Του Γιώργου Λεκάκου, Αναπλ. Καθηγητή Αντιπρύτανη Έρευνας και Δια Βίου Μάθησης, Δ/ντής ΠΜΣ στη Διοικητική Επιστήμη και Τεχνολογία, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Είναι πια κοινή πεποίθηση ότι η τεχνολογία Blockchain είναι κάτι σημαντικότερο από μια ευφυής μέθοδος καταγραφής συναλλαγών σε αποκεντρωμένα δίκτυα υπολογιστών. Έχει γίνει ευρέως γνωστή ως η τεχνολογία που υποστηρίζει ψηφιακά νομίσματα, όπως το bitcoin, όμως οι χρήσεις της επεκτείνονται πολύ πέραν των ψηφιακών νομισμάτων αφού μπορεί να αξιοποιηθεί για να υποστηρίξει εφαρμογές έξυπνων συμβολαίων (smart contracts) ή εφαρμογές που επικυρώνουν την ύπαρξη οποιασδήποτε ψηφιακής πληροφορίας (proof of existence). Πολλοί αναλυτές προβλέπουν ότι η τεχνολογία θα επηρεάσει ριζικά κλάδους που στηρίζονται σε έμπιστες τρίτες οντότητες που παρέχουν υπηρεσίες εμπιστοσύνης και διαμεσολάβησης όπως ο χρηματοοικονομικός κλάδος.

Μελέτη του World Economic Forum (2016), κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το blockchain (ή DistributedLedger Technology – DLT), θα αντικαταστήσει σιγά-σιγά τα υπάρχοντα κλειστά, πολύπλοκα και ακριβά χρηματοοικονομικά συστήματα. Σε άλλη μελέτη του Economist Intelligence Unit για λογαριασμό του IBM Institute for Business Value (2016) στην οποία συμμετείχαν 200 υψηλόβαθμα διευθυντικά στελέχη από κορυφαίες τράπεζες σε 16 χώρες παγκοσμίως, ήδη το 15% των τραπεζών έχουν ξεκινήσει να υλοποιούν λύσεις blockchain, ενώ το 65% των τραπεζικών ιδρυμάτων προγραμματίζουν να το κάνουν εντός της επόμενης τριετίας. Το 70% των στελεχών των τραπεζών που συμμετείχαν σε αυτήν, ανέφεραν πως έχουν θέσει σε κορυφαία προτεραιότητα τις προσπάθειές τους αναφορικά με το blockchain.

Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο για το Blockchain (2020) παρουσιάζονται σημαντικές διαφορές μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με το βαθμό ωριμότητας του Blockchain. Η Κύπρος, η Εσθονία, η Μάλτα και η Ελβετία αποτελούν τους πρωταγωνιστές της αξιοποίησης του Blockchain σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, αφού αξιολογήθηκαν στο «Επίπεδο ΙΙΙ» (το υψηλότερο επίπεδο αξιολόγησης) με βάση (α) τη νομοθετική ωριμότητα ως προς ζητήματα σχετικά με το Blockchain και (β) το επίπεδο ανάπτυξης του Blockchain οικοσυστήματος.

Στον αντίποδα, η Ελλάδα ανήκει στην ομάδα «ουραγών» (μαζί με Βουλγαρία, Ρουμανία, Κροατία, Τσεχία, Σλοβακία και Βέλγιο) που συγκέντρωσαν τη χαμηλότερη αξιολόγηση («Επίπεδο Ι»), δείχνοντας πως υπάρχει αρκετό δρόμος που πρέπει η χώρα να διανύσει για να υιοθετήσει αποτελεσματικά την τεχνολογία αυτή. Το οικοσύστημα Blockchain στην Ελλάδα βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο, καθώς λιγοστές start-ups δραστηριοποιούνται στο χώρο, δεν υφίσταται επαρκής παροχή ακαδημαϊκής εκπαίδευσης στη τεχνολογία Blockchain, ενώ μία μικρή κοινότητα που ασχολείται με το θέμα έχει σχηματιστεί και ασχολείται με σχετικές εξελίξεις.

Στην ίδια μελέτη καταγράφονται πάνω από 15 εταιρείες που παρέχουν αποκλειστικά Blockchain-related υπηρεσίες στην Ελλάδα, ενώ σε επίπεδο Δημόσιας Διοίκησης ενδιαφέρον παρουσιάζει το Qualichain project (χρηματοδοτούμενο από την Ε.Ε.) του οποίου τα αποτελέσματα αναμένεται να αξιοποιηθούν από το Α.Σ.Ε.Π. για τη διασφάλιση της εγκυρότητας των πιστοποιητικών των υποψηφίων, χρησιμοποιώντας αποκεντρωμένη δομή αποθήκευσης των εγγράφων.

Εθνική Στρατηγική για την ανάπτυξη του Blockchain
Τα παραπάνω δείχνουν ότι είναι απαραίτητη η διαμόρφωση εθνικής στρατηγικής για την ανάπτυξη της τεχνολογίας Blockchain στην Ελλάδα, ώστε η χώρα να είναι προετοιμασμένη για τις εξελίξεις που αναμένονται τα επόμενα χρόνια. Χρησιμοποιώντας ως βάση την αντίστοιχη επιτυχημένη εθνική στρατηγική της Κύπρου καθώς και το βαθμό ωριμότητας της τεχνολογίας, προτείνονται οι ακόλουθοι άξονες ανάπτυξης στρατηγικής:

  1. Διερεύνηση ευκαιριών για χρήση του Blockchain: καθώς η τεχνολογία Blockchain έχει αναπτυχθεί σχετικά πρόσφατα, υπάρχουν ακόμη αρκετές πτυχές που δεν έχουν ερευνηθεί ή που δεν έχουν αποσαφηνιστεί επαρκώς. Αυτό συνεπάγεται πως το πρώτο βήμα προσέγγισης είναι η κατανόηση των δυνατοτήτων και των κινδύνων που υφίστανται από τη χρήση της τεχνολογίας. Για τον σκοπό αυτό προτείνεται ο σχηματισμός ομάδας εργασίας υπό την επίβλεψη του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, η οποία θα είναι υπεύθυνη να υποβάλει παραδοτέα, το περιεχόμενο των οποίων θα χωρίζεται στις δύο ακόλουθες κατηγορίες: (α) καταγραφή εξελίξεων σχετικών με το Blockchain(καταγραφή πρωτοβουλιών, νομοθετικών εξελίξεων, βέλτιστων πρακτικών υιοθέτησης της τεχνολογίας, εκπαιδευτικών πρακτικών), (β) εντοπισμός τομέων εφαρμογής (εντοπισμός προβλημάτων που μπορούν να αντιμετωπιστούν με την τεχνολογία αυτή και εξειδίκευση τους σε κλαδικό επίπεδο)
  2. Επιλογή και υλοποίηση κατάλληλων εφαρμογών: Προκειμένου να αντιμετωπίζονται τα προβλήματα που θα προκύπτουν από το παραπάνω στάδιο εφαρμογής της στρατηγικής, είναι απαραίτητη η επιλογή και η ανάπτυξη των κατάλληλών εφαρμογών. Προτείνεται να υλοποιηθούν οι ακόλουθες δράσεις:
    1. Διοργάνωση διαγωνισμών, όπου εταιρείες, πανεπιστήμια και μεμονωμένοι ιδιώτες θα μπορούν να προτείνουν εφαρμογές Blockchain σχετικές με τα προβλήματα που θα έχουν προκύψει από την προηγούμενη διαδικασία και θα έχουν χαρακτηριστεί ως υψηλής προτεραιότητας από το Υπουργείο.
    2. Στοχεύοντας την υλοποίηση των προτάσεων που θα έχουν λάβει την έγκριση του Υπουργείου, σημαντική είναι η προσπάθεια για την ανάπτυξη της τεχνικής υποδομής. Ως προς αυτή την κατεύθυνση, η χώρα πρέπει να έχει μία εξωστρεφή στάση επιδιώκοντας την σύναψη συνεργασιών με άλλες χώρες αλλά και με μεγάλους «παίκτες» της παγκόσμιας αγοράς.
    3. Για την προσέλκυση εταιριών που είναι ικανές για την ολοκλήρωση τόσο τεχνολογικά προηγμένων έργων, καθοριστικής σημασίας είναι η θέσπιση ενός ευνοϊκού νομοθετικού πλαισίου απέναντι στην τεχνολογία Blockchain, όπου θα ορίζεται με σαφήνεια ο ρόλος των εμπλεκομένων σε ευθυγράμμιση με τις οδηγίες και τους κανονισμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης
  3. Εκπαίδευση και προώθηση: Η διεκπεραίωση των παραπάνω έργων προϋποθέτει εξειδικευμένα στελέχη και επιστήμονες και αυτό συνεπάγεται το σχεδιασμό πλάνου εκπαίδευσης. Παρακάτω προτείνονται ορισμένες ενέργειες προς την κατεύθυνση αυτή:
    1. Εισαγωγή μαθημάτων σχετικών με τη τεχνολογία Blockchain σε όλους τους κύκλους σπουδών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
    2. Δημιουργία προγραμμάτων εκπαίδευσης για ενδιαφερόμενους πολίτες με χαμηλό κόστος συμμετοχής, τα οποία θα οδηγούν σε πιστοποίηση. Εκτός των Πανεπιστημίων, εταιρείες με εξειδικευμένη γνώση μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην προσπάθεια για την εκπαίδευση στελεχών.
    3. Χρηματοδότηση ερευνών σχετικών με την τεχνολογία Blockchain από το κράτος και από διάφορους άλλους οργανισμούς.

Τέλος, πρέπει να επισημανθεί πως η δημιουργία εθνικής στρατηγικής είναι δυναμική διαδικασία, που θα πρέπει να αξιολογείται και να τροποποιείται σε τακτά χρονικά διαστήματα, λαμβάνοντας υπόψιν μάλιστα και τις εθνικές στρατηγικές άλλων χωρών, όπως της Κύπρου, που περιέχει αρκετές από τις προτάσεις που διατυπώθηκαν προηγουμένως.