Η Κλιματική Αλλαγή αποτελεί την μεγαλύτερη μακροχρόνια πρόκληση του 21ου αιώνα ενώ συνοδεύεται από βραχυπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους κινδύνους. Οι αρνητικές επιπτώσεις αγγίζουν τον Χρηματοπιστωτικό Τομέα, ενώ είναι σημαντικός ο ρόλος των τραπεζών στην πράσινη μετάβαση. Επιτακτική είναι η ανάγκη υιοθέτησης σύγχρονων πρακτικών διαχείρισης κινδύνων.

Κλιματική Αλλαγή και Στόχοι
Βιώσιμης Ανάπτυξης
Ο 21ος αιώνας χαρακτηρίζεται από συνεχή εξωγενή σοκ.

  • Παγκόσμια Χρηματοπιστωτική Κρίση (2007 – 2009)
  • Πανδημική Κρίση – Covid-19 (Αρχές 2020)
  • Πόλεμος Ουκρανίας – Ρωσίας (24/2/2022)

Στον απόηχο των παραπάνω, αναδύεται μία ακόμη μεγαλύτερη και μακροχρόνια απειλή, αυτή της Κλιματικής Αλλαγής. Η Κλιματική Αλλαγή δεν αποτελεί νέο φαινόμενο. Οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO2) αυξάνονται επί σειρά ετών με εκθετικό ρυθμό. Μπορεί οι πολιτικές περιορισμού της πανδημίας να μείωσαν κατακόρυφα τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα λόγω της μειωμένης κατανάλωσης, αλλά οι αντίξοες καιρικές συνθήκες και οι συνθήκες της αγοράς ενέργειας οδήγησαν σε νέα πρωτοφανή αύξηση.

Οι δυσοίωνες προβλέψεις της κλιματικής αλλαγής, κίνησαν τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να λάβουν μέτρα βιωσιμότητας. Σημαντική δράση αποτελεί η διεθνής συνθήκη της συμφωνίας του Παρισιού η οποία καλύπτει τόσο τον μετριασμό, την προσαρμογή και τη χρηματοδότηση της κλιματικής αλλαγής. Σκοπός της συμφωνίας, η οποία διαπραγματεύτηκε από 196 μέρη στη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή του 2015 ήταν ο καθορισμός ενός πλαισίου στόχων για τον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη σε 1,5 βαθμούς Κελσίου έως το 2030. Στην συμφωνία του Παρισιού τέθηκαν 17 Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ), που αποτελούνται από επιμέρους στόχους και συγκεκριμένα πλαίσια ενεργειών.

Οι ΣΒΑ είναι αλληλένδετοι. Από έρευνα που πραγματοποιήθηκε αποδείχθηκε ότι η Κλιματική Αλλαγή επηρεάζει την επίτευξη 16 από τους 17 ΣΒΑ, επομένως κρίνεται επιτακτική μία άμεση δράση μετρίασης της Κλιματικής Αλλαγής.

Οικονομικός Αντίκτυπος της Κλιματικής Αλλαγής

  • Αύξηση των τιμών των καυσίμων (πληθωρισμός) λόγω της επίδρασης των ακραίων καιρικών συνθηκών στην απόδοση των καλλιεργειών.
  • Αύξηση του ενεργειακού κόστους κατά τη μετάβαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, λόγω συρρίκνωσης της προσφοράς.
  • Μείωση αποθέματος κεφαλαίου και παραγωγικότητας στην παγκόσμια οικονομία.

Πράσινη Τραπεζική
Η πράσινη τραπεζική βασίζεται στις αρχές που διέπουν την βιώσιμη ανάπτυξη και ακολουθεί τις περιβαλλοντικές πρακτικές της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης (ΕΚΕ).
Περιλαμβάνει:

  • Πρακτικές που ακολουθούν οι τράπεζες για την μείωση του περιβαλλοντικού τους αποτυπώματος.
  • Επιτροπές ελέγχου των επενδυτικών προγραμμάτων και συμμόρφωσης αυτών σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά δεδομένα.
  • Δημιουργία και προώθηση πράσινων χρηματοοικονομικών προϊόντων.

Αξιολόγηση Κλιματικού Κινδύνου
Οι κλιματικοί κίνδυνοι που συνοδεύουν την Κλιματική Αλλαγή διαχωρίζονται σε φυσικούς κλιματικούς κινδύνους και κινδύνους μετάβασης. Οι πρώτοι αφορούν υλικές επιπτώσεις γεγονότων που σχετίζονται με το κλίμα σε μια τράπεζα ή τους πελάτες της, ενώ οι κίνδυνοι μετάβασης αφορούν επιπτώσεις νομοθετικών ή κανονιστικών εξελίξεων που επηρεάζουν τις λειτουργίες. Νέοι κίνδυνοι απαιτούν και νέα μοντέλα διαχείρισης κινδύνων. Οι τράπεζες πρέπει να είναι σε θέση να αναπτύξουν στρατηγικές παρακολούθησης κλιματικού κινδύνου, μέσω της ενσωμάτωσης κριτηρίων βιωσιμότητας στα υπάρχοντα μοντέλα επιχειρηματικού κινδύνου.

Αρχικά αποτελέσματα ερευνητικής μελέτης
Tα αρχικά αποτελέσματα πρόσφατης έρευνας, η οποία πραγματοποιήθηκε στο Κέντρο Μελετών και Εκπαίδευσης Χρηματοοικονομικής (ΚΕΜΕΧ) του ΕΚΠΑ από τους Καινούργιο Δημήτριο και Πλήκα Ιωάννη-Ηλία αναφορικά με την σχέση της κλιματικής αλλαγής, της οικονομίας των ευρωπαϊκών χωρών αλλά και του ευρωπαϊκού συστήματος αυτών, είναι σημαντικά τόσο για επιστημονικούς σκοπούς όσο και για σκοπούς χάραξης πολιτικής. Η έρευνα που πραγματοποιήθηκε με την χρήση σύγχρονων οικονομετρικών και ποσοτικών τεχνικών χωρίστηκε σε δύο σκέλη: Στο πρώτο μελετήθηκε η επίπτωση της Κλιματικής Αλλαγής στην οικονομία των ευρωπαϊκών χωρών στην περίοδο 2000 – 2021, ενώ στο δεύτερο μελετήθηκε ο ρόλος των ευρωπαϊκών τραπεζών στον μετριασμό της Κλιματικής Αλλαγής στην περίοδο 2010 – 2019.

Ο τραπεζικός τομέας δεν συνδέεται άμεσα με την κλιματική αλλαγή. Αντ’ αυτού, τα αποτελέσματα των τραπεζικών ενεργειών οδηγούν σε περιβαλλοντικό αποτύπωμα μέσω κάποιων καναλιών μετάδοσης. Λαμβάνοντας υπόψη το παραπάνω, το δεύτερο σκέλος της έρευνας βασίστηκε στα παρακάτω υποθετικά κανάλια μετάδοσης:

  • Περιβαλλοντικό κανάλι μετάδοσης: Οι αυξημένες εκταμιεύσεις δανείων οδηγούν σε αύξηση των επιπέδων CO2, ενώ η ενσωμάτωση περιβαλλοντικών κριτηρίων (Ε) στις πρακτικές διαχείρισης ρίσκου οδηγεί σε μείωση των επιπέδων CO2. Επίσης, η αύξηση της ενεργειακής κατανάλωσης οδηγεί σε αύξηση των επιπέδων CO2.
  • Οικονομικό κανάλι μετάδοσης: Αύξηση του βιοτικού επιπέδου (ΑΕΠ) οδηγεί σε μεγαλύτερη κατανάλωση και αύξηση των επιπέδων CO2.