Ο Sony Kapoor μιλά για πρώτη φορά σε ελληνικό ακροατήριο, στις 15 Ιουνίου, στο πλαίσιο του 21ου CFO Forum της KPMG.

Στην ομιλία του με θέμα «Economy, Technology, Sustainability and the impact on the CFO role», θα παρουσιάσει το μακροοικονομικό περιβάλλον και τον αντίκτυπο στις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην Ευρώπη και την Ελλάδα. Οι τάσεις και οι προβλέψεις, τα δεδομένα, η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ), καθώς και οι πολιτικές ESG που επηρεάζουν τον ρόλο του CFO, είναι κάποια από τα κύρια σημεία της παρουσίασής του.

Εν όψει της επίσκεψής του, απάντησε στις ερωτήσεις του FinancePro σχετικά με τους κινδύνους που απειλούν τα οικονομικά στελέχη, τις ευκαιρίες και προκλήσεις που τούς παρουσιάζονται και τα εργαλεία που θα τούς στηρίξουν σε συνθήκες VUCA.

Κάποια οικονομικά στελέχη ανησυχούν ότι αργά ή γρήγορα θα αντικατασταθούν από την ΤΝ, ενώ άλλα είναι σίγουρα ότι αυτά τα εργαλεία απλώς θα ενισχύσουν τους περισσότερους ρόλους στο finance και ότι το ανθρώπινο στοιχείο δεν μπορεί να αντικατασταθεί: «δεν μπορεί» ή «δεν πρόκειται» να αντικατασταθεί;

Κρίνοντας από τις πολυάριθμες ακαδημαϊκές μελέτες, τα άρθρα γνώμης και τον σχολιασμό στα ΜΜΕ, θα νόμιζε κανείς πως τα οικονομικά στελέχη τρέμουν ότι θα καταστούν περιττά από τη συνεχή άνοδο της ΤΝ. Ακόμη και μέσα στο πλαίσιο αυτής της υπερβολής, είναι σαφές ότι η επίδραση που θα έχει η ΤΝ στο αχανές τοπίο των διαφορετικών θέσεων εργασίας στο finance, θα ποικίλλει σημαντικά, ανάλογα με το μείγμα δεξιοτήτων, τις δυνατότητες αυτοματισμού, το αν πρόκειται για ρόλους που λειτουργούν βάσει κανόνων ή ρόλους που βασίζονται στην επιλογή, καθώς επίσης τη στρατηγική και κριτική σημασία που έχουν οι διάφορες δουλειές.

Τα αλλεπάλληλα κύματα αυτοματισμού ανέκαθεν προκαλούσαν διατάραξη, αλλά οι κινδυνολογικές προβλέψεις για μαζικές απολύσεις και απώλεια θέσεων εργασίας δεν έχουν επαληθευθεί ποτέ. Η ερώτηση, λοιπόν, είναι αν υπάρχει κάτι τόσο θεμελιωδώς διαφορετικό στο τρέχον κύμα ΤΝ που βασίζεται στα μεγάλα γλωσσικά μοντέλα (LLM), ώστε να κάνει τη διαφορά. Έχοντας εργαστεί στους τομείς της τεχνολογίας, των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών και της οικονομικής πολιτικής και, επίσης, παρακολουθώντας στενά τις εξελίξεις στην ΤΝ, δεν βλέπω πολλές ενδείξεις, τουλάχιστον προς το παρόν, ότι οι σύγχρονες εξελίξεις στην ΤΝ διαφέρουν θεμελιωδώς από τη διαδικασία υιοθέτησης των υπολογιστών, για παράδειγμα.

Η ΤΝ θα βοηθήσει να αυτοματοποιηθούν πολλές εργασίες του finance στους τομείς συλλογής δεδομένων, υπολογισμών, spreadsheet modelling, σύνταξης πάγιων αναφορών και εκθέσεων, τις οποίες, οι περισσότεροι επαγγελματίες του finance που γνωρίζω, θεωρούν αναγκαίες αλλά βαρετές και με περιορισμένη προστιθέμενη αξία. Όμως, θα αναλάβει ποτέ η ΤΝ τις αποφάσεις που αφορούν τη χρηματοδότηση, την επάρκεια κεφαλαίου κίνησης, την ανάγκη για γραμμή πίστωσης, τις αποτιμήσεις εξαγορών, τα σχέδια έκτακτης ανάγκης, τη διαχείριση κινδύνων, ή τις υποκειμενικές επιλογές και τους συμβιβασμούς, που είναι στοιχεία εγγενή σε πολλές χρηματοοικονομικές αποφάσεις, ιδίως στον ρόλο του CFO; Εκτιμώ πως όχι.
Κάποια μέρη οικονομικών εργασιών θα αντικατασταθούν και θα υπάρξουν ανατροπές. Αλλά η ΤΝ δεν μπορεί να αντικαταστήσει την πλειοψηφία των ρόλων στο finance, ιδίως εκείνους όπου η εμπειρία, η κρίση, η στρατηγική νοοτροπία, η ευελιξία και η προσαρμοστικότητα είναι καίριες, όπως για παράδειγμα στον ρόλο του CFO.

Τα τελευταία χρόνια, οι CFOs είναι όλο και περισσότερο στο φως του προβολέα, ως στελέχη ζωτικής σημασίας για έναν οργανισμό. Πιστεύετε ότι έχουμε να κάνουμε με αλλαγή εταιρικής νοοτροπίας και πώς βλέπετε να εξελίσσεται;

Η σχετική αντιληπτή σπουδαιότητα ρόλων ανώτερης διοίκησης, όπως των Chief Marketing Officers (CMOs), Chief Financial Officers (CFOs), Chief Technology Officers (CTOs), Chief Sustainability Officers (CSOs) και άλλων, αυξομειώνεται ανάλογα με το πνεύμα της εποχής και, όπως έχει συμβεί στο παρελθόν, μια μέρα ο προβολέας θα απομακρυνθεί ξανά από τους CFOs. Αλλά όλοι αυτοί οι ρόλοι, ανεξαρτήτως τίτλου, είναι καίριας σημασίας για τη μακροπρόθεσμη επιτυχία κάθε οργανισμού.

Υπάρχει, ωστόσο, καλός λόγος, για τον οποίο οι CFOs βρέθηκαν ξανά στο επίκεντρο. Αυτός συνδέεται με τις τρέχουσες, πιο ασταθείς, πιο αβέβαιες και λιγότερο ευνοϊκές συνθήκες των χρηματοοικονομικών και της οικονομίας, σε σχέση με τα χρόνια μετά τη μεγάλη οικονομική κρίση και την ευρωκρίση, όταν υπήρχαν πρωτοφανώς εύκολο χρήμα, χαμηλά επιτόκια, ποσοτική χαλάρωση και, για πολλές χώρες, επεκτατική δημοσιονομική πολιτική. Τα πραγματικά επιτόκια ήταν συχνά αρνητικά, ενώ επενδυτές, τράπεζες, ακόμη και κυβερνήσεις, προσέφεραν χρήμα κατά παραγγελία. Σε αυτές τις συνθήκες, θα μπορούσε να εξασφαλίσει χρηματοδότηση ακόμη κι ένας ανίκανος CFO, για ζημιογόνο επιχείρηση – υπήρχε χρήμα για κάθε τι.

Αλλά με τα επιτόκια να ανεβαίνουν, σε συνθήκες αβέβαιης πληθωριστικής προοπτικής και με τη χρηματοοικονομική πίεση ήδη να διαφαίνεται στις τράπεζες όσο σφίγγουν οι όροι πίστωσης, η διαφορά ανάμεσα σε έναν καλό και έναν κακό CFO μπορεί να κάνει τη διαφορά ανάμεσα σε μια επιχείρηση που ευημερεί και σε μια που πρέπει να κηρύξει πτώχευση.

Το «κλείδωμα» χαμηλού κόστους χρηματοδότησης, η διασφάλιση πρόσβασης σε άφθονη ρευστότητα, η ασφαλής στρατηγική διαχείρισης μετρητών και ταμείου και η εδραίωση σχεδίων έκτακτης ανάγκης για επιβίωση σε συνθήκες κρίσης, είναι καίριας σημασίας, ώστε μια επιχείρηση να βγει από τους κλυδωνισμούς ενισχυμένη. Μάλιστα, είναι σε τέτοιες περιόδους στρες που μια ασφαλής και φθηνή χρηματοδοτική στρατηγική μπορεί να αποτελέσει σημαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, σε σύγκριση με πιο αδύναμους χρηματοοικονομικά αντιπάλους, οι οποίοι ενδέχεται να υποκύψουν στο χρηματοοικονομικό στρες, ή να χάσουν ελκυστικές επιχειρηματικές ευκαιρίες λόγω μειωμένης χρηματοδοτικής δυνατότητας.

Οι CFOs λοιπόν, θα παραμείνουν στο φως του προβολέα, όσο ισχύουν αυτές οι οικονομικές πιέσεις και η μακροπρόθεσμη αβεβαιότητα, πράγμα απίθανο να αλλάξει σύντομα.

Έχουμε συνηθίσει το πρότυπο του σταθερού, πραγματιστή, μακροπρόθεσμα σκεπτόμενου CFO. Τώρα, ζητάμε από τους CFOs να γίνουν μετασχηματιστικοί, ευκίνητοι, δημιουργικοί και καινοτόμοι. Πώς υποδέχονται οι CFOs αυτήν την ευκαιρία και πώς προσαρμόζονται στις νέες απαιτήσεις;

Αυτές οι δυο ομάδες χαρακτηριστικών δεν αποκλείουν η μία την άλλη, αλλά στην πραγματικότητα αλληλοσυμπληρώνονται, με τρόπο που μπορεί να επιτρέψει σε έναν CFO να αριστεύσει. Το να ανταποκρίνεται με ευκινησία στο μεταβαλλόμενο περιβάλλον είναι εξαιρετικό, εφόσον υπάρχει μακροπρόθεσμο σχέδιο. Ομοίως, δεν είναι δυνατό να είναι κανείς μετασχηματιστικός χωρίς να σκέπτεται μακροπρόθεσμα. Καινοτομίες χωρίς πραγματισμό δε, παραδοσιακά οδηγούν στην οικονομική συμφορά.

Δεν αμφισβητείται ιδιαίτερα ότι οι πολλαπλές και συχνά ανταγωνιστικές απαιτήσεις που επιβαρύνουν τώρα τους CFOs, κάνουν τη δουλειά τους πιο δύσκολη. Αλλά μόνο με αυτές τις προκλήσεις και με το να αναγκάζονται να συνδυάσουν τη σταθερότητα με την ευκινησία, θα έχουν την ευκαιρία οι καλοί CFOs να αναδειχθούν. Επιπλέον, κάνοντάς το αυτό, όχι μόνο θα συμβάλουν στη δημιουργία αληθινού στρατηγικού ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος για τις εταιρείες τους, αλλά επίσης θα καταστούν υποψήφιοι για προαγωγή σε θέση CEO.

Ο μέσος CFO ίσως δυσκολευθεί να προσαρμοστεί στις νέες απαιτήσεις. Εντούτοις, ο ικανός CFO οφείλει να τις δει θετικά, ως ευκαιρία για αριστεία, για αύξηση επιδραστικότητας και βελτίωση των προοπτικών καριέρας.

Τι αντιδράσεις προσδοκάτε από την ελληνική κοινότητα των CFOs στο 21ο CFO Forum;

Οι έλληνες CFOs υποχρεώθηκαν να υπομείνουν πολύ περισσότερες προκλήσεις από όσες τούς αναλογούσαν, την τελευταία μιάμιση δεκαετία, αλλά, παρά τις αντιξοότητες, πέρασαν αυτές τις εξετάσεις με άριστα και συνεισέφεραν αληθινά και ουσιωδώς στην οικονομική ανάκαμψη της Ελλάδας από τα χαμηλά του 2012.

Βρίσκομαι εδώ, τόσο για να μάθω από αυτούς και από την αξιοθαύμαστη ανθεκτικότητά τους, όσο για να μοιραστώ μαζί τους τις εμπειρίες και γνώσεις που έχω αποκομίσει, συνεργαζόμενος με και συμβουλεύοντας υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, θεσμικούς επενδυτές κι επιχειρήσεις, τόσο στην ΕΕ, όσο και σε αρκετές μεγάλες αναδυόμενες οικονομίες των G20.

Ελπίζω ότι η παγκόσμια, διεθνής και διεπιστημονική άποψη που κομίζω, θα φανεί χρήσιμη στην παραγωγή νέων insights, τόσο ως προς τις τεράστιες ευκαιρίες, όσο και ως προς τα κρυφά ρίσκα που φέρνουν οι συνεχιζόμενες παγκόσμιες οικονομικές, γεωπολιτικές, τεχνολογικές, δημογραφικές και χρηματοοικονομικές μεταβολές.

Όσον αφορά την ευρωπαϊκή οδηγία CSRD, είναι οι CFOs επαρκώς προετοιμασμένοι να αναλάβουν την πρόκληση; Αναμένετε εμπόδια, σε συγκεκριμένες χώρες ή κλάδους;

Η ειλικρινής απάντηση είναι ότι απλώς δεν ξέρω. Βέβαια, με τις προκλήσεις που εκπορεύονται από τα επιπρόσθετα κόστη, τον επιπλέον φόρτο εργασίας, τα αβέβαια πρότυπα, την έλλειψη δεδομένων, την υποκειμενική άποψη ως προς την ουσιαστικότητα, καθίσταται πολύ αληθινός ο κίνδυνος να καταλήξει να είναι μια ακόμη άσκηση κανονιστικής συμμόρφωσης, παρά καταλυτικό εργαλείο στρατηγικού επαναπροσανατολισμού προς πιο βιώσιμα επιχειρηματικά μοντέλα.

Οι CFOs που κρατούν το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον και έχουν νοοτροπία υπέρ της βιωσιμότητας, θα έχουν την ευκαιρία να επαναπροσδιορίσουν τους χρηματοοικονομικούς στόχους, να βελτιώσουν το πλαίσιο ανάλυσης, να συλλέξουν καλύτερα και πιο περιεκτικά δεδομένα, να διαχειριστούν και να μειώσουν τους κινδύνους και να εφαρμόσουν μέτρα ενίσχυσης της αποδοτικότητας και εξοικονόμησης κόστους. Αυτήν την ευκαιρία δεν πρέπει να τη χάσουν. Για τους υπόλοιπους, ως επί το πλείστον, αυτό θα φέρει απλώς ακόμη περισσότερες διαδικασίες.

Ο όρος VUCA είναι ξανά στο προσκήνιο. Πώς μπορούν οι CFOs να προασπίσουν τους οργανισμούς τους απέναντι στο μη προβλέψιμο; Υπάρχουν παράγοντες που μπορούν να καταστούν πιο διαχειρίσιμοι; Ποια εργαλεία μπορούν τα στελέχη του finance να χρησιμοποιήσουν ή/και να δημιουργήσουν, προκειμένου να προετοιμαστούν καλύτερα;

Νομίζω ότι έχω απαντήσει μέρος της ερώτησης πιο πάνω, αλλά αξίζει να προσθέσω μερικές επιπλέον σκέψεις.
Η πρώτη είναι να αναγνωρίσει κανείς την ανάγκη για εξισορρόπηση της προβλεψιμότητας και της ασφάλειας από τη μια πλευρά και της ευκινησίας και της αποδοτικότητας από την άλλη. Κάθε CFO και κάθε οργανισμός θα βρει τη δική του ισορροπία ως προς τους βέλτιστους συμβιβασμούς, αλλά, σε συνθήκες VUCA, ο κανόνας λέει ότι έχει νόημα να θυσιάσει κανείς τη μεγαλύτερη αποδοτικότητα προς όφελος της ασφάλειας.

Δεύτερον, μολονότι η αβεβαιότητα είναι θεμελιωδώς μη προβλέψιμη, η χρήση σεναρίων μπορεί να βοηθήσει στην πρόγνωση ή ακόμη και στον προληπτικό σχεδιασμό για περιστατικά, όσο τραβηγμένα και απίθανα κι αν μοιάζουν.

Για παράδειγμα, όσοι είχαν αναλογιστεί το ενδεχόμενο η Ρωσία να εισβάλει στην Ουκρανία ως δυνατό, αλλά εξαιρετικά απίθανο στα τέλη του 2021, ανταποκρίθηκαν με μεγαλύτερη ευκινησία, σε σύγκριση με εκείνους που δεν είχαν καν σκεφθεί ότι θα μπορούσε να προκύψει τέτοιο σενάριο.

Τρίτον, η πλοήγηση σε πιο επικίνδυνο και ασταθές περιβάλλον είναι ασφαλέστερη όταν γίνονται συχνά τεστ αντοχής των χρηματοοικονομικών και επιχειρηματικών επιδόσεων, με υποθετικά σενάρια για ποικίλα ρίσκα.
Τελευταίο αλλά εξίσου σημαντικό, ο σχεδιασμός έκτακτης ανάγκης, ο οποίος είναι απαραίτητος σε τέτοιες συνθήκες.

O Sony Kapoor είναι Διευθύνων Σύμβουλος του Nordic Institute for Finance, Technology & Sustainability, καθηγητής Κλίματος, Γεωοικονομίας και Χρηματοοικονομικών στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο, επικεφαλής Οικονομολόγος στο Worthwhile Capital και Senior Fellow in Sustainable Macro-finance στο E3G. Προεδρεύει της Re-Define, είναι Trustee of Friends of Europe και συμμετέχει σε πολλά άλλα διοικητικά συμβούλια. Έχει υπάρξει σύμβουλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, των Ηνωμένων Εθνών, της Παγκόσμιας Τράπεζας, του ΟΟΣΑ και του ΔΝΤ. Έχει συνεργαστεί με πληθώρα κυβερνήσεων, οργανισμών, τραπεζών και κρατικών επενδυτικών ταμείων.