Η έκθεση 2023 Greek Economic Playbook της Deloitte Greece περιγράφει τους παράγοντες που επηρέασαν το οικονομικό τοπίο το 2022 και την εικόνα και προοπτική σε 4 κλάδους της οικονομίας: τράπεζες, ενέργεια, τουρισμό και αγορά ακινήτων.

Φέτος, η Deloitte Greece δημοσίευσε το 2ο Greek Economic Playbook της, με το οποίο επιδιώκει να παράσχει insights για τις τάσεις και τις προκλήσεις σε επιλεγμένους κλάδους.

Τονίζει ότι η Ελλάδα κατέγραψε καθαρή ανάπτυξη το 2022, αξιοποιώντας την ανάκαμψη του τουριστικού της κλάδου, αλλά και το ρεκόρ Άμεσων Ξένων Επενδύσεων. Παράλληλα, η υλοποίηση μεταρρυθμίσεων και ο ψηφιακός μετασχηματισμός του δημοσίου τομέα, η απορρόφηση πόρων του ΤΑΑ και το χαμηλό 12ετίας για την ανεργία, ενίσχυσαν την αξιοπιστία της χώρας και την ελκυστικότητά της ως προορισμού για επενδύσεις. Μεσοπρόθεσμα, οι προοπτικές της χώρας φαίνονται θετικές μεν, αλλά η συμβουλευτική εταιρεία κρίνει ότι πρέπει να ενταθούν οι προσπάθειες για τη δημιουργία βιώσιμου οικονομικού μοντέλου, το οποίο θα μπορεί να στηρίξει την ανταγωνιστικότητα και την ανθεκτικότητα, ενώ οι εγχώριες επιχειρήσεις οφείλουν να είναι ευπροσάρμοστες και σε εγρήγορση, προκειμένου να αξιοποιούν τις αναδυόμενες ευκαιρίες.

Σύμφωνα με την έκθεση, πληθωρισμός, ενεργειακή κρίση και επιτόκια αναμένεται να παραμείνουν οι βασικές προκλήσεις το 2023. Οι προοπτικές για την παγκόσμια οικονομία δεν είναι ευνοϊκές, για την ευρωπαϊκή οικονομία εκφράζεται μεγαλύτερη αισιοδοξία σε σχέση με τις αρχικές προβλέψεις, αν και η ισορροπία παραμένει εύθραυστη, αλλά η Ελλάδα δείχνει καλύτερα προετοιμασμένη να ανακάμψει σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη: η πρόβλεψη +1,4% για το ΑΕΠ το 2023 δείχνει ότι η χώρα εξακολουθεί να κινείται σε τροχιά ανάπτυξης.

Οι 4 κλάδοι που αναλύονται στην έκθεση είναι οι τράπεζες, η ενέργεια, ο τουρισμός και η αγορά ακινήτων.

Τράπεζες
Τα τελευταία χρόνια, οι τράπεζες έχουν κάνει αξιοσημείωτα βήματα προς την εξυγίανση των ισολογισμών τους, και ο κλάδος χαρακτηρίζεται πλέον από σταθερότητα και αισιοδοξία. Οι 4 συστημικές τράπεζες έχουν περιορίσει τα μη εξυπηρετούμενα δάνειά τους σε μονοψήφια ποσοστά, προχωρά η αποεπένδυση του ΤΧΣ από αυτές, ενώ έχουν αναδυθεί και περιφερειακές τράπεζες, κάτι που, σύμφωνα με την έκθεση, αποτελεί ένδειξη των δυνατοτήτων του κλάδου. Το 2022, ο τραπεζικός δανεισμός συνέχισε να ωφελείται από προγράμματα όπως το ΤΑΑ, ενώ η ζήτηση για δάνεια στηρίχθηκε επίσης από την αύξηση του ΑΕΠ και τις υψηλότερες τιμές ακινήτων. Τα νέα δάνεια προς τον ιδιωτικό τομέα ανέβηκαν στα 23,8 δισ. ευρώ, σε σχέση με 14,4 δισ. ευρώ το 2021, κυρίως από νέα δάνεια προς μη χρηματοοικονομικούς φορείς. Σε γενικές γραμμές, οι όροι και οι προϋποθέσεις, καθώς και η διαθεσιμότητα πίστωσης προς τις επιχειρήσεις, αναμένεται πως θα συνεχίσουν να στηρίζονται από δημόσιους πόρους, ενισχύοντας περαιτέρω την ανάπτυξη του ΑΕΠ, τις επενδύσεις και τις καταθέσεις.

Ενέργεια και Πόροι
Κατά τη διάρκεια της ενεργειακής κρίσης, η Ελλάδα κατόρθωσε να εξασφαλίσει επαρκείς ποσότητες φυσικού αερίου, τόσο λόγω των μικρότερων αναγκών της, όσο και μέσω της αξιοποίησης της υποδομής της Ρεβυθούσας. Οι εισαγωγές φυσικού αερίου το 2022 αυξήθηκαν κατά 10,8% σε σχέση με το 2021, ενώ η εγχώρια κατανάλωση έπεσε κατά περίπου 20%, και το πλεόνασμα κατευθύνθηκε σε περιφερειακές εξαγωγές. Η εξαγωγική αυτή δυνατότητα αναμένεται να ενισχυθεί σημαντικά: η Ελλάδα λειτουργεί ήδη τη μονάδα της Ρεβυθούσας, αναπτύσσει μονάδα FSRU στην Αλεξανδρούπολη, η οποία αναμένεται να λειτουργήσει στα τέλη 2023, ενώ ο Διασυνδετήριος Αγωγός Ελλάδας-Βουλγαρίας (IGB) έχει ξεκινήσει ήδη να λειτουργεί. Παράλληλα, προωθούνται τα έργα για την ενεργειακή διασύνδεση της χώρας με το Ισραήλ και την Αίγυπτο, ενώ συνεχίζονται οι σεισμικές έρευνες για υδρογονάνθρακες, με πιθανότητα για ανακάλυψη σημαντικών κοιτασμάτων φυσικού αερίου.

Δεδομένων των ως άνω σχεδίων και επενδύσεων, η έκθεση εκτιμά ότι η Ελλάδα αναδεικνύεται σε ενεργειακό κόμβο, ο οποίος αναμένεται να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην ενεργειακή σταθερότητα και αυτάρκεια της Ευρώπης.

Τουρισμός και φιλοξενία
Στον κλάδο παρατηρείται αυξημένος ρυθμός ανάπτυξης για τα πολυτελή ξενοδοχεία: τα πεντάστερα καταγράφουν διπλάσια ανάπτυξη σε σχέση με τα τετράστερα, ενώ οι μονάδες 4 αστέρων καταγράφουν σχεδόν διπλάσια ανάπτυξη σε σχέση με αυτές των 3 αστέρων. Αυτό δείχνει ότι τη χώρα επισκέπτονται πιο εύποροι τουρίστες, ζητώντας υπηρεσίες υψηλής ποιότητας.

Η ταχεία ανάκαμψη και απόδοση του ελληνικού τουρισμού προσέλκυσε το ενδιαφέρον διεθνών επενδυτών, οδηγώντας σε σημαντικές επενδύσεις, τόσο από εδραιωμένους «παίκτες», όσο και από νέους. Επενδυτικά ταμεία και ξενοδοχειακές επιχειρήσεις από όλον τον κόσμο εκδηλώνουν ενδιαφέρον για τον εγχώριο κλάδο τουρισμού και φιλοξενίας, το οποίο μεγαλώνει όταν πρόκειται για resorts ή boutique hotels, τόσο σε γνωστούς προορισμούς, όσο και σε αναδυόμενους. Ενδιαφέρον κρίνεται ότι περισσότερα από 2.500 δωμάτια κατασκευάζονται επί του παρόντος στην Αθήνα, αριθμός που αναμένεται να διπλασιαστεί με την έναρξη της κατασκευαστικής δραστηριότητας στο Ελληνικό. Όλη αυτή η εμπιστοσύνη στο ελληνικό τουριστικό προϊόν, ενδέχεται να λειτουργήσει ως καταλύτης για περαιτέρω προσέλκυση ΑΞΕ στο μέλλον.

Σύμφωνα με την έρευνα, μία από τις μεγαλύτερες τάσεις στην παγκόσμια φιλοξενία είναι η βιωσιμότητα, με 9 στους 10 Ευρωπαίους να τη λαμβάνουν υπ’ όψιν όταν επιλέγουν κατάλυμα. Σχετικές πρωτοβουλίες σε αυτήν την κατεύθυνση είναι, μεταξύ άλλων, η χρήση καθαρής ενέργειας, η διατήρηση των τοπικών οικοσυστημάτων, η διαχείριση υδάτων και αποβλήτων, η συνεργασία με τοπικούς προμηθευτές και η προσέγγιση zero-plastic.

Real Estate
Οι επενδύσεις στα εμπορικά ακίνητα στην ελληνική αγορά το 2022 έφθασαν την αξία-ρεκόρ του 1,65 δισ. ευρώ, 40% πάνω, σε σύγκριση με το 2021. Παρά το αυξημένο κόστος ενέργειας και α’ υλών που επηρέασε δραστικά την οικοδομική δραστηριότητα, αρκετοί επενδυτές διοχέτευσαν κεφάλαια προς νέα ή ανακαινισμένα κτήρια, τα οποία ακολουθούν τα σύγχρονα περιβαλλοντικά πρότυπα. Τη διατήρηση της θετικής δυναμικής της αγοράς στηρίζουν οι ανακαινίσεις μεγάλης κλίμακας, οι βελτιώσεις υποδομών, η ενεργειακή αναβάθμιση κτηρίων και οι ελκυστικές αποδόσεις των high-end ακινήτων.

Σημειώνεται δε, ότι η αγορά ακινήτων κατατάσσεται 1η σε δραστηριότητα ΑΞΕ.
Όσον αφορά τα επαγγελματικής χρήσης ακίνητα, τα κτήρια γραφείων σημειώνουν χαμηλή πληρότητα σε σχέση με τα προπανδημικά επίπεδα, ενώ οι κενοί χώροι έχουν πληθύνει. Τα υβριδικά μοντέλα εργασίας παραμένουν διαδεδομένα και πολλοί εργαζόμενοι πλέον απαιτούν υψηλών προδιαγραφών χώρους γραφείων, σε αντάλλαγμα για την απώλεια της άνεσης του σπιτιού τους. Ο τομέας βιομηχανικών χώρων και χώρων logistics διατήρησε τις δυνατές επιδόσεις της τελευταίας δεκαετίας, στηριζόμενος κυρίως από την ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου.

Μολονότι η προοπτική του εγχώριου real estate είναι θετική για τα ακριβά ακίνητα, παραμένει πιο συγκρατημένη σε σχέση με τις αρχές του 2022. Η μείωση του καθαρού ROI, σε συνδυασμό με την αύξηση των επιτοκίων και τη γενικότερη αβεβαιότητα στην αγορά, έχει κάνει κάποιους επενδυτές να τηρούν στάση αναμονής για κάποιες ιδιοκτησίες. Εντούτοις, αναμένεται πως η ελληνική αγορά ακινήτων θα παραμείνει ελκυστική, ενώ σημαντικό ενδιαφέρον επένδυσης και ανάπτυξης έχει στραφεί και προς νέες επαγγελματικές χρήσεις, με έμφαση στις ξενοδοχειακές μονάδες, τους high-end χώρους γραφείων και τις εγκαταστάσεις logistics.