώστε να μπορούν να απορροφηθούν εύκολα τα οφέλη της κλινικής έρευνας και ενημερώνουν ορθά και πλήρως τις κοινότητες των ασθενών.

Επενδύοντας στον ψηφιακό μετασχηματισμό
Ο ψηφιακός μετασχηματισμός του κλάδου του φαρμάκου και υγείας εξελίσσεται σε κύριο μοχλό ανάπτυξης και περιλαμβάνεται στις προγραμματισμένες μεταρρυθμίσεις του Ταμείου Ανάκαμψης, με 278 εκατ. Ευρώ να έχουν ήδη δεσμευτεί για την υλοποίησή του. Σε μελέτη της Deloitte, μεταξύ των προτεραιοτήτων για τη βελτίωση της αποδοτικότητας του συστήματος υγείας και τον περαιτέρω ψηφιακό μετασχηματισμό της συγκαταλέγονται η πλήρης εφαρμογή του συστήματος ηλεκτρονικής συνταγογράφησης, και στα νοσοκομεία, η Ολοκλήρωση Εθνικού Ηλεκτρονικού Μητρώου Υγείας (EHR), που περιλαμβάνει κεντρική υποδομή αλλά και σχεδιασμό προτύπων διαλειτουργικότητας, η αποτελεσματική ψηφιακή ανταλλαγή κλινικών δεδομένων, η Προώθηση της Τηλεϊατρικής με βελτιστοποίηση κανονιστικού πλαισίου και γεωγραφική επέκταση αλλά και επέκταση σε περισσότερες ασθένειες κ.α.