Ιδιώτες και επιχειρήσεις φαίνεται πως αποκτούν σταδιακά κουλτούρα πληρωμής των χρεών τους. Τα στοιχεία που παραθέτει η Θεώνη Αλαμπάση δείχνουν σαφή μείωση του αριθμού των οφειλετών την τριετία 2019-2022. Αναφέρει επίσης πως εντός της επόμενης περιόδου θα πρέπει να ανοίξει η συζήτηση για τη διαγραφή των μη δυνάμενων είσπραξης οφειλών.

Πόσοι δανειολήπτες αξιοποιούν τον εξωδικαστικό μηχανισμό ρύθμισης οφειλών; Ποιες ενέργειες γίνονται ώστε να ενημερωθούν όλοι οι ωφελούμενοι;

Τα τελευταία στοιχεία αποτυπώνουν μηναίο ρεκόρ ρυθμίσεων καθώς μόνο τον τελευταίο μήνα (Μάιος 2023) πραγματοποιήθηκαν 805 ρυθμίσεις. Συνολικά οι ρυθμίσεις οφειλών ανέρχονται στις 5435, οι οποίες αντιστοιχούν σε 1,83 δις ευρώ αρχικών οφειλών. Σημαντική είναι, επίσης, και η αύξηση του ποσοστού της εγκρισιμότητας των ρυθμίσεων από τους χρηματοδοτικούς φορείς, η οποία κυμαίνεται πια στο 72% κατά μ.ό.

Διαφαίνεται λοιπόν το συνεχώς αυξανόμενο ενδιαφέρον των οφειλετών για τον εξωδικαστικό μηχανισμό, ο οποίος συνεχίζει να λειτουργεί όλο και καλύτερα, κάθε μήνα, αποδεικνύοντας την δυναμική του. Ενδεικτικό στοιχείο του ενδιαφέροντος των οφειλετών αποτελεί και η συνεχής ροή νέων αιτήσεων οι οποίες έχουν ξεκινήσει στην πλατφόρμα και αγγίζουν κατά μ.ό. τις 3000 ανά μήνα.

Τα αποτελέσματα αυτά έρχονται μετά από μία σειρά νομοθετικών βελτιώσεων των προηγούμενων μηνών όπως για παράδειγμα η σημαντική μείωση του επιτοκίου στις οφειλές προς το Δημόσιο (από Euribor +5% έγινε 3% σταθερό), η δικαιολογημένη απόρριψη αίτησης εκ των πιστωτών κ.ά.

Ο στόχος ένταξης περισσότερων οφειλετών στον εξωδικαστικό μηχανισμό συνεχίζεται. Στον στόχο αυτό, θα πρέπει να συμμετέχουν ενεργά οι διαχειριστές δανείων, αλλά και οι τράπεζες, ώστε να εγκρίνουν τις βιώσιμες προτάσεις ρύθμισης που παράγει ο αλγόριθμος. Με τις πρόσφατες βελτιώσεις, είμαι βέβαιη ότι θα βελτιώσουμε την αποτελεσματικότητα του εξωδικαστικού μηχανισμού.

Όσον αφορά στην ενημέρωση και υποστήριξη των ωφελούμενων, αυτή πραγματοποιείται μέσα από σύγχρονα κανάλια επικοινωνίας ανταποκρινόμενοι στις απαιτητικές ανάγκες των πολιτών. Τους τελευταίους 5 μήνες έχουν εξυπηρετηθεί περισσότεροι από 11,7 χιλιάδες οφειλέτες και σύμβουλοι μέσα από την ψηφιακή πλατφόρμα myEGDIXlive. Η εξυπηρέτηση πραγματοποιείται πανελλαδικά με βιντεοκλήση ή τηλεφωνικά, δια ζώσης στα Γραφεία Ενημέρωσης και Υποστήριξης Δανειοληπτών αλλά και από το πλούσιο ενημερωτικό και βιντεοληπτικό υλικό που είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα της ΕΓΔΙΧ (www.keyd.gov.gr).

Οι εκπρόσωποι της ΕΓΔΙΧ λαμβάνουν συνεχώς εξειδικευμένη εκπαίδευση ώστε να ανταποκρίνονται στις αυξανόμενες ανάγκες ενημέρωσης του κοινού, έχοντας επιτύχει την απόλυτη ικανοποίηση των εξυπηρετούμενων σύμφωνα με τα ερωτηματολόγια αξιολόγησης της υπηρεσίας, τα οποία οι ίδιοι συμπληρώνουν. Παράλληλα, από την αρχή της εφαρμογής του νόμου έχει υλοποιηθεί ένας μεγάλος αριθμός επιμορφωτικών σεμιναρίων (148) από πλευράς ΕΓΔΙΧ, συχνά σε συνεργασία και με συλλογικούς φορείς.

Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της φορολογικής αρχής, πάνω από 4.000.000 πολίτες χρωστούν 113,385 δισ. ευρώ, με τα 26,6 δισ. να θεωρούνται ανεπίδεκτα είσπραξης και περίπου τα 87 δισ. να αποτελούν το πραγματικό ληξιπρόθεσμο ποσό. Αυτά τα 87 δισ. θα εισπραχθούν και πότε;

Η πολιτεία θεσμικά έχει δώσει σε όλους τους οφειλέτες τα εργαλεία για να μπορούν να ρυθμίζουν όλες τις οφειλές τους. Η φορολογική διοίκηση διαθέτει τις πάγιες ρυθμίσεις των 24 δόσεων, ενώ παράλληλα, αυτές οι οφειλές μπορούν να ενταχθούν και στον εξωδικαστικό μηχανισμό, όπου οι ρυθμίσεις που δίνονται για οφειλές προς δημόσιο είναι έως 240 δόσεις. Μάλιστα, προβλέπεται και διαγραφή χρέους προς το Δημόσιο έως 75% επί της βασικής οφειλής, έως 85% επί των προσαυξήσεων των ληξιπρόθεσμων οφειλών προς ΑΑΔΕ και e-ΕΦΚΑ και έως 95% επί των προστίμων της ΑΑΔΕ. Ωστόσο, για να επιτευχθεί η μερική διαγραφή χρέους, θα πρέπει να πληρούνται όλες οι προϋποθέσεις, όπως καθορίζονται από το Ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο. Την ίδια στιγμή, η ανάλυση των στοιχείων του εξωδικαστικού μηχανισμού μας δίνει ένα μέσο ποσοστό διαγραφής για οφειλές προς δημόσιο της τάξεως του 22% και μέση διάρκεια αποπληρωμής τα 18 έτη.

Η ενίσχυση της κουλτούρας πληρωμών αποτελεί στοίχημα το οποίο όπως φαίνεται κερδίζεται αν δούμε πως αποτυπώνεται σε νούμερα. Το 2022 το πλήθος οφειλετών που είχαν ληξιπρόθεσμη οφειλή προς τη φορολογική διοίκηση μειώθηκε σε 3,99 εκ. από 4,07 εκ. που ήταν το 2019. Συνεπώς, η τάση είναι ότι οι οφειλές αυτές πράγματι ρυθμίζονται ή αποπληρώνονται. Το συνολικό ληξιπρόθεσμο ποσό ωστόσο δεν φαίνεται να μειώνεται σημαντικά καθώς όπως γνωρίζετε οι ληξιπρόθεσμες οφειλές στην φορολογική διοίκηση υπόκεινται σε προσαυξήσεις οι οποίες προσαυξάνουν την εκάστοτε οφειλή.
Ομοίως, σαφώς θα πρέπει να ανοίξει εντός της επόμενης περιόδου η συζήτηση για τη διαγραφή των μη δυνάμενων είσπραξης οφειλών, με μία διαφανή διαδικασία που θα διασφαλίζει με αντικειμενικό τρόπο ότι πράγματι αυτή η οφειλή δεν μπορεί να εισπραχθεί από κανένα από τα συνυπεύθυνα πρόσωπα.

Κρίνετε επιτυχημένο το πρόγραμμα Ηρακλής; Μειώθηκαν τα κόκκινα δάνεια;

Η επιτυχία μίας πολιτικής και δη ενός τέτοιου μεγάλου εγχειρήματος κρίνεται εκ του αποτελέσματος. Έτσι, τα νούμερα αποτελούν το πιο απτό παράδειγμα: μέσω του προγράμματος «Ηρακλής», τα «κόκκινα» δάνεια στα χαρτοφυλάκια των τραπεζών μειώθηκαν από 44% τον Ιούνιο του 2019, σε ποσοστό 8,2% τον Δεκέμβριο του 2022.
Πράγματι οι τράπεζες εξυγίαναν τους ισολογισμούς τους με το πρόγραμμα «Ηρακλής» και την απομάκρυνση των «κόκκινων» δανείων. Ωστόσο δεν εθελοτυφλούμε, καθώς τα δάνεια αυτά παραμένουν ως βάρος στην οικονομία. Το θέμα λοιπόν είναι να συνεχίσουμε να εφαρμόζουμε το νέο θεσμικό πλαίσιο ρύθμισης οφειλών, ώστε, αφενός μεν οι τράπεζες να προχωρούν σε περισσότερες βιώσιμες δανειοδοτήσεις, και αφετέρου οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά να επιστρέψουν στην υγιή τραπεζική πίστη. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η πρόσβαση επιχειρήσεων και νοικοκυριών στη χρηματοδότηση και συνεπώς η βιώσιμη ανάπτυξη της χώρας βασίζεται στην εύρυθμη λειτουργία του τραπεζικού συστήματος.

Υπάρχει σκέψη από την κυβέρνηση για σεισάχθεια όσων δανειοληπτών αποδεδειγμένα δεν μπορούν να εξυπηρετήσουν τις υποχρεώσεις τους;

Το πλαίσιο για όλους τους δανειολήπτες, εισήχθη θεσμικά στην ελληνική έννομη τάξη το 2020 μέσω του νόμου 4738/2020, κατ’ εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 1023/2019, και είναι αυτό της ρύθμισης οφειλών και παροχής 2ης ευκαιρίας. Το πλαίσιο αυτό, το οποίο καλούνται να εφαρμόσουν όλα τα κράτη-μέλη, προσφέρει, εκτός από καινοτόμα εργαλεία για την πρόληψη της αφερεγγυότητας, και προβλέψεις για την απαλλαγή του οφειλέτη από τις οφειλές του. Ενώ παράλληλα, προσφέρει και πρόνοιες για τα ευάλωτα νοικοκυριά.

Επομένως, σε περίπτωση αδυναμίας του πολίτη να εξυπηρετήσει τις οφειλές του, μπορεί να ενεργοποιήσει τις προβλέψεις του νόμου για την παροχή δεύτερης ευκαιρίας. Μάλιστα η μεγάλη καινοτομία που εισήχθη μέσω του νόμου αυτού είναι αφενός μεν ότι προβλέπεται πλέον τόσο για όλα τα φυσικά όσο και για τα νομικά πρόσωπα, και αφετέρου ότι η απαλλαγή επέρχεται αυτομάτως μετά την παρέλευση συγκεκριμένου χρονικού διαστήματος. Στη διαδικασία αυτή, ρευστοποιείται τυχόν ενεργητικό της περιουσίας και αποδίδεται στους πιστωτές, και ο οφειλέτης απαλλάσσεται αυτομάτως από την οφειλή και έτσι μπορεί να κάνει επανεκκίνηση στην επαγγελματική ή την κοινωνική του ζωή απαλλαγμένος από τα χρέη. Σε αυτό ακριβώς συνίσταται η αναφερόμενη στο νόμο «δεύτερη ευκαιρία» καθότι δίνεται η ευκαιρία στον πολίτη ή στον επιχειρηματία να αποτελέσει εκ νέου μέρος του παραγωγικού ιστού της χώρας, και να δημιουργήσει από την αρχή.

Παράλληλα, υπάρχουν πρόνοιες για τα ευάλωτα νοικοκυριά, έτσι ώστε να παραμείνουν στην πρώτη κατοικία τους και να μην έρθουν αντιμέτωπα με τον κίνδυνο της αποβολής.

Ποια είναι η τάση ως προς τα χρέη των νομικών προσώπων και ποιοι είναι οι κλάδοι που έχουν μεγαλύτερη συγκέντρωση χρεών. Πιστεύετε πώς η πανδημία επιδείνωσε την κατάσταση;

Στην Ελλάδα το ληξιπρόθεσμο μη-εξυπηρετούμενο ιδιωτικό χρέος (ΑΑΔΕ, ΕΦΚΑ και Χρηματοδοτικούς Φορείς) ανήλθε σε 247 δις ευρώ (στοιχεία Δεκ. 2022). Οι επιχειρήσεις καταλαμβάνουν περίπου τα 2/3 του ελληνικού ιδιωτικού χρέους, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, της ΑΑΔΕ και του ΕΦΚΑ.

Ο επιχειρηματικός κλάδος έχει υποστεί ιδιαίτερη πίεση τα τελευταία 10 χρόνια της ύφεσης με την έλλειψη ρευστότητας και την πανδημία που ακολούθησε. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΤτΕ, αναφορικά με τα κόκκινα δάνεια που βρίσκονται στις εταιρίες διαχείρισης απαιτήσεων, το 33% αφορούν επιχειρήσεις (λίγο πάνω από τα μισά αφορούν, συγκεκριμένα, χρέη μικρομεσαίων επιχειρήσεων), το 53% ιδιώτες και το 14% ελεύθερους επαγγελματίες, ατομικές επιχειρήσεις και αγρότες. Ως προς την κλαδική ανάλυση, θα επικαλεστώ και πάλι την ΤτΕ και την πρόσφατη έκθεση χρηματοπιστωτικής σταθερότητας (Μάιος 2023), όπου αναφέρει συγκεκριμένα πως τα υψηλότερα ποσοστά ΜΕΔ καταγράφονται στους κλάδους της εστίασης (28,4%), των κατασκευών (21,2%), του εμπορίου (13,3%), της διαχείρισης ακίνητης περιουσίας (12%), των καταλυμάτων (10,5%), των αγροτικών δραστηριοτήτων (10,3%) και της μεταποίησης (10%). Υψηλά ποσοστά καταγράφονται και σε επιμέρους κλάδους της μεταποίησης, όπως ο κλάδος της κλωστοϋφαντουργίας (30,3%), της βιομηχανίας χάρτου, ξύλου και επίπλων (21,7%) και των λοιπών μεταποιητικών δραστηριοτήτων (20,6%). Ενώ τα χαμηλότερα τα συναντάμε στους κλάδους της ενέργειας (1%) και των χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων (0,8%).

Το Κράτος αναγνωρίζοντας την επιβάρυνση αυτή ανέλαβε θεσμικές πρωτοβουλίες κατά την διάρκεια της πανδημίας. Σας θυμίζω σειρά μέτρων για τις επιχειρήσεις όπως η θεσμοθέτηση αναστολής οφειλών προς το Δημόσιο, επιστρεπτέες προκαταβολές, μείωση ενοικίου στα επαγγελματικά ακίνητα, το πρόγραμμα επιδότησης δανείων επιχειρήσεων «ΓΕΦΥΡΑ 2» κλπ. Στο πρόγραμμα «ΓΕΦΥΡΑ 2», το οποίο υλοποιήθηκε από την Ειδική Γραμματεία Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους, επιδοτήθηκαν 13.200 ελεύθεροι επαγγελματίες και επιχειρήσεις με 350,1 εκ. ευρώ, ενώ επιβραβεύτηκαν οι συνεπείς δανειολήπτες, με υψηλά ποσοστά επιδότησης, που έφθαναν μέχρι και το 90% της μηνιαίας δόσης.

Παράλληλα, κατόπιν διαβουλεύσεων της πολιτείας με τον τραπεζικό κλάδο, δόθηκε το δικαίωμα αναστολής πληρωμών δόσεων δανείων προς τράπεζες και διαχειριστές δανείων για 9 μήνες, το οποίο αξιοποίησε σημαντικός αριθμός συνεπών δανειοληπτών. Ως αποτέλεσμα, περισσότερα από 408 χιλ. δάνεια τέθηκαν σε καθεστώς αναστολής πληρωμής.

Ερχόμενη στο σήμερα, οι επιχειρήσεις έχουν στη διάθεσή τους 2 εργαλεία ρύθμισης οφειλών, τον εξωδικαστικό μηχανισμό και την εξυγίανση. Ο θεσμός της εξυγίανσης είναι μια διαδικασία ρύθμισης οφειλών προσαρμοσμένη ακριβώς στις ανάγκες κυρίως μεσαίων και μεγαλύτερων επιχειρήσεων ή επιχειρήσεων με ένα σημαντικό ύψος οφειλών, τόσο σε τράπεζες ή εταιρίες διαχείρισης απαιτήσεων όσο και σε τρίτα μέρη. Κύριο χαρακτηριστικό είναι ο συλλογικός χαρακτήρας, δηλαδή ρυθμίζεται το συνολικό παθητικό του οφειλέτη και αποσκοπεί στη διατήρηση, αναδιάρθρωση και ανόρθωση της επιχείρησης. Μέσω της εξυγίανσης μπορούν να ρυθμιστούν οι οφειλές προς όλους τους πιστωτές της επιχείρησης, συμπεριλαμβανομένων των εργαζομένων ή των προμηθευτών.

Οι επιχειρήσεις, μέσω και των συμβούλων τους θα πρέπει να εξετάσουν τις ιδιαίτερες συνθήκες που τις διέπουν και να επιλέξουν το εργαλείο ρύθμισης που ικανοποιεί τις δικές τους ανάγκες. Κοινός στόχος των εργαλείων παραμένει πάντα η διάσωση της επιχείρησης και η σταδιακή αποπληρωμή των οφειλών με αποφυγή των μέτρων κατά της περιουσίας της επιχείρησης.