Τα πλεονεκτήματα από τις νέες τεχνολογίες είναι πολλά, άλλα τόσα, όμως, είναι και τα ρίσκα που προκύπτουν.
Η fintech (financial technology-χρηματοοικονομική τεχνολογία), αυτοματοποιώντας τις παραδοσιακές μορφές χρηματοοικονομικών λειτουργιών, για επιχειρήσεις και καταναλωτές, απλοποιεί τις συναλλαγές, βοηθά στην εξοικονόμηση του σχετικού κόστους, διευκολύνει την ασφάλεια των συναλλαγών, ενώ σε εφαρμογές ΤΝ και big data μπορεί να εξασφαλίσει πληροφορία για την καταναλωτική συμπεριφορά και τις μεταβολές στην αγορά. Η fintech σήμερα διέπει, όχι μόνο τον κλάδο των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, αλλά και τις χρηματοοικονομικές λειτουργίες πληθώρας κλάδων και φορέων.
Αναπόφευκτα, επηρεάζει κάθε οικονομική διεύθυνση και τον επικεφαλής της. Σήμερα, ο CFO βρίσκεται ήδη σε φάση μεταβατική, από τον παραδοσιακό του ρόλο στις αμιγώς χρηματοοικονομικές ευθύνες, σε ρόλο πιο στρατηγικό και συμβουλευτικό, για τη διοίκηση της εταιρείας του. Το κατεξοχήν εργαλείο για τη μετάβασή του αυτή, είναι η τεχνολογία, η οποία αναμένεται να τον απαλλάξει από χρονοβόρες μηχανικές εργασίες, ή τουλάχιστον να τον διευκολύνει. Αυτό θα τού εξασφαλίσει χρόνο, ώστε να μπορεί να ασχοληθεί με την ανάλυση και ερμηνεία των δεδομένων που θα έχει στη διάθεσή του, για την καλύτερη καθοδήγηση και στήριξη της διοίκησης.
Επιπλέον, χάρη στη νέα τεχνολογία, τα ίδια τα δεδομένα αυτά θα διατίθενται σε πιο δομημένη μορφή, ώστε να μπορεί να τα επεξεργαστεί πιο αποτελεσματικά. Δουλειά του CFO είναι να φροντίσει για την εξέλιξη και προσαρμογή του εαυτού του, αλλά και των ανθρώπων του, στη νέα αυτή εποχή, ώστε να επιτευχθεί η βέλτιστη αποδοτικότητα, χωρίς να χαθεί η ισορροπία στη συνεργασία μεταξύ ανθρώπων και τεχνολογίας. Για το πώς θα ανταποκριθεί ο οικονομικός διευθυντής σε αυτές τις αλλαγές και τις νέες απαιτήσεις, ο CFO της ΔΙΑΣ, Ιωάννης Αϊδίνης, υποστηρίζει ότι: «Δεν γεννάται η παραμικρή αμφιβολία πως νέες τεχνολογίες, εργαλεία και υπηρεσίες, όπως λ.χ. η τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ), τα πάσης φύσεως digital assets, το cloud computing, τα chatbots, οι διεπαφές εφαρμογών (APIs), η αυτοματοποιημένη ρομποτική επεξεργασία (RPA), οι άμεσες πληρωμές και τα ψηφιακά πορτοφόλια, μετασχηματίζουν ριζικά τους όρους λειτουργίας μιας οικονομικής διεύθυνσης.
Την ίδια στιγμή, η αυτοματοποίηση επαναλαμβανόμενων και χρονοβόρων δραστηριοτήτων, όπως λ.χ. η επεξεργασία τιμολογίων, οι συμφωνίες λογαριασμών, οι πληρωμές και εισπράξεις οφειλών, η παραγωγή οικονομικών αναφορών και η επεξεργασία δεδομένων, εξοικονομεί πολύτιμους πόρους για ποιοτικότερη εργασία με ελάχιστα περιθώρια λάθους, με την ταυτόχρονη ενίσχυση του business partnering και της συμβολής στη λήψη στρατηγικών αποφάσεων. Πλέον, η αναλυτικότερη και πιο έγκαιρη πληροφόρηση ως συνέπεια πιο άμεσης πρόσβασης σε πληροφορίες και δεδομένα σχετικά με τις οικονομικές επιδόσεις και δραστηριότητες της επιχείρησης, με ενσωμάτωση εργαλείων ΑΙ και ρομποτικής επεξεργασίας, είναι σίγουρο πως θα διαμορφώσουν μια εντελώς νέα πραγματικότητα στον τομέα του financial reporting.
Από την πλευρά του, ο CFO οφείλει να διατηρεί ενεργό δίαυλο σε σχέση με τις νέες τεχνολογίες, να επενδύει στην ποιοτική ανάπτυξη των δεξιοτήτων των στελεχών της οικονομικής διεύθυνσης (reskilling – upskilling), αλλά και να διασφαλίζει ότι η τεχνολογία εξυπηρετεί τους στόχους της επιχείρησης και βοηθά στην επίτευξη ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος. Ουσιαστικά, καλείται πλέον να λειτουργεί και ως Chief Future Officer».
Η κατάργηση των «σιλό»
Επαναλαμβανόμενες, μηχανικές δραστηριότητες, όπως αυτές που αναφέρονται πιο πάνω, δεν αντιμετωπίζονται πάντα συντονισμένα και συνεκτικά, με τυποποιημένες διαδικασίες. Αυτό δεν ισχύει μόνο για το εσωτερικό της οικονομικής διεύθυνσης, αλλά για το εσωτερικό ολόκληρης της εταιρείας. Συχνά παρατηρείται, κάθε δραστηριότητα να λειτουργεί αποκομμένα από τις υπόλοιπες, με διαφορετικά τεχνολογικά εργαλεία, τα οποία δίνουν «σκόρπια» πληροφορία που απαιτεί πολλές εργατοώρες για ωφέλιμη επεξεργασία.
Το πώς σχηματίζονται τα λεγόμενα «σιλό» και το όφελος από την εξάλειψή τους περιγράφει ο Μιχάλης Βαφόπουλος, CEO & Founder της Linked Business: «Η ραγδαία εξέλιξη της fintech και συγκεκριμένα της εκμετάλλευσης των μεγάλων δεδομένων με τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης δημιουργεί προκλήσεις για τον CFO, καθώς από τη μια αυξάνει τις απαιτήσεις σε επίπεδο παρακολούθησης της καινοτομίας και των χρήσεων των νέων τεχνολογιών, αλλά από την άλλη δημιουργεί σημαντικό πεδίο βελτιστοποίησης των διαδικασιών των οικονομικών διευθύνσεων. Οι σύγχρονες εταιρείες έχουν απέραντο πλούτο εσωτερικών πληροφοριών, οι οποίες δυστυχώς μένουν συχνά ανεκμετάλλευτες, είτε γιατί είναι σε «σιλό» χωρίς να συνδέονται, είτε γιατί είναι ανακριβείς και ανεπίκαιρες. Όταν δε αυτός ο πλούτος πληροφοριών συνδυαστεί με «απόσταγμα» πληροφόρησης που βασίζεται σε επίσημα, ανοικτά δεδομένα, τότε το πολλαπλασιαστικό όφελος είναι τεράστιο και μπορεί να δημιουργήσει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Η ιδανική ισορροπία μεταξύ τεχνολογίας και ανθρώπων δεν είναι ζήτημα ποσοτικό, αλλά κυρίως ποιοτικό. Ένας σύγχρονος CFO φροντίζει ώστε τα στελέχη του να αποκτήσουν δεξιότητες για να εκμεταλλευτούν τους αυτοματισμούς της τεχνολογίας και να επικεντρωθούν στην λήψη κομβικών αποφάσεων».
Πρώτα οι πληρωμές
Σε πρόσφατη ανάρτησή μας στη σελίδα του FinancePro στο LinkedIn, καλέσαμε τα οικονομικά στελέχη να μάς πουν σε ποιο πεδίο χρηματοοικονομικής τεχνολογίας εντοπίζονται οι σημαντικότερες εξελίξεις, για την ηγεσία της οικονομικής διεύθυνσης:
1. B2B Payments 2. Cybersecurity 3. Regtech. Στην ψηφοφορία μετείχαν 22 στελέχη. Τα 10 εξ αυτών (45%) επέλεξαν την απάντηση 1, εννέα στελέχη (41%) εκτιμούν πως οι σημαντικότερες εξελίξεις σημειώνονται στην κυβερνοασφάλεια, ενώ τρία στελέχη (14%) πρόκριναν την τεχνολογία που αφορά κανονιστικά ζητήματα.
Στην τριμηνιαία έκθεση Fintech Insights της FT Partners για το πρώτο τρίμηνο του 2023, παρουσιάζονται στοιχεία για την παγκόσμια χρηματοδοτική δραστηριότητα ανά κλάδο fintech. Σε αξία προηγούνται οι Πληρωμές, με 8 δισ. δολάρια. Σημειώνεται ότι, στη συγκεκριμένη περίπτωση, τα 6,5 δισ. αφορούν μία μόνο εταιρεία. Ακολουθούν οι τομείς Τράπεζες/Δανεισμός με 3,4 δισ. δολάρια, Χρηματοοικονομική Διοίκηση με 1,8, Κρυπτονομίσματα/Blockchain με 1,6, Διαχείριση Πλούτου/Κεφαλαιαγορές με 1,4, Insurtech με 0,9 και Υγεία με 0,6 δισ. δολάρια. Όσον αφορά το πλήθος χρηματοδοτικών συναλλαγών, πρώτος κατατάσσεται ο κλάδος Κρυπτονομίσματα /Blockchain με 207 συναλλαγές και τελευταίος ο κλάδος Υγεία με 28.
Κερδίζει έδαφος το regtech, διακριτικά
Μολονότι προς το παρόν δεν αποτελούν μεγάλο κομμάτι της fintech, εξελίξεις εντοπίζονται και στην τεχνολογία regtech, η οποία αφορά ζητήματα συμμόρφωσης. Όσο πληθαίνουν οι ψηφιακές συναλλαγές, εταιρείες και επενδυτές αναγνωρίζουν ότι και αυτή η πτυχή της fintech χρήζει προσοχής. Επιπλέον, οι κανονιστικές απαιτήσεις βαίνουν προοδευτικά αυστηρότερες και αποτελούν όλο και πιο πιεστικό ζήτημα για τους CFOs. Συνεπώς, η οικονομική διεύθυνση θα χρειαστεί όσο το δυνατόν μεγαλύτερη υποστήριξη από την τεχνολογία για να ανταποκριθεί στις εντεινόμενες απαιτήσεις.
Ο Σωκράτης Πλούσας, Founder & CEO της Fund4All, αναφέρει ότι «Το fintech αφορά εξ ολοκλήρου τεχνολογίες που κάνουν τις χρηματοοικονομικές διαδικασίες ταχύτερες, καλύτερες, πιο ασφαλείς και ευέλικτες, μέσα σε ένα κανονιστικό περιβάλλον που ορίζεται από τις τοπικές αρχές. Σε αυτό το πλαίσιο, βοηθά τους CFOs σε πολλά επίπεδα, κυρίως να συγκεντρώνουν και να αναλύουν καλύτερη πληροφορία ταχύτερα, να κάνουν πράξεις πολύ πιο ευέλικτα και κυρίως με έλεγχο και καταγραφή, και βέβαια, να κινούνται μέσα στο κανονιστικό περιβάλλον με άνεση, χωρίς να χρειάζεται να πάρουν επιπρόσθετες μέριμνες. Οι CFOs οφείλουν να ενημερωθούν για τις δυνατότητες και να επιδιώξουν να χρησιμοποιήσουν τις νέες λειτουργίες, ώστε να κάνουν τη δουλειά τους πιο αποδοτική. Η εμπλοκή με τις τεχνικές διευθύνσεις των εταιρειών, ώστε όλα αυτά να γίνουν πιο εύκολα και πιο χρήσιμα για τις ανάγκες κάθε εταιρείας ξεχωριστά, είναι απαραίτητη. Κατά τη γνώμη μου, η τεχνολογία υπηρετεί τον άνθρωπο και δεν υπάρχει κανένα ερώτημα περί ισορροπίας».
Λιγότερα λάθη, μεγαλύτερη αποδοτικότητα
«Την εποχή του digital finance, οι CFOs χρησιμοποιούν τη δύναμη της fintech, προκειμένου να τυποποιήσουν τις επιχειρησιακές λειτουργίες και να ενισχύσουν τα μέτρα κανονιστικής συμμόρφωσης», υποστηρίζει ο Αστυάναξ Κανακάκης, CEO & Co-Founder της Norbloc, ο οποίος συνεχίζει: «Τα fintech εργαλεία αξιοποιούν τεχνολογίες που συμβάλλουν στη μείωση της χειρωνακτικής εργασίας, ελαχιστοποιούν τα λάθη και αυξάνουν τη λειτουργική αποδοτικότητα. Εργασίες, όπως η καταχώριση δεδομένων, οι ανανεώσεις και η δημιουργία εκθέσεων/αναφορών, μπορούν να αυτοματοποιηθούν, επιτρέποντας στους επαγγελματίες του χρηματοπιστωτικού κλάδου να εστιάσουν σε πιο στρατηγικές και με μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία δραστηριότητες.
Επιπλέον, τα εργαλεία αυτά, μπορούν να ενσωματωθούν στα υφιστάμενα συστήματα μιας εταιρείας, επιτρέποντας την απρόσκοπτη ροή δεδομένων μεταξύ διαφορετικών τμημάτων ενός οργανισμού, βελτιώνοντας τη συνεργασία μεταξύ finance, operations και άλλων τμημάτων, διευκολύνοντας τις ομαλότερες χρηματοοικονομικές διαδικασίες και την καλύτερη οργανωτική αποδοτικότητα εν γένει. Στο τέλος, η ιδανική ισορροπία μεταξύ τεχνολογίας και ανθρώπων θα ποικίλλει, ανάλογα με τις ιδιαίτερες ανάγκες κάθε οργανισμού, τον κλάδο όπου ανήκει και τους στρατηγικούς του στόχους. Οι CFOs οφείλουν να αποτιμούν συνεχώς την επίδραση της τεχνολογίας στις λειτουργίες της ευθύνης τους, να αξιολογούν την απόδοση στην επένδυσή τους στην τεχνολογία και να διασφαλίζουν ότι οι ομάδες είναι πάντα εξοπλισμένες με τις δεξιότητες και την εξειδίκευση που χρειάζονται, προκειμένου να αξιοποιούν την τεχνολογία αποτελεσματικά».
Με 20,3% CAGR κινείται η αγορά fintech
Σύμφωνα με στοιχεία της Allied Market Research, η παγκόσμια αγορά fintech αποτιμήθηκε σε 110,57 δισ. δολάρια το 2020 και προβλέπεται να φθάσει τα 698,48 δισ. δολάρια ως το 2030, με CAGR της τάξεως του 20,3%, για το διάστημα 2021-2030. Σύμφωνα με τη συμβουλευτική εταιρεία, κάποιοι από τους σημαντικότερους παράγοντες για τη διάδοση της fintech κατά τη διάρκεια της πανδημίας, ήταν η αυξημένη ζήτηση από τους καταναλωτές για εργαλεία online χρηματοδότησης, η αύξηση -από την πλευρά των τραπεζών- στη χρήση προηγμένων τεχνολογιών στις συναλλαγές και λειτουργίες τους, αλλά και η ραγδαία ανάπτυξη καινοτόμων τεχνολογιών, όπως η ΤΝ.
Πρώτα τα βασικά, μετά τα εντυπωσιακά
Η EY ανέλυσε τα αποτελέσματα σειράς ερευνών και εντόπισε ως βασικό μέλημα των ανώτατων οικονομικών στελεχών, την επένδυση στις κατάλληλες τεχνολογίες για την προστασία του finance μελλοντικά. Ανακάλυψε ότι τα στελέχη ανησυχούν πως οι εταιρείες τους ενδέχεται να στρέψουν το μπάτζετ τους προς τεχνολογίες που εξυπηρετούν τον πελάτη τους και όχι προς τις εσωτερικές χρηματοοικονομικές λειτουργίες. Πάντως, ενώ παρατηρείται ενθουσιασμός για AI και ML, η ανάλυση δείχνει ότι το finance πρέπει πρώτα να εξοικειωθεί πλήρως με τα βασικά του εργαλεία, όπως τα ERP και η διαχείριση δεδομένων.
Ποιες λειτουργίες συμφέρει, λοιπόν, να αναθέσουμε στη fintech; Σύμφωνα με τον Σωκράτη Πλούσα: «Προφανώς πάντα η απάντηση έχει να κάνει με το είδος της εταιρείας – υπηρεσία, προϊόν, τοπική, διεθνής, ΜμΕ κ.λπ. Γενικά όμως η σύνδεση των ERPs με τις πληρωμές και κατ’ επέκταση την πληροφορία που προκύπτει από αυτές, καθώς και η χρήση της πληροφορίας για καλύτερη πρόβλεψη, είναι τα δυο σημεία που δείχνουν να έχουν άμεση επίπτωση στη σημερινή διαχείριση ενός CFO. Όλα τα ανάλογα εργαλεία κάνουν τη δουλειά του λογιστηρίου πιο εύκολη, γρήγορη, ευέλικτη και ασφαλή μέσα στο ευρύτερο σύστημα διαχείρισης. Αυτά που θα περιμένουμε άμεσα, με τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης είτε αυτοματισμών, είναι καλύτερες προβλέψεις, περισσότερα προϊόντα για την αντιμετώπιση των κινδύνων που ανιχνεύονται και πιο στενή σχέση με το οικοσύστημα – τράπεζες, λογιστές, προμηθευτές, πελάτες κ.λπ».
Η εξοικείωση και η κατανόηση της τεχνολογίας φέρνουν οφέλη
Οι οικονομικοί διευθυντές που θα εξοικειωθούν με τη fintech, θα είναι και σε θέση να επωφεληθούν από αυτήν περισσότερο. Θα μπορούν να τη χρησιμοποιήσουν για να βελτιώσουν και να θωρακίσουν τη χρηματοοικονομική υγεία της εταιρείας τους, καθιστώντας την πιο ανθεκτική και ανταγωνιστική.
«Ασπαζόμενοι τις εφαρμογές fintech για λειτουργίες know-your-customer (ταυτοποίησης στοιχείων πελατών) και client onboarding, οι CFOs ξεκλειδώνουν τη λειτουργική αποδοτικότητα και δρέπουν τα οφέλη των τυποποιημένων διαδικασιών, της ενισχυμένης κανονιστικής συμμόρφωσης, της εξοικονόμησης κόστους και της βελτιωμένης διαδικασίας λήψης αποφάσεων, εξοπλίζοντας και προστατεύοντας τα χρηματοοικονομικά τους τμήματα στην ψηφιακή εποχή», σχολιάζει ο Αστυάναξ Κανακάκης και προσθέτει:
«Τα εργαλεία συμμόρφωσης είναι σχεδιασμένα με ενσωματωμένη επαλήθευση ταυτότητας, ελέγχους ενάντια στο ξέπλυμα χρήματος, δεδομένα σε πραγματικό χρόνο και συστήματα που λειτουργούν βάσει κανόνων (rule-based), εξασφαλίζοντας μεγαλύτερη ακρίβεια στις αποτιμήσεις κινδύνων και την κανονιστική συμμόρφωση, μειώνοντας παράλληλα την πιθανότητα απάτης και προστίμων. Αυτό βοηθά να μειωθεί η χειρωνακτική εργασία, να εξαλειφθεί ο πλεονασμός εγγράφων και να βελτιστοποιηθεί η ανθρώπινη εμπλοκή εκεί όπου καθίσταται αναγκαία, λόγω πελατών υψηλού κινδύνου ή ύποπτων δραστηριοτήτων. Έτσι, οι CFOs και οι ομάδες τους μπορούν, με δική τους πρωτοβουλία, να μετριάσουν τους πιθανούς κινδύνους και να ανακατευθύνουν τους πόρους τους προς πιο στρατηγικές εργασίες, διατηρώντας παράλληλα εύρωστο πλαίσιο ελέγχων. Επιπλέον, χάρη στην επεκτασιμότητα αυτών των εργαλείων, ένας οργανισμός μπορεί να διαχειριστεί αποδοτικά τις διευρυνόμενες ανάγκες συμμόρφωσης, χωρίς να απαιτείται περαιτέρω επιβάρυνση του προσωπικού. Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα οφέλη, ελπίζουμε να δούμε ευρύτερη υιοθέτηση λύσεων ψηφιακής συμμόρφωσης και περαιτέρω συνεργασία, προκειμένου να προωθηθεί η καινοτομία σε μεγαλύτερη κλίμακα».
Την αξία για τη σχέση με τον πελάτη επισημαίνει και ο Μιχάλης Βαφόπουλος, ο οποίος αναφέρει ότι: «Οι λειτουργίες που οι εφαρμογές fintech βελτιώνουν, αφορούν τη διάδραση μεταξύ των οικονομικών διευθύνσεων και των πελατών. Ξεκινούν από το customer onboarding, και ακολουθεί η διαδικασία πιστοληπτικής αξιολόγησης και ανάλυσης ρίσκου. Τέλος, οι συναλλαγές με τους πελάτες δημιουργούν νέα σημαντικά δεδομένα, τα οποία αφενός βελτιώνουν τους αλγόριθμους για την αξιολόγηση αντισυμβαλλομένων, και αφετέρου περιγράφουν ένα ασφαλές πλαίσιο διαχείρισης πιστωτικού ρίσκου και επαγρύπνησης για τον CFO.
Στην πράξη, τα βασικά ζητήματα δεν άπτονται της τεχνολογίας, αλλά των ανθρώπων που εμπλέκονται άμεσα στις διαδικασίες. Συχνά, ο φόβος του αγνώστου λόγω περιορισμένης κατανόησης της τεχνολογίας, αποτελεί βασικό λόγο που η fintech δημιουργεί μικρότερη αξία από αυτή που δύναται. Όμως, η ολοένα μεγαλύτερη διασύνδεση των εσωτερικών συστημάτων, η επιταχυνόμενη διάθεση ανοικτών δεδομένων και η μεγαλύτερη χρήση ηλεκτρονικών πληρωμών, δημιουργούν ιδανικό πλαίσιο, στο οποίο το πολλαπλασιαστικό όφελος της fintech για τον CFO αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά».
Ο ανθρώπινος παράγοντας
Παρά την παραδοχή ότι η τεχνολογία διευκολύνει τον άνθρωπο, εκφράζεται επίμονα η ανησυχία ότι, στο τέλος, θα αντικαταστήσει τους ανθρώπους σε πολλές εργασίες. Όμως, και η ίδια η τεχνολογία, για να λειτουργήσει, υπάγεται σε διαδικασία λήψης αποφάσεων, ανάληψη ευθύνης, αξιολόγηση και διαχείριση κινδύνων, δηλαδή ενέργειες που απαιτούν ανθρώπινη σκέψη και κρίση.
Ο Ιωάννης Αϊδίνης υποστηρίζει ότι: «Οι νέες εφαρμογές και δυνατότητες fintech μπορούν να αναλάβουν σειρά λειτουργιών που θα ωφελήσουν την οικονομική διεύθυνση σε χρόνο, κόστος και ποιότητα εκτέλεσης. Συγκεκριμένα, σε επίπεδο διαχείρισης της ροής εργασιών, προσφέρονται εργαλεία για την κατανομή, παρακολούθηση και προτεραιοποίηση των λειτουργιών, ενισχύοντας την αποτελεσματικότητα και την παραγωγικότητα. Σε ό,τι αφορά την αυτοματοποίηση των λογιστικών εργασιών, όπως λ.χ. η επεξεργασία των συναλλαγών, η εκπόνηση απολογιστικών καταστάσεων και οι διαδικασίες εκκαθάρισης, επιτυγχάνεται η μείωση του απαιτούμενου χρόνου, μα και κόστους, ενώ παράλληλα βελτιώνεται σημαντικά η ακρίβεια των αποτελεσμάτων.
Στον τομέα της ανάλυσης δεδομένων και του reporting, προσφέρονται πλέον αποτελεσματικά εργαλεία για τη συλλογή, ανάλυση και αναφορά δεδομένων. Αυτό επιτρέπει στον σύγχρονο CFO να αποκτήσει περισσότερο αναλυτική εικόνα της οικονομικής απόδοσης της εταιρείας, λαμβάνοντας πιο ενημερωμένες αποφάσεις. Στο πεδίο των ψηφιακών πληρωμών και της ταμειακής διαχείρισης, προσφέρονται απλές και ασφαλείς λύσεις, οι οποίες με τη σειρά τους συμβάλλουν στην περαιτέρω μείωση του κόστους που αφορά τις συναλλαγές, βελτιώνοντας την αποτελεσματικότητα στις οικονομικές διαδικασίες. Αναμφίβολα, υπάρχει αρκετός χώρος ακόμα για την ενσωμάτωση τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης, αυτοματοποίησης και επιλογών προγνωστικής ανάλυσης, αλλά και μεγαλύτερης χρήσης της εν λόγω τεχνολογίας, που υπόσχεται περισσότερη ασφάλεια και ακρίβεια καταχώρισης συναλλαγών. Αδιαπραγμάτευτη προϋπόθεση για την επίτευξη των προαναφερθέντων αποτελεί η περαιτέρω εξοικείωση του ανθρώπινου παράγοντα, του οποίου η συμβολή, η επίβλεψη και η στρατηγική σκέψη παραμένει καθοριστική».