Οι επόμενοι 18 μήνες αποτελούν μία μοναδική πρόκληση στην εξέλιξη των συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων για τον μηχανισμό διαχείρισης του ΕΣΠΑ. Θα πρέπει παράλληλα με το κλείσιμο των παλαιών προγραμμάτων να τρέξουν και αυτές τις νέας περιόδου.
Σχεδιάζεται όπως μας λέει ο Γεώργιος Ζερβός η απλοποίηση των διαδικασιών χρηματοδότησης των επιχειρήσεων ενώ εντός του 3ου τριμήνου του τρέχοντος έτους θα εκδοθούν οι πρώτες προσκλήσεις για υποβολή αιτήσεων χρηματοδότησης.
Το νέο ΕΣΠΑ μαζί με το Ταμείο Ανάκαμψης αποτελούν τις βασικές πηγές χρηματοδότησης της χώρας. Πότε κλείνει το παλιό ΕΣΠΑ και ποιες αλλαγές να περιμένουμε από το νέο;
Σήμερα βρισκόμαστε στην αρχή της περιόδου εφαρμογής του ιστορικά μεγαλύτερου προϋπολογισμού για ανάπτυξη και μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα, ένα σύνολο πόρων περί τα 80 δισ. ευρώ, που διασφαλίστηκε από τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη και αφορά το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και το νέο ΕΣΠΑ (Εταιρικό Σύμφωνο Περιφερειακής Ανάπτυξης) 2021-2027. Οι κύριες προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε αφορούν τη διασφάλιση της μακροχρόνιας βιωσιμότητας των επενδύσεων-μεταρρυθμίσεων και τον αποτελεσματικό συντονισμό των δύο πολυετών προγραμμάτων. Είναι σαφές, όπως προέκυψε και από τη διαβούλευση των νέων Προγραμμάτων του ΕΣΠΑ 2021-2027, ότι οι διαθέσιμοι πόροι είναι μεν υψηλοί αλλά εξίσου υψηλές είναι και οι αναπτυξιακές ανάγκες της Χώρας.
Οι αλλαγές στο νέο ΕΣΠΑ δεν αφορούν μόνο την ποσοτική – χρηματοδοτική διάσταση των νέων προγραμμάτων αλλά και την ποιοτική. Οι αρμόδιες Υπηρεσίες της Ειδικής Γραμματείας Διαχείρισης Προγραμμάτων ΕΤΠΑ-Ταμείου Συνοχής του Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων, σχεδίασαν τεχνικά άρτια προγράμματα, σε ευθυγράμμιση με την ευρωπαϊκή κατεύθυνση για διπλή μετάβαση, ψηφιακή και πράσινη. Η διάκριση της Χώρας στο πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα», το πρώτο που εγκρίθηκε στην Ευρώπη στις 15 Ιουνίου για την επιχειρηματικότητα, αποτελεί μία σαφή ένδειξη της ποιότητας του προγραμματισμού στο Υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων, καθότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αξιολογεί με αυστηρά κριτήρια τέτοιου είδους πολυετή σχέδια. Η έγκριση του Προγράμματος είναι απόρροια αφενός της στρατηγικής και των σαφών κατευθύνσεων της Πολιτικής Ηγεσίας του Υπουργείου και αφετέρου της μεθοδικής προσπάθειας της αρμόδιας Διαχειριστικής Αρχής, σε μία τεχνική προετοιμασία και μακρά διαβούλευση που ξεκίνησε από τα τέλη του 2020.
Οι επόμενοι 18 μήνες αποτελούν μία μοναδική πρόκληση στην εξέλιξη των συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων για τον μηχανισμό διαχείρισης του ΕΣΠΑ. Πρέπει παράλληλα με τις ιδιαίτερα υψηλές απαιτήσεις ωρίμανσης και ενεργοποίησης των δράσεων της νέας περιόδου, να «τρέξουν» και οι διαδικασίες κλεισίματος των προγραμμάτων της περιόδου προγραμματισμού 2014-2020. Με κυριότερα ορόσημα το τέλος του 2023 για τις δαπάνες και το Α΄ 6μηνο του 2024 για την πιστοποίησή τους (6 αντί για 18 μήνες που υπήρχαν σε προηγούμενες περιόδους). Δεν πρόκειται όμως για διακριτές διαδικασίες, καθώς υπάρχουν τμηματοποιημένα έργα μεταξύ του νέου και παλαιού ΕΣΠΑ, όπως για παράδειγμα δράσεις στα Προγράμματα «Μεταφορές 2021-2027» και «Περιβάλλον και Κλιματική Αλλαγή» Προφανώς το «κλείσιμο» δεν αφορά μόνο τη διαδικασία λογιστικής τακτοποίησης και αποφυγής απώλειας ευρωπαϊκών πόρων, αλλά και την αξιολόγηση των επιπτώσεων από τις επενδύσεις που στηρίχθηκαν, όπως και στην αξιοποίηση των διδαγμάτων εφαρμογής στη βελτίωση των δημόσιων πολιτικών.
Με τα υπάρχοντα στοιχεία δε διαφαίνεται ιδιαίτερος κίνδυνος απώλειας πόρων, καθώς πχ το ΕΠΑΝΕΚ ήδη καταγράφει εξαιρετικά αποτελέσματα, καθώς από 19% στο μέσον του 2019 η απορρόφηση σήμερα ξεπερνά το 90% επί συνολικού προϋπολογισμού άνω των 8 δισ. ευρώ, 1,5 έτος πριν την ολοκλήρωση της περιόδου επιλεξιμότητας.
Θεωρώ ότι στη δύσκολη αυτή προσπάθεια θα επιτύχουμε μόνον εάν και πάλι επενδύσουμε αποτελεσματικά στο ανθρώπινο κεφάλαιο, στα στελέχη που διαχειρίζονται τα προγράμματα αυτά στις Περιφέρειες και στα Υπουργεία καθώς και στην διοικητική ικανότητα των Δικαιούχων φορέων.
Τι καινούργιο φέρνει το πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα 2021-2027» του ΕΣΠΑ για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις;
Το πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα», αρμοδιότητας της Ειδικής Γραμματείας Διαχείρισης Προγραμμάτων ΕΤΠΑ-Ταμείου Συνοχής του Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων, έχει προϋπολογισμό 3,88 δισ. ευρώ. Η στρατηγική του βασίζεται στον καινοτόμο και έξυπνο οικονομικό μετασχηματισμό των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, μέσα από τέσσερις προτεραιότητες:
- έρευνα-καινοτομία,
- επιχειρηματικότητα,
- πρόσβαση σε χρηματοδότηση,
- ανθρώπινο κεφάλαιο.
Αυτό είναι το νέο στοιχείο σε σχέση με το ΕΠΑΝΕΚ, μέσω του οποίου εστιάσαμε κατά την τελευταία διετία στην ανθεκτικότητα και την ανάκαμψη των επιχειρήσεων από τις επιπτώσεις της πανδημίας.
Περιλαμβάνει δράσεις για τον ψηφιακό μετασχηματισμό των επιχειρήσεων, τις παραγωγικές επενδύσεις στην καινοτομία, τη νεοφυή επιχειρηματικότητα, τη στήριξη στο ανθρώπινο κεφάλαιο της επιχειρηματικότητας και της αυτοαπασχόλησης και γενικότερα για την ενίσχυση και επέκταση της παραγωγικής λειτουργίας των ΜμΕ. Αποτελεί το σημαντικότερο εργαλείο στήριξης της νέας Εθνικής Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης, που συνδέει την έρευνα-καινοτομία με την επιχειρηματικότητα, σε οκτώ βασικούς τομείς. Οι τομείς επένδυσης θα εξειδικεύονται με βάση την διαδικασία της επιχειρηματικής ανακάλυψης (στις υφιστάμενες πλατφόρμες καινοτομίας της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Καινοτομίας με συμμετοχή ερευνητικής κοινότητας-επιχειρήσεων-δημοσίου τομέα -κοινωνίας των πολιτών, αλλά και τη συμμετοχή πλέον του Oργανισμού Bιομηχανικής Iδιοκτησίας, ως Innovation Agency). Συνολικά διατίθενται 882 εκατ. ευρώ για την έρευνα και καινοτομία ενώ αποτυπώνεται η πρόθεση για την αισθητή αναβάθμιση του ρόλου της βιομηχανίας και της μεταποίησης στο ΕΣΠΑ.
Σήμερα στο τραπεζικό σύστημα δε φαίνεται να έχει πραγματική πρόσβαση μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων. Γι’ αυτό, εκτός των ενισχύσεων, στηρίζεται με 920,8 εκατ. ευρώ η πρόσβαση των ΜΜΕ σε χρηματοδότηση με αξιοποίηση χρηματοδοτικών μέσων (πχ δάνεια, εγγυήσεις με ευνοϊκούς όρους) στα οποία η Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα (ΕΑΤ) θα έχει κεντρικό ρόλο. Εδώ περιλαμβάνονται τέσσερα ταμεία: Ταμείο Επιχειρηματικότητας Δανείων και Εγγυήσεων, Μηχανισμός Κεφαλαιακής Συμμετοχής για την Ανάπτυξη, Ταμείο Στήριξης προς έκτακτες ή ασυνήθιστες περιστάσεις, Πράσινο Ταμείο (εγγυοδοτικό ταμείο για την πράσινη μετάβαση των ΜμΕ) και Ταμείο Διεθνοποίησης Επιχειρήσεων.
Θα υπάρξει περαιτέρω απλοποίηση των διαδικασιών υποβολής, αξιολόγησης και έγκρισης των αιτήσεων, μία προσπάθεια που ξεκίνησε με επιτυχία κατά την εφαρμογή των προγραμμάτων στήριξης επιχειρήσεων μέσα στην πανδημία.
Το Υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων στοχεύει στην δυναμική ενεργοποίηση του προγράμματος εντός του 3ου τριμήνου του τρέχοντος έτους, μέσω της έκδοσης των πρώτων προσκλήσεων για υποβολή αιτήσεων χρηματοδότησης. Ήδη ολοκληρώνονται οι απαιτούμενες από τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς θεσμικές ενέργειες, προγραμματίζεται η διενέργεια της πρώτης εναρκτήριας Επιτροπής Παρακολούθησης του Προγράμματος εντός του φθινοπώρου, όπου και θα δημοσιευτεί ο προγραμματισμός των προσκλήσεων για υποβολή αιτήσεων χρηματοδότησης.
Σε μια εποχή που οι οικονομικές αναταράξεις παγκόσμια είναι μεγάλες οι επιχειρήσεις αναζητούν στήριξη για τον εκσυγχρονισμό τους και την μετάβασή τους στην επόμενη μέρα. Με ποιους τρόπους στηρίζει η πολιτεία την προσπάθειά τους;
Το Υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων στηρίζει τις επιχειρήσεις σε τρία επίπεδα:
- στην ανθεκτικότητα σε κρίσεις,
- στην ανάκαμψη και
- στην ενίσχυση της παραγωγικής λειτουργίας, ιδίως στον πράσινο και ψηφιακό μετασχηματισμό.
Θεωρούμε ότι η επένδυση δημόσιων πόρων για την αντιμετώπιση κρίσεων, όχι μόνο οικονομικών αλλά και περιβαλλοντικών, κοινωνικών κ.α., αποτελεί μία κατεξοχήν αποδοτική επένδυση. Η διαχείριση προγραμμάτων στο ΕΣΠΑ μας δίδαξε ότι η ανθεκτικότητα των επιχειρήσεων σε πολυδιάστατες κρίσεις, όπως αυτές που βιώνουμε, είναι κάτι που θα πρέπει πλέον να υπολογίζουμε με συστηματικό τρόπο.
Η Πολιτεία στήριξε τις ελληνικές μικρομεσαίες επιχειρήσεις μέσα στην πανδημία καταβάλλοντας μία πρωτοφανή χρηματοδοτική προσπάθεια, με στοχευμένα και ευρέως γνωστά προγράμματα. Η Ελλάδα αξιοποίησε στο μέγιστο βαθμό τα εργαλεία ευελιξίας και ρευστότητας που παρείχε το Προσωρινό Πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Συνοχής, προκειμένου να βοηθηθούν όσοι πλήττονται. Το ΕΠΑνΕΚ εξελίχθηκε κατά την τελευταία διετία σε ένα αποτελεσματικό εργαλείο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Είναι σαφές ότι χωρίς την στήριξη του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης και του REACT-EU πολλές επιχειρήσεις δεν θα είχαν καταγράψει την ίδια ανθεκτικότητα.
Είναι χαρακτηριστικά τα ποσοτικά στοιχεία της εφαρμογής των σχετικών δράσεων, καθώς μέχρι σήμερα έχουν εγκριθεί 522.141 αιτήσεις επιχειρήσεων, συνολικού προϋπολογισμού 4,549 δισ. ευρώ, ενώ οι εκταμιεύσεις ανέρχονται σε 4,345 δισ. ευρώ. Τα ποσοτικά αυτά στοιχεία είναι καινοφανή για ένα Επιχειρησιακό Πρόγραμμα, σε όλες τις Προγραμματικές Περιόδους.
Παράλληλα όμως χρηματοδοτείται η υλοποίηση κρίσιμων έργων όπως η ηλεκτρική διασύνδεση της Κρήτης με την Πελοπόννησο, η πλωτή μονάδα αποθήκευσης και αεριοποίησης LNG στην Αλεξανδρούπολη, η νέα προβλήτα LNG στον τερματικό σταθμό Ρεβυθούσας. Επίσης έχουν δεσμευτεί πόροι στο νέο πρόγραμμα «Περιβάλλον και Κλιματική Αλλαγή 2021-2027» για έργα ενεργειακής απόδοσης, προώθησης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και ενεργειακές υποδομές, που θα συνεισφέρουν στην αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης.
Ο ψηφιακός μετασχηματισμός είναι το μεγάλο στοίχημα που καλούνται να κερδίσουν οι επιχειρήσεις. Μπορείτε να μας μιλήσετε για τις δράσεις που υπάρχουν προς αυτή την κατεύθυνση;
Η πανδημία κατέστησε επιτακτική την ανάγκη του ψηφιακού μετασχηματισμού των ΜμΕ, καθώς εντοπίζονται σημαντικές ανάγκες στην πρόσβαση τους σε εξειδικευμένη υποστήριξη για δράσεις αυτοματοποίησης παραγωγής και χρήσης τεχνολογιών της Βιομηχανίας 4.0. Πυξίδα σε αυτό το πεδίο αποτελεί η Βίβλος Ψηφιακού Μετασχηματισμού, ενώ οι δράσεις που έχουν σχεδιαστεί στο Πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα 2021-2027» αναπτύσσονται με συνέργεια με αυτές του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Σημαντικοί πόροι του Προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα» θα στηρίξουν τον ψηφιακό μετασχηματισμό των Ελληνικών επιχειρήσεων, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να παραμείνουν ανταγωνιστικές στις νέες συνθήκες που διαμορφώνονται, με δύο άξονες δράσεων:
Πρώτον, την πρόσβαση σε ψηφιακές τεχνολογίες, με παρεμβάσεις για την αξιοποίηση των ψηφιακών τεχνολογιών στις ΜμΕ, επέκταση και ολοκλήρωση του φάσματος της παροχής ηλεκτρονικών υπηρεσιών (B2B, B2C, C2C), τεχνολογική αναβάθμιση των επιχειρήσεων για τον ψηφιακό μετασχηματισμό τους, ενώ περιλαμβάνονται επενδύσεις για νέες μηχανολογικές εγκαταστάσεις, εξοπλισμό, λογισμικό και διασυνδέσεις.
Δεύτερον, την ανάπτυξη ψηφιακής καινοτομίας με επιχειρηματικά σχέδια ανάπτυξης και εμπορικής διάθεσης καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών προστιθέμενης αξίας, που αφορούν ή βασίζονται σε Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών.
Σημαντική παράμετρος για τη χρηματοδότηση είναι η ταχύτερη διεκπεραίωση των αιτήσεων που καταθέτουν οι επιχειρήσεις. Θα υπάρξουν αλλαγές ως προς αυτή την κατεύθυνση;
Προς την κατεύθυνση τη βελτίωσης της πρόσβασης των επιχειρήσεων σε δυνατότητες χρηματοδότησης, το Υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων προώθησε τα δύο τελευταία χρόνια σημαντικές πρωτοβουλίες μείωσης της γραφειοκρατίας και απλοποίησης των σχετικών διαδικασιών υλοποίησης δράσεων ενίσχυσης των ΜμΕ. Οι πρωτοβουλίες αυτές στόχευαν στην άμεση κάλυψη των αναγκών των ΜμΕ και συνίστανται σε δύο επίπεδα:
Στην απλοποίηση της υποβολής των αιτήσεων χρηματοδότησης, μέσω της κατάργησης της υποβολής φυσικών φακέλων και της αξιοποίησης ηλεκτρονικών διοικητικών δεδομένων αλλά και της προώθησης δράσεων διαλειτουργικότητας με άλλα συστήματα της Δημόσιας Διοίκησης.
Στη δραστική μείωση του χρόνου αξιολόγησης των αιτήσεων χρηματοδότησης και η απλούστευση του πλαισίου υλοποίησης δράσεων ενίσχυσης των ΜμΕ. Η αξιολόγηση των αιτήσεων διαρκεί δύο με τρείς εβδομάδες, όταν στο παρελθόν και με τον ίδιο διοικητικό μηχανισμό απαιτούνταν 18 με 24 μήνες μόνο για την έγκριση.
Οι πρωτοβουλίες αυτές θα συνεχιστούν και στην νέα περίοδο 2021-2027. Προγραμματίζεται περαιτέρω απλοποίηση των διαδικασιών υποβολής, αξιολόγησης και έγκρισης των αιτήσεων, σε συνδυασμό με τις προβλέψεις του Νόμου 4914/2022, με μείωση των δικαιολογητικών για υποβολή πρότασης και πιστοποίηση δαπανών, γνωστοποιημένο χρονοδιάγραμμα έκδοσης προσκλήσεων στους δικαιούχους, σύντμηση του χρόνου αξιολόγησης, αναμόρφωση του Πληροφοριακού Συστήματος Κρατικών Ενισχύσεων και έκδοση ενιαίων προσκλήσεων για την κάλυψη των αναγκών των ΜμΕ με ένα επιχειρηματικό σχέδιο, προκειμένου να αποφευχθεί ο κατακερματισμός πόρων/δράσεων.
Η απλοποίηση αποτελεί άλλωστε οριζόντια προτεραιότητα σε όλο το νέο ΕΣΠΑ που θα στηριχθεί μεταξύ άλλων στην εισαγωγή επιλογών απλοποιημένου κόστους, στην πλήρη ηλεκτρονική διαχείριση μέσω Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος, στη διασύνδεση με άλλα πληροφοριακά συστήματα του Δημοσίου και στην επέκταση της διεπαφής του για τη μείωση των εγγράφων που διαβιβάζονται από τους δικαιούχους.