Η σχέση μεταξύ αγοράς ακινήτων και οικονομίας είναι αμφίδρομη. Στα σύγχρονα εφαρμοσμένα χρηματοοικονομικά, η αγορά ακινήτων εισάγει έννοιες όπως είναι η διαχείριση ενός χαρτοφυλακίου ακινήτων, μία σύνθετη εργασία που απαιτεί γνώση και εξειδίκευση. Τα χρηματοοικονομικά ακίνητης περιουσίας περιλαμβάνουν την αγορά ακίνητης περιουσίας, συνδέονται επίσης με επενδύσεις σε αμοιβαία κεφάλαια, μετοχές, κρατικά και εταιρικά ομόλογα. Επιπρόσθετα οι μεγάλοι θεσμικοί επενδυτές όπως είναι οι ασφαλιστικές και τα συνταξιοδοτικά ταμεία επενδύουν στον κλάδο ακινήτων ως μορφή εναλλακτικής επένδυσης. Τα βασικά κομμάτι του πάζλ της αγοράς ακινήτων τα συμπληρώνουν οι τράπεζες οι οποίες δίνουν τα δάνεια αλλά και συνεργάζονται με τις ασφαλιστικές. Ένα άλλο κομμάτι είναι η πολιτική γης, το χωροταξικό σχέδιο και το κτηματολόγιο το οποίο συνδέεται με την αγορά ακινήτων. Με την αγορά ακινήτων συνδέονται επίσης οι τομείς των ανακαινίσεων και των αναπλάσεων.
Η σχέση μεταξύ αγοράς ακινήτων και οικονομίας είναι αμφίδρομη. Στα σύγχρονα εφαρμοσμένα χρηματοοικονομικά, η αγορά ακινήτων εισάγει έννοιες όπως είναι η διαχείριση ενός χαρτοφυλακίου ακινήτων, μία σύνθετη εργασία που απαιτεί γνώση και εξειδίκευση. Τα χρηματοοικονομικά ακίνητης περιουσίας περιλαμβάνουν την αγορά ακίνητης περιουσίας, συνδέονται επίσης με επενδύσεις σε αμοιβαία κεφάλαια, μετοχές, κρατικά και εταιρικά ομόλογα. Επιπρόσθετα οι μεγάλοι θεσμικοί επενδυτές όπως είναι οι ασφαλιστικές και τα συνταξιοδοτικά ταμεία επενδύουν στον κλάδο ακινήτων ως μορφή εναλλακτικής επένδυσης. Τα βασικά κομμάτι του πάζλ της αγοράς ακινήτων τα συμπληρώνουν οι τράπεζες οι οποίες δίνουν τα δάνεια αλλά και συνεργάζονται με τις ασφαλιστικές. Ένα άλλο κομμάτι είναι η πολιτική γης, το χωροταξικό σχέδιο και το κτηματολόγιο το οποίο συνδέεται με την αγορά ακινήτων. Με την αγορά ακινήτων συνδέονται επίσης οι τομείς των ανακαινίσεων και των αναπλάσεων.
Ο οικονομικός διευθυντής θα πρέπει πρωτίστως να αποκομίσει μια συνολική εικόνα της αγοράς και κατόπιν να ερευνήσει την προοπτική μακροπρόθεσμης απόδοσης και κερδοφορίας του ακινήτου, λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα είδη της χρηματοδοτικής μίσθωσης αλλά και την ασφάλεια των εσόδων.
Τις απόψεις τους για την αγορά ακινήτων καταθέτουν στο περιοδικό οι κ.κ. Θεμιστοκλής Μπάκας, Πρόεδρος E-Real Estates, Κυριάκος Ξύδης, Διευθύνων Σύμβουλος ENEA REAL ESTATE / Berkshire Hathaway Home Services Athens Properties, Δίκα Αγαπητίδου Γενική Διευθύντρια JLL – ΑΘΗΝΑΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ, Δημήτρης Μανουσάκης Ηead of Savillis Greece, Χρήστος Κοσμάς, Partner, Real Estate Leader Deloitte Ελλάδος, Φίλιππος Κάσσος, Γενικός Διευθυντής KPMG και Γιώργος Κωνσταντόπουλος, Διευθυντής KPMG.
Οι ανάγκες για χώρους γραφείων θα μειωθούν μακροπρόθεσμα
Το 2020 ήταν έτος σημαντικών αλλαγών στην αγορά ακινήτων λόγω της πανδημίας. Η προσαρμογή των επιχειρήσεων στην τηλεργασία, και η εξέλιξη της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης και της ψηφιοποίησης διαδικασιών του δημοσίου τομέα πρόκειται να επηρεάσουν την αγορά γραφείων τονίζει ο κ. Κοσμάς. «Αυτό σημαίνει ότι μακροπρόθεσμα, οι ανάγκες σε γραφειακούς χώρους θα μειωθούν, καθώς οι εταιρείες ήδη εξετάζουν σενάρια ευέλικτης εργασίας. Ωστόσο, τον πλέον πληττόμενο κλάδο ακινήτων της τρέχουσας κρίσης αποτελούν τα εμπορικά καταστήματα, καθώς η εξοικείωση με το ηλεκτρονικό εμπόριο και η μεταστροφή στις ηλεκτρονικές συναλλαγές θα δημιουργήσουν ένα νέο μοντέλο καταστημάτων (π.χ. pick-up points), η βιωσιμότητα του οποίου εξαρτάται από την ανθεκτικότητα της αλυσίδας ανεφοδιασμού, δεδομένης της απουσίας logistics α’ κατηγορίας. Παράλληλα, τα έργα ανάπτυξης νέων αποθηκευτικών χώρων συνεχίζονται πυρετωδώς. Σε ό,τι αφορά το επενδυτικό ενδιαφέρον για τα ξενοδοχεία, αυτό παραμένει αμετάβλητο, παρά τις επιπτώσεις της πανδημίας. Τέλος, η επανεκκίνηση και οι ρυθμοί αποκατάστασης της κτηματαγοράς, θα εξαρτηθούν από τις νέες συνθήκες που θα διαμορφωθούν ως προς τις συνήθειες, τις ανάγκες και τις απαιτήσεις των χρηστών, καθώς και από το διεθνές επενδυτικό κλίμα.»
Μετασχηματίζεται η αγορά των ακινήτων
Το οικονομικό επιτελείο έχει ήδη ξεκαθαρίσει σύμφωνα με δημοσιεύματα ότι θα αλλάξει η κλίμακα βάσει της οποίας προκύπτει ο ΕΝΦΙΑ ανά τετραγωνικό μέτρο. Με τις αλλαγές των συντελεστών, το οικονομικό επιτελείο θα επιχειρήσει να απορροφήσει τις επιβαρύνσεις από την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών ενώ το εύρος των παρεμβάσεων θα κριθεί από το δημοσιονομικό χώρο που θα βγάλει η άσκηση της προσομείωσης των νέων τιμών ζώνης στην ακίνητη περιουσία των φορολογούμενων. Σε κάθε περίπτωση οι αλλαγές στον ΕΝΦΙΑ θα είναι δημοσιονομικά ουδέτερες. Αυτό σημαίνει ότι παρά την αύξηση έως 250% των αντικειμενικών αξίων τα έσοδα από τον ΕΝΦΙΑ δεν θα αυξηθούν. Ο εισπρακτικός στόχος θα παραμείνει και το 2022 στα 2,1 δισ. ευρώ, τονίζει ο κ. Θ. Μπάκας
Προσθέτει πως η αναπτυξιακή πορεία που ακολούθησε η ελληνική οικονομία τα τελευταία χρόνια στηρίχθηκε, κατά κύριο λόγο στο τουρισμό και στην κτηματαγορά, συμπληρώνοντας πως κατά την διάρκεια των μνημονιακών χρόνων, ο κλάδος των ακινήτων ήταν ένας εξ αυτών που επλήγησαν περισσότερο. Ο κλάδος αντιμετώπισε τα προβλήματα του, ωστόσο βρήκε τις λύσεις και επανήλθε δυναμικά προσελκύοντας στην οικονομία σημαντικά κεφάλαια. Έργα ανάπλασης τόσο σε περιοχές του κέντρου της Αθήνας όσο και στο παραλιακό μέτωπο του Ν. Αττικής σε συνάρτηση με την αξιοποίηση χώρων πρασίνου , συντελούν καθοριστικά στην ανάκαμψη της οικονομίας και στην αύξηση των αξιών.
Σε αυτή τη κρίσιμη συγκυρία, με το αδιαμφισβήτητό βαρύ πλήγμα που έχει δεχθεί η ελληνική οικονομία από την πανδημία του κορωνϊού covid-19 , τα μέτρα που πήρε έγκαιρα η Πολιτεία για την διαφύλαξη της δημόσιας υγείας και στήριξη της οικονομίας, είναι αναμφίβολα προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά, θα πρέπει τη δεδομένη χρονική στιγμή να υπάρξουν κίνητρα για την αγορά κατοικίας στα νέα ζευγάρια, στα πλαίσια παρόμοιων προγραμμάτων άλλων χωρών, προτρέποντας για την παροχή κρατικών εγγυήσεων τις εμπορικές τράπεζες.
Τα μικρά και μεσαία επενδυτικά σχήματα είτε μέσω εταιρικών σχημάτων, είτε ως ιδιώτες στοχεύουν κυρίως στα οικιστικά ακίνητα του κέντρου της Αθήνας και των Νοτίων προαστίων, απαντά ερωτώμενος σχετικά με το ενδιαφέρον των επενδυτών. Επιλέγουν κυρίως αυτοτελείς πολυκατοικίες με έτος κατασκευής 1970-1980 με στόχο την άμεση ανακαίνιση και μεταπώληση ή/και μακροχρόνια μίσθωση. Δεν είναι λίγοι που στοχεύουν σε αυτοτελή κτίρια γραφείων σε περιοχές του κέντρου με στόχο την άμεση ανακαίνιση και εκμετάλλευση μέσω μακροχρόνιας μίσθωσης. Γνωρίζουν ότι στο άμεσο μέλλον η ζήτηση για γραφειακούς χώρους υψηλών προδιαγραφών θα είναι μεγάλη, ενώ η διαθεσιμότητα ιδιαίτερα στο εμπορικό κέντρο της πρωτεύουσας είναι πολύ μικρή.
«Τα μεγαλύτερα επενδυτικά σχήματα που έχουν εγκατασταθεί στη χώρα μας στοχεύουν στην κτηματαγορά τόσο μέσω αγορών ακινήτων από ιδιώτες αλλά και μέσω απόκτησης ακινήτων και ξενοδοχειακών μονάδων μέσω «ροζ» δανείων. Δηλαδή, επιχειρήσεις του τουριστικού κλάδου – ξενοδοχειακές μονάδες που δεν μπορούν να ανταπεξέρθουν στις δανειακές τους υποχρεώσεις και βρίσκονται στο όριο πλέον να γίνουν «κόκκινες».
Τα funds διαπραγματεύονται είτε την εξαγορά του δανείου και των υποθηκών μέσω «haircut» των απαιτήσεων μεταφέροντας πλέον την οφειλή – απαιτήσεις στο δικό τους χαρτοφυλάκιο, όπου ο δανειολήπτης πλέον θα είναι υπόχρεος σ΄ αυτούς για την καταβολή των μηνιαίων δόσεων, είτε μέσω επαναχρηματοδότησης των εταιρειών με εγγύηση τις μετοχές και τα περιουσιακά τους στοιχεία ή/και μέσω συνδυασμού, εξαγορά δανείου μέσω «haircut» των απαιτήσεων και ταυτόχρονη επαναχρηματοδότηση.
Την επιλογή της επαναχρηματοδότησης ή/και την εξαγορά του δανείου σε fund επιλέγουν πλέον αρκετοί ξενοδόχοι μεγάλων μονάδων σε top τουριστικούς προορισμούς λόγω των οικονομικών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν λόγω της πανδημίας για δεύτερο συνεχόμενο καλοκαίρι, με τους οίκους αξιολόγησης να αναφέρουν ότι οι κρατήσεις θα φθάσουν στα επίπεδα του 2019 το 2023-2024», τονίζει.
Ερωτώμενος για τον λόγο που επιλέγουν τα ροζ δάνεια, απαντά: «Ο λόγος που επιλέγουν «ροζ» δάνεια είναι ότι έχουν την δυνατότητα να εξετάσουν το συγκεκριμένο δάνειο με τις εξασφαλίσεις που το διέπουν, καθώς και την μελλοντική ανάπτυξης της επιχείρησης ή/και την μελλοντική αύξηση των αξίων των asset που διαθέτει. Σε αντίθεση με τα NPLs (οι τράπεζες κατανέμουν ένα δάνειο ως επισφαλές όταν ο δανειολήπτης του δεν έχει εκπληρώσει τις δανειακές του υποχρεώσεις για διάστημα μεγαλύτερο των 90 ημερών), η πληροφόρηση που λαμβάνουν από τις τράπεζες για την ποιότητα των δανείων είναι ανεπαρκής.
Παράλληλα, δεν στοχεύουν στα κόκκινα δάνεια – NPLs διότι μέσω των NPLs αποκτάς την απαίτηση και όχι τα asset της εκάστοτε επιχείρησης – υποθήκης, η χρήση των assets «θεωρητικά» παραμένουν στον δανειολήπτη, και για την απόκτησή τους θα πρέπει να προβούν σε πλειστηριασμό που αποτελεί μια χρονοβόρα διαδικασία».
Διευκρινίζει ότι πολλά funds που έχουν τοποθετηθεί σε κόκκινα δάνεια – NPLs δεν έχουν ολοκληρώσει ακόμη τις απαιτούμενες διαδικασίες με τα τραπεζικά ιδρύματα για να εισέλθουν στα χαρτοφυλάκιά τους.
Αξίζει, επισημαίνει να αναφέρουμε ότι ένας βασικός παράγοντας που επιλέγουν τα «ροζ» δάνεια, είναι ότι γνωρίζουν ότι το μεγαλύτερο μέρος των «κόκκινων» δανείων του παρελθόντος, αφορούν επιχειρήσεις – στεγαστικά δάνεια που «έσκασαν» εν μέσω μνημονιακών χρόνων, επιχειρήσεις ή/και στεγαστικά δάνεια ακινήτων που σε μεγάλο ποσοστό ήταν υπερκοστολογημένα και παράλληλα υπερδανειοδοτημένα.
«Τη δεδομένη χρονική στιγμή, οι επιχειρήσεις ή/και τα ιδιωτικά δάνεια με εξασφαλίσεις που είναι «ροζ», είναι λόγω των ειδικών συνθηκών που έχει επιφέρει η πανδημία του κορονοϊού. Σε αντίθεση με το παρελθόν τα νέα funds που εγκαθίστανται στη χώρα μας, στοχεύουν πλέον σε επιχειρήσεις ή/και ιδιωτικά δάνεια που τα asset τους ή/και το επιχειρείν τους διαθέτουν, είτε επιχειρηματικό μέλλον, είτε τα asset τους έχουν επενδυτική αξία».
Η υλοποίηση μεγάλων έργων υποδομής προσελκύει σημαντικά κεφάλαια
Τόσο τα επαγγελματικά όσο και τα οικιστικά ακίνητα διανύουν περίοδο μεγάλης κινητικότητας στη χώρα μας, με καταλύτες από τη μία καθαρά χρηματοοικονομικούς παράγοντες, όπως χαμηλά επιτόκια και οικονομική σταθερότητα με θετικό ορίζοντα και από την άλλη περιβαλλοντικούς και υγειονομικούς παράγοντες, όπως την υιοθέτηση από ολοένα και περισσότερους φορείς της ανάγκης για κτίρια με χαμηλό ενεργειακό αποτύπωμα και χώρους ευέλικτους, με περισσότερο καθαρό αέρα, χωρίς κλειστά γραφεία, κλπ, αναφέρει η κα Δίκα Αγαπητίδου Γενική Διευθύντρια JLL – ΑΘΗΝΑΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ. Σε συνδυασμό με την υλοποίηση μεγάλων έργων υποδομής αλλά και εμβληματικών αναπτύξεων, όπως για παράδειγμα το Ελληνικό, βλέπει να προσελκύονται σημαντικά ελληνικά αλλά και ξένα κεφάλαια, προσδοκώντας να καταγράψουν ικανοποιητικά εισοδήματα και κεφαλαιακή υπεραξία, προσθέτει. Πιστεύει ότι – υπό κανονικές συνθήκες – οι πιθανότητες να διατηρηθεί/ ενισχυθεί το momentum είναι αξιοσημείωτες, πόσω μάλλον που οι φορείς από όλο το φάσμα του οικονομικού γίγνεσθαι έχουν επανέλθει σε γόνιμη κανονικότητα.
Αναμένονται Αυξήσεις Στα Ενοίκια Κατοικιών Και Επαγγελματικής Στέγης
Η αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών ήταν επιβεβλημένη ώστε να πλησιάσουν τις εμπορικές τιμές και να διορθωθούν ανισότητες και αδικίες. Σίγουρα, θα επιβαρυνθούν περιοχές της χώρας που υποφορολογούνταν. Από την άλλη, για την συντριπτική πλειοψηφία της χαμηλής και μεσαίας τάξης δεν προκύπτουν επιβαρύνσεις ή αυτές είναι πολύ μικρές. Θεωρώ ότι η αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών πρέπει το συντομότερο δυνατόν να συνοδευθεί από μια γενικότερη μείωση της φορολογίας ακινήτων, ιδιαίτερα σε αυτήν της χαμηλής και μεσαίας αξίας, αναφέρει από την πλευρά του ο κ. Κ. Ξύδης.
Σχολιάζοντας θέματα φορολογικού περιερχομένου παρατηρεί πως είναι εμφανής η αύξηση των φόρων, τελών και λοιπών επιβαρύνσεων που συνοδεύουν την απόκτηση και κατοχή ακινήτων. Επακολούθως συμπεραίνει ότι είναι λογικό, σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα να αναμένονται και αυξήσεις στα ενοίκια κατοικιών και επαγγελματικής στέγης, ως συνέπεια του αυξημένου φορολογικού κόστους διαχείρισης των ακινήτων. Από την άλλη, η αυξημένη αποτίμηση των περιουσιακών στοιχείων μιας επιχείρησης βελτιώνει τον ισολογισμό της (αν και υπάρχουν σοβαρές ενστάσεις ακόμα και σε αυτό).
Εξαρτάται από το είδος της επιχείρησης, απαντά αν το ακίνητο αποτελεί ισχυρό περιουσιακό στοιχείο για μία επιχείρηση, την αποδοτικότητα/αξιοποίηση της επένδυσης, το είδος του ακινήτου και την ευκολία αποεπένδυσης. Από τα προαναφερόμενα επισημαίνει ότι η ευκολία αποεπένδυσης/ρευστοποίησης από το ακίνητο είναι ο σημαντικότερος παράγοντας στην αξιολόγηση του περιουσιακού στοιχείου.
Αναφερόμενος στις αποσβέσεις των στοιχείων εξηγεί: «Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι για την απόσβεση παγίων περιουσιακών στοιχείων. Σύμφωνα με τα Ελληνικά Λογιστικά Πρότυπα υπάρχουν η Σταθερή μέθοδος απόσβεσης, η φθίνουσα μέθοδος απόσβεσης και η Μέθοδος των παραγόμενων μονάδων.
Οι αποδόσεις μίας επένδυσης μετριούνται σε σχέση με τις ταμειακές ροές που «γεννάει» το περιουσιακό στοιχείο συν οποιαδήποτε μεταβολή την αξία ή αποτίμηση της επένδυσης, τη διαφορά μεταξύ της αρχικής δέσμευσης/καταβολής κεφαλαίου και της επανακτηθείσας αξίας της επένδυσης».
Συσχετίζοντας τον πληθωρισμό και τις τιμές των ακινήτων εξηγεί πως οι τιμές των ακινήτων αποτελούν σημαντικό οικονομικό δείκτη και οι αυξητικές τιμές των κατοικιών συχνά συνδέονται με την οικονομική ανάπτυξη, τονώνουν την κατασκευαστική δραστηριότητα και προωθούν τις πωλήσεις κατοικιών. Για τη χάραξη νομισματικής πολιτικής, οι δείκτες τιμών κατοικιών αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της μέτρησης του πληθωρισμού.
Αναλύοντας τα δεδομένα της αγοράς σημειώνει, διερευνούμε τις προοπτικές για το επαγγελματικό ακίνητο και εξετάζουμε την είσοδό μας και στο χώρο των συμβουλευτικών υπηρεσιών (real estate advisory services).
«Θα υπάρξει άμεσα αύξηση των αναγκών αλλά και της προσφοράς νέων – για την ελληνική αγορά – ειδών ακινήτων, όπως οι λεγόμενοι «ευέλικτοι χώροι εργασίας» με σύγχρονους, καλύτερα εξοπλισμένους γραφειακούς χώρους μεγαλύτερης κλίμακας, με ειδικό σχεδιασμό και προδιαγραφές για τις νέες εργασιακές ανάγκες στην μετά την πανδημία εποχή. Βιομηχανικά και αποθηκευτικά ακίνητα, σε κατάλληλους χώρους, τόσο σε μέγεθος όσο και σε τοποθεσίες θα έχουν επίσης μεγάλη ζήτηση τα επόμενα χρόνια κυρίως λόγω της εκτίναξης του ηλεκτρονικού εμπορίου».
Σε φάση μετασχηματισμού βρίσκεται η αναψυχή και ο οικιστικός τομέας
Το σοκ που επέφερε στην κτηματαγορά η πανδημία ξεπεράστηκε σχετικά εύκολα λόγω της έντονης οικονομικής ρευστότητας, με αποτέλεσμα οι συντελεστές της αγοράς να δουν σε αυτή έναν καταλύτη που διαμόρφωσε συνθήκες επιτάχυνσης των εξελίξεων κατά τουλάχιστον 5-7 έτη τονίζει ο κ. Δ. Μανουσάκης. Παραθέτοντας ένα παράδειγμα μας λέει «στους χώρους εργασίας έννοιες όπως η αειφορία, τα «έξυπνα» κτίρια, η τοποθέτηση εγκαταστάσεων και υλικών με έμφαση στην υγιεινή και την οικολογία γίνονται πλέον βασικές αρχές του σχεδιασμού. Την ίδια ώρα οι νέες συνήθειες και ανάγκες που επιβάλλει ο COVID-19 δίνουν ώθηση σε τομείς όπως τα logistics και τα data centers, που μέχρι πρότινος ήταν είτε εκτός είτε χαμηλά στις επιλογές των επενδυτών».
Σε φάση μετασχηματισμού βρίσκεται τονίζει η αναψυχή και ο οικιστικός τομέας με την είσοδο των νέων τεχνολογιών, τονίζοντας ότι είναι αναμφίβολο ότι η τρέχουσα 10ετία μας επιφυλάσσει ουσιαστικές μεταβολές στον τρόπο που είχαμε διαμορφώσει την καθημερινότητα, με το real estate να παίζει κομβικό ρόλο σε αυτές μέσα από την διαμόρφωση του ιδιωτικού και δημόσιου χώρου.
Η αγορά ακινήτων στην Ελλάδα έχει επιδείξει υψηλή ανθεκτικότητα
Η αγορά ακινήτων στην Ελλάδα έχει επιδείξει υψηλή ανθεκτικότητα σε όλη τη διάρκεια της πανδημικής κρίσης, ενώ η οικοδομική δραστηριότητα εμφανίζει πλέον μικτές τάσεις με προοπτική επανόδου σε θετικούς ρυθμούς τονίζει ο κος Φίλιππος Κάσσος, Γενικός Διευθυντής, KPMG.
Σύμφωνα με τον κ. Κάσσο, «η πανδημία έφερε, εκτός από την αβεβαιότητα στην αγορά ακινήτων, νωρίτερα τα αποτελέσματα της ψηφιοποίησης και μετασχηματισμού της αγοράς εργασίας μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που συζητούνταν από τους διαχειριστές ακινήτων στην προ covid εποχή , οι οποίοι κάθονται πλέον σε αναμμένα κάρβουνα περιμένοντας τις αποφάσεις των μεγάλων εργοδοτών σχετικά με την από απόσταση εργασία.
Επιπλέον η οδηγία για επενδύσεις ESG με τα ιδιαίτερα κριτήρια και το ενεργειακό αποτύπωμα των ακινήτων αναμένεται να έχει σημαντική επίδραση και στην αγορά ακινήτων. Τι θα γίνει με τα παλαιότερα ακίνητα που σκοράρουν χαμηλά? Δεδομένου της στενότητας των νεών διαθέσιμων χώρων , της ήδη ευρείας επέκτασης της Αθήνας και άλλων μεγάλων αστικών κέντρων προβλέπουμε ότι δύσκολα θα αναπτυχθούν σύντομα νέες οικιστικές ζώνες οπότε ίσως δούμε κατεδαφίσεις για ανέγερση νέων ακινήτων ή εξ ολοκλήρου ανακαίνισης αυτών. Πολλοί βλέπουν τώρα τη διαταραχή ως ευκαιρία για την ανοικοδόμηση πιο πράσινων οικονομιών. Η κατανόηση της επίδρασης της πανδημίας άλλα των νέων προκλήσεων σε μεσο-μακροπρόθεσμο επίπεδο από τους διαχειριστές ακινήτων θα συμβάλει ουσιαστικά και στην επιτυχία τους.»
Πρόκληση για την ανάπτυξη του κλάδου αποτελεί η ταχεία ψηφιοποίηση διαδικασιών
Σύμφωνα με τον κ. Κωνσταντόπουλο, «πρόκληση για την ανάπτυξη του κλάδου αποτελεί η ταχεία ψηφιοποίηση διαδικασιών όπως η ηλεκτρονική μεταβίβαση ακινήτων ειδικά εάν συνοδευθεί από απλοποίηση των υφισταμένων γραφειοκρατικών διαδικασιών, ενώ η επίσπευση του εθνικού χωροταξικού σχεδιασμού με το Κτηματολόγιο θα καταστήσει πιο ελκυστική την ελληνική αγορά. Επίσης, αναμένεται με ενδιαφέρον η επίδραση στην προσφορά και τη ζήτηση από τις αλλαγές στον ΕΝ.Φ.Ι.Α. και τις αντικειμενικές αξίες, από την επαναφορά των πλειστηριασμών μετά το προσωρινό πάγωμά τους λόγω πανδημίας και από τις αναμενόμενες αυξήσεις στα μη εξυπηρετούμενα δάνεια».