Η κρίση των προηγούμενων χρόνων, οι μακροοικονομικές εξελίξεις και η πανδημία, συνθέτουν ένα ιδιαίτερα εύφορο έδαφος για την επικράτηση διαδικασιών, που απομακρύνονται από τους απαρχαιωμένους τρόπους πληρωμών. Παράλληλα, με τη ραγδαία ανάπτυξη νέων τεχνολογιών και συστημάτων AI, η επικράτηση των συναλλαγών e-payment ήταν αναπόφευκτη. Ποιο είναι το τοπίο σήμερα στις cashless πληρωμές και τι έπεται;
Την επίδραση της πανδημίας στην ενίσχυση της χρήσης καρτών πληρωμών αποτυπώνει νέα μελέτη του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών – ΙΟΒΕ. Στη μελέτη με τίτλο «Ηλεκτρονικές πληρωμές στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της πανδημίας», που παρουσιάστηκε στις 3 Απριλίου 2023, αναδεικνύεται πως η χρήση καρτών έχει διευρυνθεί συστηματικά μετά το 2015, σε συνέχεια της επιβολής κεφαλαιακών περιορισμών, μέτρων προώθησης των ηλεκτρονικών πληρωμών, αλλά και της πανδημίας.
Η σωρευτική αύξηση στη χρήση την περίοδο 2015-2022 ξεπερνάει τις 12 φορές ως προς τον αριθμό συναλλαγών και τις 5 φορές ως προς την αξία συναλλαγών. Η συνολική αξία εγχώριων συναλλαγών με ελληνικές κάρτες ξεπέρασε την αξία αναλήψεων μετρητών για πρώτη φορά το 2022, ενώ η χρήση καρτών επεκτείνεται σε μικρότερης αξίας συναλλαγές. Η συχνότερη αυτή χρήση συνάδει και με συστηματική πτώση στη μέση αξία συναλλαγών, από άνω των 100 ευρώ το 2009 σε κάτω των 30 ευρώ το 2022. Είναι αξιοσημείωτο, ότι κατά τη διάρκεια εντονότερων περιοριστικών μέτρων κατά της πανδημίας, οι συναλλαγές δια ζώσης περιορίστηκαν, αλλά οι διαδικτυακές συναλλαγές ενισχύθηκαν, γεγονός που διατηρήθηκε και μετά τη χαλάρωση των περιορισμών, ειδικά σε όρους αριθμού συναλλαγών (κατά τουλάχιστον 50%) και στο κανάλι των αγορών εξ αποστάσεως (κατά τουλάχιστον 70%).
Η εξάπλωση των συναλλαγών με φυσική παρουσία ήταν μεγαλύτερη στις χρεωστικές κάρτες, όπου άγγιξε σωρευτικά το 50%, ενώ στις πληρωμές μέσω διαδικτύου οι πιστωτικές κάρτες υπερδιπλασιάστηκαν.
Με λίγα λόγια, η εξάπλωση χρήσης καρτών επιταχύνθηκε μετά την περίοδο πανδημίας. Ενδεικτικά, ο αριθμός συναλλαγών με χρεωστικές κάρτες εξαπλωνόταν κατά 26,4% ταχύτερα από τη δραστηριότητα στο λιανικό εμπόριο το 2022, έναντι 18% το 2019. Η σχετική ώθηση μετά την πανδημία εκτιμάται ακόμα μεγαλύτερη για διαδικτυακές αγορές, ειδικά μέσω πιστωτικών καρτών, που ο αριθμός συναλλαγών εξαπλωνόταν κατά 59,3% ταχύτερα από τη δραστηριότητα στο λιανικό εμπόριο το 2022, έναντι 44,8% το 2019. Σε κλαδικό επίπεδο, ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζει η αύξηση των ηλεκτρονικών πληρωμών στις υπηρεσίες έτοιμου φαγητού και εστίασης. Παρά τη σύγκλιση με τον μέσο ευρωπαϊκό όρο, το επίπεδο χρήσης καρτών σε σχέση με την ιδιωτική κατανάλωση στην Ελλάδα παραμένει το 18ο χαμηλότερο μεταξύ των 27 μελών της ΕΕ, καθώς η χρήση καρτών παραμένει αναλογικά χαμηλή σε συγκεκριμένους κλάδους, όπως οι υπηρεσίες.
Τα e-payments ως μονόδρομος για γρηγορότερες, ευκολότερες και ασφαλέστερες πληρωμές
Πώς επέδρασε όμως αυτό στις επιχειρήσεις; Ποιο είναι το μέλλον και τα νέα trends στις cashless πληρωμές; Σε συζήτησή μας για το θέμα, ο κ. Χριστόφορος Χατζόπουλος, CEO της NBG Pay επιβεβαιώνει ότι τα μετρητά και οι επιταγές έχουν μειωθεί σε μεγάλο βαθμό συγκριτικά με το πρόσφατο προ Covid παρελθόν. Ταυτόχρονα, παραθέτει τις νέες τάσεις, υποστηρίζοντας πως η τεχνολογία είναι ο παράγοντας που διευκολύνει τις αλλαγές στον τρόπο που συναλλάσσονται οι επιχειρήσεις. Όμως, η ανάγκη για ταχύτερες, ασφαλέστερες και με χαμηλό κόστος συναλλαγές είναι ο πραγματικός οδηγός και η πραγματική ανάγκη μιας επιχείρησης.
«Οι τάσεις σήμερα περιλαμβάνουν την έκδοση επιχειρηματικών καρτών corporate ή business, μέσω των οποίων μια επιχείρηση πληρώνει έναν προμηθευτή της. Για παράδειγμα, ένα γραφείο έκδοσης εισιτηρίων διαθέτει μια κάρτα με μεγάλο ημερήσιο όριο, με το οποίο πληρώνει την αεροπορική ή ακτοπλοϊκή εταιρεία με το σύνολο του ποσού των εισιτηρίων που έχει εκδώσει. Μια άλλη τάση είναι η διαχείριση των πληρωμών από τραπεζικό λογαριασμό σε τραπεζικό λογαριασμό. Η λύση αυτή είναι από τις παλιότερες πρακτικές στο εμπόριο. Σήμερα όμως, με τη βοήθεια της τεχνολογίας, έρχονται νέες πλατφόρμες εξυπηρέτησης αυτής της επιλογής, ώστε να είναι ευκολότερη η διαχείρισή τους, ενώ συνολικά είναι και η οικονομικότερη επιλογή. Στη λύση αυτή έχουν προστεθεί και νέες επιλογές, όπως η άμεση μεταφορά σε διαφορετική τράπεζα, η οποία ξεπερνάει, με κάποιο οικονομικό αντίτιμο σαφώς, το μειονέκτημα που είχαν μέχρι σήμερα οι μεταφορές χρημάτων μεταξύ τραπεζών. Οι επιχειρήσεις επιλέγουν τη λύση που ταιριάζει περισσότερο στη λειτουργία τους. Εάν ενδιαφέρονται να έχουν την πιο εξελιγμένη μορφή διαχείρισης με την ελάχιστη εμπλοκή τους, επιλέγουν εταιρικές κάρτες. Εάν προτιμούν τον παραδοσιακό τρόπο, επιλέγουν τη μεταφορά σε λογαριασμό της τράπεζάς τους, ενώ εάν τους ενδιαφέρει η αμεσότητα, επιλέγουν την άμεση μεταφορά μεταξύ τραπεζών».
«Οι Β2Β e-payments συναλλαγές γίνονται όλο και πιο δημοφιλείς. Αυτό οφείλεται κυρίως στην ταχύτητα και την αμεσότητά τους, καθώς εκτελούνται ακόμα και σε πραγματικό χρόνο, περιορίζοντας τον χρόνο επεξεργασίας και τα κόστη που σχετίζονται με παραδοσιακές μεθόδους. Προσφέρουν, επίσης, αυξημένα και αναβαθμισμένα χαρακτηριστικά ασφαλείας και ταυτότητας, που ενισχύουν την προστασία από απάτη και μη εξουσιοδοτημένη πρόσβαση. Επιπλέον, εξασφαλίζουν μια αδιάλειπτη εμπειρία για την επιχείρηση, η οποία μπορεί να ενημερώνει αυτόματα και τα εσωτερικά της συστήματα, εξοικονομώντας χρόνο», αναφέρει ο κ. Γιώργος Κουλούρης, Διευθυντής Διεύθυνσης Digital Services for Business, Τομέας Group Digital Channels της Eurobank, τονίζοντας πως οι B2B e-payments συναλλαγές αποτελούν βασικό πυλώνα του ψηφιακού μετασχηματισμού των επιχειρήσεων που επιδιώκουν απλοποίηση και βελτίωση της απόδοσης των διαδικασιών τους.
«Μεταξύ των δημοφιλών σύγχρονων τάσεων στις cashless πληρωμές, είναι οι άμεσες και αυτοματοποιημένες πληρωμές, τα ηλεκτρονικά αιτήματα είσπραξης (Request-to-pay) και η χρήση mobile apps, QR codes, καθώς και οι υπηρεσίες ηλεκτρονικής τιμολόγησης, ενσωμάτωση πληρωμών στα συστήματα ERP με APIs και smart contracts. H Eurobank, με σταθερή τη δέσμευση για την υποστήριξη των στόχων των επιχειρήσεων για αύξηση αποδοτικότητας, διαχείριση λειτουργικών κινδύνων και μείωση του κόστους, παρέχει διαχρονικά ένα πλήρες φάσμα υπηρεσιών για την απλοποίηση του συναλλακτικού κυκλώματος. Ενδεικτικά αναφέρονται, η χρηματοδότηση της εφοδιαστικής αλυσίδας Floorplan, η αυτοματοποίηση των εισπράξεων μέσω του Paygate & του SMS Pay και η πραγματοποίηση πληρωμών μέσω APIs από συστήματα ERP. Ταυτόχρονα, εξελίσσει και τους παραδοσιακούς τρόπους είσπραξης, όπως οι επιταγές, προσφέροντας πλήρη online παρακολούθηση και διαχείρισή τους με την υπηρεσία Cheque Express».
Προς την ίδια κατεύθυνση κινείται και η Attica Bank. Ο κ. Κωνσταντίνος Φρυδάκης, Chief Commercial & Digital Officer Attica Bank θεωρεί πως οι ηλεκτρονικές συναλλαγές απογειώνουν την παραγωγικότητα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. «Η ψηφιοποίηση των συναλλαγών και γενικότερα της καθημερινότητάς μας, μαζί με την ιλιγγιώδη εξάπλωση του ηλεκτρονικού εμπορίου, οδήγησαν στην ανάπτυξη νέων υπηρεσιών πληρωμών όπως το Buy Now Pay Later (BNPL), καινούργιων μεθόδων πληρωμής, όπως τα ηλεκτρονικά πορτοφόλια, κ.ά., με τις περισσότερες από αυτές τις εξελίξεις να αφορούν υπηρεσίες από επιχειρήσεις προς το καταναλωτικό κοινό (B2C).
Αυτοματισμοί και νέες δυνατότητες υιοθετήθηκαν αντίστοιχα και από τις μεγάλες επιχειρήσεις. Στον τομέα όμως, των μικρών και μικρομεσαίων επιχειρήσεων παρατηρείται υστέρηση. Κι όμως, είναι ακριβώς οι μικροί επιχειρηματίες που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη τα πλεονεκτήματα των ηλεκτρονικών πληρωμών, καθώς αυτοί δεν διαθέτουν μεγάλα πληροφοριακά συστήματα ή στελεχωμένα λογιστήρια, αλλά παρόλα αυτά μπορεί να διεκπεραιώνουν χιλιάδες συναλλαγές κάθε χρόνο. Σε αυτήν την αγορά θα δούμε τις περισσότερες αλλαγές προσεχώς, με τη μορφή λύσεων πληρωμών πλήρως ενσωματωμένων στα συστήματα ERP ή και στα μικρότερα λογιστικά πακέτα στο cloud, με τρόπο πολύ πιο ώριμο από τις πρώτες απόπειρες των κατασκευαστών τέτοιων λύσεων που ξεκίνησαν πριν μερικά χρόνια». Κατά τον κ. Φρυδάκη, σε αυτό έχει βοηθήσει η ανάπτυξη των εθνικών υποδομών στον τομέα των πληρωμών μέσω της ΔΙΑΣ, η υιοθέτηση πανευρωπαϊκών τεχνικών προτύπων και η διόγκωση αυτής της αγοράς. «Λύσεις embedded finance, κυκλώματα συμφωνίας πληρωμών (reconciliation) και υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας, όπως η αυτόματη διαχείριση των παραστατικών που συνοδεύουν μια πληρωμή, είναι οι τομείς στους οποίους αναμένονται σημαντικά βήματα προόδου», προσθέτει.
Το μέλλον των B2B e-payment συναλλαγών είναι γεμάτο καινοτομίες και βελτιώσεις. Σύμφωνα με τον κ. Άκη Γιούχα, COO της Optima Bank, όλα αυτά θα οδηγήσουν σε αποδοτικότερες, ασφαλέστερες και πιο βιώσιμες λύσεις για τις επιχειρήσεις. «Στις πληρωμές των επιχειρήσεων θα μεσολαβεί η τράπεζα, όμως με διαφορετικό τρόπο από αυτόν που ξέρουμε σήμερα. Δεν θα χρειάζεται δηλαδή η επιχείρηση να πραγματοποιεί τις συναλλαγές της μέσω του e-banking ή με επίσκεψη σε τραπεζικό κατάστημα. Μέσω της διασύνδεσης των εταιρικών ERPs συστημάτων, οι επιχειρήσεις θα μπορούν να εκτελούν πληρωμές μέσω των APIs που διατίθενται στο open banking των τραπεζών. Αυτό θα επιτρέπει οι συναλλαγές να γίνονται instantly 24/7, κάτι που στην Optima bank ήδη συμβαίνει. Σύντομα, όλα τα payments θα γίνονται instantly υποχρεωτικά. Έτσι, οι B2B πληρωμές γίνονται εύκολες, γρήγορες και ασφαλείς».
Επιτάχυνση της ψηφιακής μετάβασης και ταυτόχρονη ενίσχυση της ανάπτυξης των e-payment συναλλαγών
Στη Visa, το τοπίο των B2B e-payment συναλλαγών είναι κάτι που παρακολουθούν στενά το 2023. Ο κ. Νίκος Πετράκης, Country Manager Greece, Visa, σχολιάζει ότι αναμένεται, η καινοτομία στον κλάδο των πληρωμών B2B, να τροφοδοτήσει ένα ακόμα κύμα ψηφιακού μετασχηματισμού. «Από το 2023 και μετά θα δούμε μια έκδοση 3.0 των B2B πληρωμών, που το νέο σύνορο του παγκόσμιου B2B εμπορίου θα είναι ψηφιακό, ασφαλές, γρήγορο, ευέλικτο και απρόσκοπτο. Θα δούμε ακόμα αύξηση των B2B πληρωμών μέσω κινητών τηλεφώνων, καθώς ενισχύεται η προτίμηση των επιχειρήσεων να δεχθούν ή να πραγματοποιήσουν πληρωμές μέσω κινητού τηλεφώνου.
Τέλος, η ψηφιοποίηση των B2B πληρωμών αναμένεται να επεκτείνει τις B2B αγορές ηλεκτρονικού εμπορίου». Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο κ. Νίκος Πετράκης παρατηρεί διαφορές στις εξελίξεις των cashless πληρωμών ανάλογα με τον κλάδο. «Άλλες τάσεις που παρακολουθούμε φέτος είναι η αναζωπύρωση των ταξιδιωτικών δαπανών και των σχετικών δαπανών λιανικής, καθώς και η αυξανόμενη σημασία των ανησυχιών των καταναλωτών για τη βιωσιμότητα και την κλιματική αλλαγή. Όσον αφορά τις μετακινήσεις, βλέπουμε αύξηση 70% στις πληρωμές tap-to-ride παγκοσμίως, και είμαστε βέβαιοι ότι η τάση αυτή θα συνεχιστεί. Επιπλέον, πάνω από το 80% των πληρωμών σε καταστήματα του δικτύου της Visa στην Ευρώπη πραγματοποιείται ανέπαφα».
Το ίδιο ευοίωνο μέλλον για τις cashless B2B συναλλαγές, προβλέπει και ο κ. Αχιλλέας Αρβανίτης, Εταίρος, Συμβουλευτικές Υπηρεσίες, Επικεφαλής Τμήματος Επιχειρηματικού Μετασχηματισμού της Ernst & Young Ελλάδος, καθώς συνεχίζεται η ψηφιακή μετάβαση των επιχειρήσεων και αυξάνεται η ανάγκη για ασφαλείς και γρήγορες συναλλαγές.
«Το πεδίο των B2B cashless συναλλαγών χαρακτηρίζεται περίπλοκο, κατακερματισμένο και, ταυτόχρονα, ταχέως εξελισσόμενο. Ενδεικτικές περιοχές που διαμορφώνουν το μέλλον των συναλλαγών αυτών, αποτελούν η ανάπτυξη εφαρμογών για την αυτοματοποίηση των διαδικασιών απαιτήσεων και υποχρεώσεων (receivables and payables), η ηλεκτρονική τιμολόγηση (e-invoicing) και η διαχείριση χρηματικών διαθεσίμων (π.χ. για πληρωμή προμηθευτών). Επιπλέον, ταχέως αναπτυσσόμενα πεδία αποτελούν οι συναλλαγές σε πραγματικό χρόνο (real-time payments) και οι πλατφόρμες πιστοδοτικών λύσεων που συνδέουν δανειολήπτες με παρόχους κεφαλαίων, διευκολύνοντας ακόμα και την απευθείας παροχή πίστωσης. Οι προσαρμογές στη νομοθεσία και η επιτάχυνση της ψηφιακής μετάβασης αναμένεται να ενισχύσουν την ανάπτυξη των B2B e-payment συναλλαγών ακόμα περισσότερο στο μέλλον».
Όλα τα στοιχεία αποδεικνύουν πως οι ηλεκτρονικές πληρωμές είναι μονόδρομος. O κ. Κώστας Γκαβαρδίνας, Director, Consulting, KPMG στην Ελλάδα, αναλύει το φαινόμενο και τα πλεονεκτήματα των ηλεκτρονικών πληρωμών. «Η πανδημία έφερε ραγδαίες εξελίξεις και ανέτρεψε πρακτικές δεκαετιών. Πλέον οι επιχειρήσεις απαιτούν οι πληρωμές να εγκρίνονται από στελέχη που εργάζονται απομακρυσμένα, να διεκπεραιώνονται ταχύτερα, αν όχι άμεσα, και να διέπονται από ενισχυμένα μέτρα ασφάλειας έναντι απάτης.
Η χρήση τραπεζικών επιταγών φθίνει συνεχώς και τα μετρητά δεν καλύπτουν τις νέες ανάγκες. Ως κύριες νέες τάσεις στον χώρο διακρίνουμε τη χρήση φορητών συσκευών, όχι μόνο κινητών τηλεφώνων, αλλά και IoT συσκευών, ειδικά στο πλαίσιο διανομής αγαθών. Επιπλέον, αναμένεται η χρήση κρυπτονομισμάτων και blockchain, καθώς και AI, οδηγούμενες από την ισχυρή παρουσία των εταιρειών fintech, σε συνεργασία με τράπεζες και παρόχους καρτών. Τέλος, είναι βέβαια η υποστήριξη πληρωμών σε πραγματικό χρόνο, καθώς και η χρήση Peer-to-Peer μοντέλων.
Γενικά, η διάδοση των ηλεκτρονικών πληρωμών έχει πολλαπλά οφέλη, που περιλαμβάνουν την αυξημένη οικονομική διαφάνεια και ελεγξιμότητα, την αποδοτική λογιστική διαχείριση και την πλήρη αυτοματοποίηση της διαδικασίας Procure-to-Pay, από το αίτημα πληρωμής, την έγκρισή του, την ηλεκτρονική τιμολόγηση και έκδοση παραστατικών, τη μεταφορά των κεφαλαίων, την επιβεβαίωση έως και την καταχώριση των κινήσεων στα ERP συστήματα».
Τι συμβαίνει όμως στο Λιανεμπόριο και τις B2C e-payment συναλλαγές; Έχει ακολουθήσει ο κλάδος τις εξελίξεις με την ίδια ταχύτητα; «Οι πληρωμές χωρίς μετρητά έχουν αυξηθεί σε δημοτικότητα την τελευταία δεκαετία, λόγω της ταχύτητας και ασφάλειας που προσφέρουν, ενώ σε αυτό συνέβαλαν η επιβολή των capital controls και η πανδημία. Σε ορισμένες χώρες, όπως Σουηδία και Κίνα, κινούνται γρήγορα προς την κατεύθυνση των κοινωνιών χωρίς μετρητά, που η πλειονότητα των συναλλαγών γίνεται μέσω ηλεκτρονικών μεθόδων πληρωμής.
Το ηλεκτρονικό εμπόριο είναι ο βασικός μοχλός των πληρωμών χωρίς μετρητά με χρήση καρτών, PayPal και άλλων ψηφιακών πορτοφολιών. Παράλληλα, με τις ανέπαφες πληρωμές, οι καταναλωτές μπορούν να πλησιάσουν την πιστωτική τους κάρτα ή την κινητή συσκευή τους σε ένα τερματικό πληρωμών για να ολοκληρώσουν μια συναλλαγή. Οι πληρωμές μέσω κινητού τηλεφώνου ή smartwatches (NFC) αποτελούν τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες μεθόδους πληρωμής. Οι πληρωμές με κρυπτονομίσματα, όπως το Bitcoin και το Ethereum, αν και δεν είναι ακόμη ευρέως αποδεκτές, εφαρμόζονται δειλά, προσφέροντας έναν αποκεντρωμένο, ασφαλή και γρήγορο τρόπο μεταφοράς αξίας», δηλώνει ο κ. Σοφοκλής Γιαννακού, SVP FINANCE & CFO GREECE, ΑΒ Βασιλόπουλος.
Από την πλευρά της Μασούτης Α.Ε., το μέλλον των B2B e-payment συναλλαγών οδηγεί σταδιακά στο να αναπτυχθούν με διψήφιους ρυθμούς τα επόμενα χρόνια, εξαιτίας της αυξανόμενης ζήτησης λόγω της ευκολίας, του ευνοϊκού περιβάλλοντος που δημιουργούν κυβερνητικές πολιτικές και της εξελισσόμενης συμπεριφοράς των καταναλωτών, όπως μας εξηγεί χαρακτηριστικά ο κ. Νίκος Κλείτου, Αναπληρωτής Οικονομικός Διευθυντής Μασούτης Α.Ε. (Deputy CFO Finance Department): «Σταδιακά, αναμένεται οι e-payment συναλλαγές να αντικαταστήσουν όλες τις ροές εργασίας πληρωμών, που απαιτούν συμφωνία τιμολογίων, τιμολόγηση, FX κ.λπ. και να εξαλείψουν την εξάρτηση από αρχαϊκά συστήματα, όπως τηλέφωνο και φαξ στις διαδικασίες πληρωμών. Το όφελος για τις επιχειρήσεις είναι ότι μειώνουν το κόστος επεξεργασίας των τιμολογίων και δεν χρειάζεται να υπενθυμίζει μια εταιρεία στους συνεργάτες της τη μορφή και τα στοιχεία που χρειάζεται, για να γίνει άμεση συμφωνία μιας πληρωμής στο ERP της εταιρείας. Αυτοματοποιούνται οι διαδικασίες διακανονισμού πληρωμών, είτε αφορούν εξόφληση, είτε προπληρωμές, εξαλείφοντας τις πηγές σφαλμάτων και δίνοντας τη δυνατότητα παρακολούθησης της κατάστασης πληρωμής ενός παραστατικού από την καταχώρησήη του έως την ολική εξόφλησή του».
Οι σύγχρονες τεχνολογίες και τα AI συστήματα μετατρέπονται σε ασπίδα προστασίας απέναντι στο ηλεκτρονικό έγκλημα
Παράλληλα, όμως, με την ευρεία εξάπλωση των e-payment συναλλαγών παγκοσμίως, εγείρονται απορίες, ερωτήματα και ανησυχίες σχετικά με την ηλεκτρονική απάτη, που καραδοκεί σε κάθε νέο trend στις cashless πληρωμές. Σε ένα νέο «υβριδικό» κόσμο, θα μπορούσαν οι νέες τεχνολογίες e-payments και η τεχνητή νοημοσύνη να βοηθήσουν στην προστασία από την ηλεκτρονική απάτη, και στην εξάλειψη του οικονομικού εγκλήματος;
«Καθώς η τεχνολογία στον χώρο των πληρωμών συνεχίζει να εξελίσσεται, αντίστοιχα ωριμάζουν και τα εργαλεία που οι τράπεζες έχουν στη διάθεσή τους για την ανίχνευση και την πρόληψη της ηλεκτρονικής απάτης. Σύμφωνα με έρευνες, μεταξύ του 2020 και του 2021, στις Η.Π.Α. υπήρξε αύξηση των απωλειών από ηλεκτρονική απάτη κατά 70%, με τις απώλειες να ξεπερνούν τα $5,8 δισ.», επισημαίνει ο κ. Αχιλλέας Αρβανίτης, ενώ σημειώνει τις ενδεικτικές χρήσεις των e-payments σε συνδυασμό με τεχνολογίες, όπως η τεχνητή νοημοσύνη (AI), που μπορούν να συμβάλουν με ποικίλους τρόπους στην αυξημένη ασφάλεια των συναλλαγών, λειτουργώντας ως αρωγός στον περιορισμό της ηλεκτρονικής απάτης: «Δημιουργία και ένταξη των πελατών σε συναλλακτικά προφίλ με βάση τις συναλλαγές τους. Τα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης εντοπίζουν τον βαθμό στον οποίο κάθε νέα συναλλαγή του πελάτη αποκλίνει από το προφίλ, ώστε να επισημάνουν τη συναλλαγή ως ύποπτη. Υπολογισμός βαθμολογίας κινδύνου απάτης (Fraud Score) ανά συναλλαγή, με βάση ιστορικά στοιχεία συναλλαγών, και δρομολόγηση της συναλλαγής προς έγκριση, διερεύνηση ή απόρριψη, αναλόγως της βαθμολογίας. Υποστήριξη των διαδικασιών ταυτοποίησης πελάτη, με επαλήθευση των σχετικών εγγράφων και αναγνώριση βιομετρικών στοιχείων του, σε άμεσο χρόνο, χωρίς να επιβαρύνεται η εμπειρία πελάτη».
Αισιόδοξος για το ότι οι νέες τεχνολογίες θα περιορίσουν δραστικά την ηλεκτρονική απάτη, εμφανίζεται και ο κ. Γεώργιος Συντελής, CEO EveryPay. «Η ηλεκτρονική απάτη, ποσοτικοποιημένη, κοστίζει περίπου $20δισ. ετησίως και το ποσό αυτό αυξάνεται κοντά στο 18% ετησίως. Τα Ψηφιακά Νομίσματα θα επιτρέψουν στις Αρχές να έχουν πλήρη ανιχνευσιμότητα συναλλαγών και end-to-end έλεγχο της νομισματικής παροχής. Αυτό σημαίνει πως απατηλές συναλλαγές θα ανιχνεύονται πίσω σε αυτούς που τις διεκπεραίωσαν. Αναφορικά με τα συστήματα ΑΙ, η τελευταία γενιά συστημάτων, όπως το παρέχουν σημαντικά βελτιωμένα μοντέλα Επεξεργασίας Φυσικής Γλώσσας (π.χ. ChatGPT) και αναγνώρισης μοτίβων. Τέτοιες τεχνολογίες, επιτρέπουν την αυτοματοποιημένη ανίχνευση απατηλών κειμένων και συναλλακτικών προφίλ. Ο συνδυασμός του ΑΙ, δηλαδή της δυνατότητας εντοπισμού απατηλής δραστηριότητας, μαζί με τη δυνατότητα, μέσω ψηφιακών νομισμάτων, να είναι ανιχνεύσιμος ο συναλλασσόμενος, αναμένεται να μειώσουν σημαντικά τον όγκο και το ρίσκο από απάτη, τόσο για επιχειρήσεις, όσο και για καταναλωτές».
Ο κ. Νίκος Πετράκης αναγνωρίζει ότι η παροχή ενός ασφαλούς περιβάλλοντος πληρωμών είναι ακόμα πιο σημαντική, σε έναν πρωτίστως ψηφιακό κόσμο. «Σε παγκόσμιο επίπεδο, η Visa έχει επενδύσει 9 δισ. δολ. στην πρόληψη της απάτης και την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο μόνο κατά την τελευταία πενταετία. Ακολουθούμε επιθετική και πολυεπίπεδη προσέγγιση για την καταπολέμηση της αυξανόμενης απειλής κακόβουλου λογισμικού, κοινωνικής μηχανικής και επιθέσεων μεγάλης ισχύος από οργανωμένες, καλά χρηματοδοτούμενες και παγκόσμιες εγκληματικές οργανώσεις.
Η επένδυση αυτή έχει οδηγήσει σε εξαιρετικά αποτελέσματα: βοηθάμε στο να αποτραπούν παγκόσμιες απάτες ύψους 25 δισ. δολ. ετησίως, με τα περιστατικά απάτης να παρουσιάζονται σε λιγότερο από το 0,1% των συναλλαγών, ποσοστό ανάμεσα στα χαμηλότερα όλων των μορφών πληρωμών». Όπως επισημαίνει, η Visa πρωτοστάτησε στη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης στον τομέα των πληρωμών για τον εντοπισμό απάτης σε πραγματικό χρόνο, και τα νούμερα είναι εντυπωσιακά. «Μπορούμε να αξιοποιήσουμε δεδομένα περισσότερων από 3,8 δισ. καρτών και συναλλαγών ύψους 13 τρισ. δολ. για να εξαλείψουμε τις μη εξουσιοδοτημένες συναλλαγές γρήγορα και αποτελεσματικά. Τα συστήματά μας αποτελούνται από πολλαπλά επίπεδα δικτύων ασφαλείας. Η Visa διεκπεραίωσε με επιτυχία περισσότερο από το 99,999% των συναλλαγών που έλαβε τα τελευταία πέντε χρόνια».
Σύμφωνα με τα στοιχεία της KPMG, η απάτη στον χώρο των πληρωμών επηρεάζει άνω του 75% των επιχειρήσεων ετησίως και τις περισσότερες φορές οδηγεί σε απώλεια χρημάτων, αλλά ακόμα και νομικές/φορολογικές κυρώσεις ή και δυσφήμιση. Ο κ. Κώστας Γκαβαρδίνας υπογραμμίζει πως οι αυτοματοποιημένες ηλεκτρονικές πληρωμές είναι εξαιρετικά ανθεκτικές τόσο στον παράγοντα του ανθρώπινου σφάλματος όσο και στις πρακτικές απάτης. «Οι αυτοματοποιημένες ηλεκτρονικές πληρωμές ακολουθούν τυποποιημένες διαδικασίες και επιτρέπουν την εισαγωγή πολλαπλών σημείων ελέγχου. Η πλήρης ψηφιοποίηση της μεταφοράς κεφαλαίων υποστηρίζεται από εξελιγμένους μηχανισμούς AML, KYC και Anti-Fraud, οι οποίοι με χρήση κανόνων, αλλά και τεχνητής νοημοσύνης, εντοπίζουν συμπεριφορές που υποδεικνύουν απάτη, εσωτερική και εξωτερική, καθώς και έκνομη συμπεριφορά. Το πρώτο βήμα που πρέπει να ακολουθεί κάθε επιχείρηση συνίσταται στη χρήση προσωποποιημένων στοιχείων ταυτοποίησης με χρήση πολλαπλών παραγόντων (Multi-Factor Authentication) για την καταχώριση και την έγκριση των πληρωμών. Στη συνέχεια, η διεκπεραίωση των κινήσεων από αναγνωρισμένους παρόχους ηλεκτρονικών πληρωμών, καθώς και η συνεχής διασταύρωση των κινήσεων με τις εγγραφές στα ERP συστήματα μειώνουν το περιθώριο ανεντόπιστης απάτης».
Προκύπτει, λοιπόν, ότι η μετάβαση σε ένα κόσμο ψηφιακών πληρωμών μπορεί να μειώσει ορισμένα είδη οικονομικού εγκλήματος. «Οι τρόποι ψηφιακής πληρωμής γίνονται ασφαλείς με διαφορετικά επίπεδα κρυπτογράφησης και ελέγχου ταυτότητας δεδομένων. Οι περισσότεροι τρόποι πληρωμής έχουν ενεργοποιήσει τον έλεγχο ταυτότητας δύο παραγόντων (TFA) για να προστεθεί ένα επιπλέον επίπεδο ασφάλειας. Επίσης, είναι πάντα πιο εύκολο και ασφαλές να κουβαλάς ένα smartphone αντί να κουβαλάς πολλά μετρητά.
Επιπλέον, η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να δώσει σε ένα σύστημα πληρωμών τη δυνατότητα να παρέχει ακόμα πιο ασφαλείς υπηρεσίες στους χρήστες μέσω του εντοπισμού πιθανών ασυνήθιστων πρακτικών που θα μπορούσαν να συμβούν στους λογαριασμούς τους. Για παράδειγμα, μέσω τεχνικών predictive analytics, με τις οποίες καταγράφεται και αναλύεται η συμπεριφορά κάθε χρήστη σε μια εφαρμογή. Όταν εντοπίζονται ασυνήθιστες πρακτικές σε πραγματικό χρόνο σε έναν λογαριασμό, οι τράπεζες μπορούν να επικοινωνήσουν απευθείας με τον κάτοχο του λογαριασμού για να τους διευκρινίσουν και να τους προειδοποιήσουν έγκαιρα πριν αφαιρεθούν τα χρήματα», υποστηρίζει ο κ. Νίκος Κλείτου.
Σχετικά με τους συγκεκριμένους τρόπους μείωσης της ηλεκτρονικής απάτης τοποθετείται ο κ. Σοφοκλής Γιαννακού. «Ένας από τους τρόπους μείωσής της είναι οι αλγόριθμοι ανίχνευσης απάτης, που λειτουργούν με τεχνητή νοημοσύνη και αναλύουν μεγάλες ποσότητες δεδομένων σε πραγματικό χρόνο, εντοπίζοντας ύποπτες συναλλαγές. Αυτοί οι αλγόριθμοι μπορούν να ανιχνεύσουν μοτίβα και ασυνήθιστες συναλλαγές που μπορεί να παραλείψουν οι ανθρώπινοι αναλυτές.
Ακόμα μία μέθοδος είναι ο βιομετρικός έλεγχος ταυτότητας, όπως δακτυλικό αποτύπωμα ή αναγνώριση προσώπου, για την ασφάλεια της συναλλαγής. Επίσης, η παρακολούθηση συναλλαγών με τεχνητή νοημοσύνη εντοπίζει μη συνηθισμένες συναλλαγές. Τέλος, οι αλγόριθμοι μηχανικής μάθησης μπορούν να μάθουν από προηγούμενες περιπτώσεις απάτης και να γίνουν πιο ακριβείς στην πορεία».
Μείωση της ηλεκτρονικής απάτης, αλλά όχι παντελής εξάλειψη του φαινομένου
Παρά τα αισιόδοξα μηνύματα και την πεποίθηση ότι η νέα εποχή στην Τεχνολογία και τις AI πρακτικές θα οδηγήσει στη μείωση της ηλεκτρονικής απάτης, ο κ. Σοφοκλής Γιαννακού είναι κάθετος ως προς το γεγονός ότι όλα αυτά δεν εγγυώνται την εξάλειψη του οικονομικού εγκλήματος. «Όσο προχωρά η τεχνολογία, το ίδιο κάνουν και οι μέθοδοι των εξαπατήσεων. Οι κυβερνοεγκληματίες εξελίσσουν συνεχώς τις τακτικές και βρίσκουν νέους τρόπους να παρακάμπτουν τα μέτρα ασφαλείας.
Το ανθρώπινο λάθος και οι εσωτερικές απειλές μπορούν ακόμα να αποτελούν κίνδυνο. Επομένως, ενώ η τεχνολογία μπορεί να περιορίσει την ηλεκτρονική απάτη, είναι σχεδόν απίθανο να εξαλείψει το οικονομικό έγκλημα».
Η ιλιγγιώδης ανάπτυξη των τεχνολογιών Artificial Intelligence (AI) και όλων των συναφών περιοχών, όπως τα big data, οι τεχνολογίες μηχανικής μάθησης (ML), η άπλετα διαθέσιμη και φθηνή υπολογιστική ισχύς και η παραγωγή τεράστιου όγκου δεδομένων, καθιστούν όλο και πιο δυσδιάκριτα τα όρια μεταξύ μηχανής και ανθρώπου, αλλάζοντας τα πάντα, περιγράφει ο κ. Κωνσταντίνος Φρυδάκης, δίνοντας έμφαση στον τομέα των πληρωμών. «Ειδικότερα το κομμάτι της ανίχνευσης και της πρόληψης απατηλών συναλλαγών, συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον όλου του οικοσυστήματος των πληρωμών, από τους παρόχους υπηρεσιών πληρωμών, τις εταιρείες τεχνολογίας και τα fintechs, τις εποπτικές και αστυνομικές αρχές και φυσικά τους ίδιους τους καταναλωτές που επιθυμούν απόλυτα ασφαλείς και συνάμα εύκολες συναλλαγές.
Η σχεδόν καθολική θέσπιση των real-time συναλλαγών πρόσθεσε κι άλλες προκλήσεις, όπως την ανάγκη να ανιχνεύεται και να προλαμβάνεται η απάτη σε πραγματικό χρόνο. Οι τεχνολογίες AI θα μας βοηθήσουν να αυξήσουμε περαιτέρω την ασφάλεια χωρίς να θυσιάσουμε την ευκολία και την πρακτικότητα.
Η χρήση βιομετρικών στοιχείων, τα big data που παράγονται από την τοποθεσία που βρισκόμαστε, η καταναλωτική μας συμπεριφορά, το ίδιο το μέσο πληρωμής και η φωνή, το δακτυλικό αποτύπωμα ή το σχήμα του προσώπου μας, συνδυάζονται αυτοστιγμεί και δημιουργούν ένα δίκτυ προστασίας.
Με θετικό πρόσημο προχωρά και η Optima Bank στο κύμα των τεχνολογικών εξελίξεων σε σχέση με τις e-payment συναλλαγές, θέτοντας όμως ως βασικό κριτήριο για την ασφάλειά τους, τον ρόλο και την εκπαίδευση του ίδιου του καταναλωτή. «Μεταξύ του κυβερνοεγκληματία και της τράπεζας υφίσταται συνεχής μονομαχία. Πάντα ο εγκληματίας προσπαθεί να βρει νέους τρόπους να ‘ξεγελάσει’ τα συστήματα και οι τράπεζες προσπαθούν να προβλέψουν την επόμενη κίνησή του. Αυτό που παρατηρούμε είναι, ότι το ποσοστό των ανεπιτυχών προσπαθειών fraud αυξάνεται συνεχώς και όλο και περισσότερα χρηματικά ποσά σώζονται σε σχέση με το παρελθόν. Σύγχρονες τάσεις όπως αυτή του ERP, που περιγράψαμε νωρίτερα, με τα συστήματα των εταιρειών να επικοινωνούν απευθείας με την τράπεζα, συμβάλλουν στην προστασία από ηλεκτρονικές απάτες, καθώς δεν μεσολαβεί η μετάβαση του χρήστη σε εξωγενές περιβάλλον όπως αυτό του e-banking και άρα εξαλείφεται ο κίνδυνος του phishing. Η εμπειρία έχει δείξει ότι η εκπαίδευση των καταναλωτών στην τήρηση των βασικών κανόνων για τη ασφάλεια των συναλλαγών, παράλληλα με τις νέες τεχνολογίες, είναι ο συνδυασμός που απαιτείται σήμερα στην εξέλιξη και ασφάλεια των e-payments», σχολιάζει ο κ. Άκης Γιούχας.
Η εξέλιξη των τεχνολογιών προστασίας θα δημιουργήσει στο άμεσο μέλλον ένα περιβάλλον ακόμα πιο ασφαλές, μαζί με έναν κόσμο ευκολίας και απλότητας, μας διαβεβαιώνει ο κ. Χριστόφορος Χατζόπουλος. «Το οικονομικό έγκλημα βασίζεται σε αδιαφανείς συναλλαγές, οι οποίες περιορίζονται στον βαθμό που επιτυγχάνεται και ο περιορισμός του χαρτονομίσματος. Οικονομικό όμως έγκλημα δεν έχουμε μόνο στον κόσμο του χαρτονομίσματος, αλλά και στα e-payments. Οι συναλλαγές με ηλεκτρονικά μέσα είναι περισσότερο ορατές και διαφανείς. Βέβαια, τεχνολογίες όπως τα κρυπτονομίσματα δημιουργούν νέες προκλήσεις στον τομέα της διαφάνειας. Από την άλλη πλευρά, η ηλεκτρονική απάτη εκμεταλλεύεται τις δυνατότητες της τεχνολογίας, αλλά και την περίοδο προσαρμογής μας σε αυτήν. Μέρος του οικονομικού εγκλήματος, λοιπόν, διοχετεύεται στις ηλεκτρονικές πληρωμές, όπου η προστασία έρχεται από τους διαχειριστές των e-payments, από τη μια πλευρά, με εξελιγμένα συστήματα προστασίας και από τους χρήστες, με την εγρήγορση και ενημέρωση, από την άλλη. Η εξέλιξη των αντιμέτρων προστασίας από την ηλεκτρονική απάτη από τους διαχειριστές των e-payments σήμερα εξερευνά τη νέα τάση που είναι η αναγνώριση των μοτίβων δραστηριότητας του χρήστη, όπως για παράδειγμα η χρήση του κινητού, το βάδισμα, ο τόνος ομιλίας και άλλα. Αυτά είναι μοναδικά χαρακτηριστικά του κάθε ανθρώπου και θα επιτρέψουν ώστε οι πληρωμές να γίνονται με μοναδική ασφάλεια, αλλά ταυτόχρονα χωρίς να χρειάζεται κάποιος να θυμάται κωδικό ή ΑΦΜ κλπ.».
«Αντίστοιχα, όμως, και οι εγκληματίες του κυβερνοχώρου αναπτύσσουν διαρκώς νέες τακτικές προκειμένου να παρακάμψουν τα μέτρα ασφαλείας, καθιστώντας την αντιμετώπιση του οικονομικού εγκλήματος διαρκή πρόκληση», δηλώνει ο κ. Γιώργος Κουλούρης, καταγράφοντας τα συστήματα που μπορούν να ενισχύσουν τα επίπεδα προστασίας από την ηλεκτρονική απάτη. «Ανίχνευση απάτης: H χρήση των τεχνολογιών και συστημάτων αυτών μπορεί να ανιχνεύει πρότυπα συμπεριφοράς που υποδεικνύουν απάτη, εντοπίζοντας εγκαίρως και προλαμβάνοντας περιστατικά απάτης. Ισχυρή ταυτοποίηση: Η χρήση βιομετρικής ταυτοποίησης και άλλων μεθόδων ισχυρής ταυτοποίησης που είναι ευρέως διαδεδομένη στις συγκεκριμένες μεθόδους πληρωμών, βοηθούν στην πρόληψη της απάτης, εξασφαλίζοντας ότι οι συναλλαγές πραγματοποιούνται από έγκυρους χρήστες. Ασφάλεια δεδομένων: Οι πλατφόρμες πληρωμών απαιτείται να χρησιμοποιούν κρυπτογράφηση δεδομένων και άλλες τεχνολογίες ασφαλείας για να προστατεύσουν τα προσωπικά δεδομένα των χρηστών».
Πράγματι, η ασφάλεια των διαδικτυακών συναλλαγών έχει αναδειχθεί σε πρώτη προτεραιότητα για τις εμπλεκόμενες επιχειρήσεις, που με τα σωστά εργαλεία στα χέρια τους και την αντίστοιχη ενημέρωση, μπορούν να ελπίζουν στη διαμόρφωση ενός ασφαλούς οικονομικού περιβάλλοντος χωρίς όρια. «Οι μέθοδοι αντιμετώπισης της απάτης ‘τρέχουν’ με τη βοήθεια της τεχνολογίας. Η τεχνολογία είναι ισχυρό όπλο έναντι της απάτης, αλλά, φυσικά, δεν αποτελεί πανάκεια. Η εκπαίδευση και η ευαισθητοποίηση του κοινού, η ρυθμιστική εποπτεία και η επιβολή κυρώσεων για οικονομικά εγκλήματα, είναι εξίσου κρίσιμες συνιστώσες στην πολύπλευρη προσέγγιση που απαιτείται για τη βέλτιστη αντιμετώπιση του ηλεκτρονικού οικονομικού εγκλήματος», καταλήγει ο κ. Γιώργος Κουλούρης.