Του Γιώργου Βενιέρη, Ομότιμου Καθηγητή ΟΠΑ
Το θέμα των ξένων άμεσων επενδύσεων (ΞΑΕ) έρχεται και ξανάρχεται κάθε τόσο στην επικαιρότητα. Ο λόγος βέβαια είναι η μεγάλη, τεράστια θα έλεγα, σημασία και συμβολή των ΞΑΕ στην ανάπτυξη της κάθε χώρας. Όλες οι ελληνικές κυβερνήσεις των τελευταίων ετών έχουν κάνει προσπάθειες στον τομέα αυτό. Την τελευταία 10ετία (από το 2011 έως το 2019) έχουν ψηφιστεί τουλάχιστον 4 αναπτυξιακοί νόμοι και αν λάβουμε υπόψη τις τροποποιήσεις τους, ο αριθμός διπλασιάζεται. Δηλαδή, περίπου ένας νόμος κάθε χρόνο.
Στις κυβερνητικές και υπουργικές ανακοινώσεις πάντα υπογραμμίζονται και προβάλλονται τα πλεονεκτήματα που έχει η χώρας μας για να προσελκύσει ΞΑΕ. Το ίδιο συμβαίνει και με τα συμπεράσματα διαφόρων έγκριτων μελετών τόσο ελληνικών όσο και διεθνών φορέων. Η πρόσφατη μελέτη της διεθνούς κύρους ελεγκτικής εταιρείας ΕΥ για την ελκυστικότητα των επενδύσεων (Attractiveness Survey Europe) είναι ένα καλό παράδειγμα.
Όλοι αναφέρονται στις καλές προοπτικές που έχει η Ελλάδα στο μέλλον. Οι προοπτικές αυτές βασίζονται στη στρατηγική θέση της χώρας, τις καλές υποδομές που υπάρχουν (οδικό δίκτυο, λιμάνια, ενέργεια, τηλεπικοινωνίες), την ποιότητα ζωής. Το 47% των ανώτερων στελεχών ξένων επιχειρήσεων που λειτουργούν στην Ελλάδα (από δείγμα 202 στελεχών) που ερωτήθηκαν, θεωρούν ότι η εικόνα έχει βελτιωθεί και το 76% ότι θα βελτιωθεί περαιτέρω την επόμενη τριετία, έναντι 37% κατά μέσο όρο στην Ευρώπη.
Όμως την ωραία εικόνα των προοπτικών χαλάει η πραγματικότητα. Κατά τη διάρκεια της τελευταίας 10 ετίας(2009 2018) η Ελλάδα κατατάσσεται στην 32η θέση, με βάση τον αριθμό των 129 ΞΑΕ που προσέλκυσε , δηλαδή το 0,27% του συνόλου των επενδύσεων που πραγματοποιήθηκαν στην Ευρώπη και η θέση της έμεινε ουσιαστικά αμετάβλητη. Στο ίδιο χρονικό διάστημα, η Σερβία ανέβηκε από την 23η στην 12η θέση, η Λιθουανία από την 31η στην 16η και η Βοσνία – Ερζεγοβίνη από την 36η στην 18η θέση, σύμφωνα με τη μελέτη της ΕΥ.
Το ενδιαφέρον της Ελλάδας για προσέλκυση ΞΑΕ φαίνεται από το πλήθος των φορέων που έχουν αυτό ή περίπου αυτό, το αντικείμενο. Το Ελληνικό Κέντρο Επενδύσεων, η Γενική Διεύθυνση Αδειοδότησης Στρατηγικών Επενδύσεων, οι ΣΔΙΤ, το Invest in Greece, το ETEAN, το ΤΑΙΠΕΔ δεν έχουν επιτύχει εντυπωσιακά αποτελέσματα. Το 2018 πραγματοποιήθηκαν στην Ελλάδα μόλις 13 ΞΑΕ, πολύ λιγότερες από χώρες με παρόμοιο μέγεθος ή πληθυσμό, όπως η Πορτογαλία (74), η Σερβία (119), η Φινλανδία (194) και η Ιρλανδία (205)..
Όπως συμβαίνει συνήθως, στην Ελλάδα αφθονούν οι νόμοι και οι φορείς, που είναι η πρόσοψη, αλλά λείπουν τα αποτελέσματα, που είναι η ουσία. Κάτω από την πρόσοψη υπάρχει πλήθος προβλήματα που δεν λύνονται, διότι απαιτούν μεταρρυθμίσεις, Στην Ελλάδα φοβόμαστε τις μεταρρυθμίσεις.
Στις μεταρρυθμίσεις αυτές (που πρέπει κάποτε να αρχίσουν) συγκαταλέγονται η απλοποίηση και κωδικοποίηση των νόμων, ο τρόπος των απερίσκεπτων τροποποιήσεων των νόμων, η απύθμενη γραφειοκρατία, η εκπαίδευση και μετεκπαίδευση των δημοσίων υπαλλήλων, η πολυδαίδαλη ανάμειξη αρμοδιοτήτων και κέντρων αποφάσεων, η ανεξέλεγκτη εμπλοκή κοινωνικών ομάδων, η αλλαγή του εκπαιδευτικού συστήματος με στόχευση στις δεξιότητες και πολλά άλλα, που όλα μαζί ή τα περισσότερα ενσωματώνονται στην επένδυση ανάπτυξης του Ελληνικού.
Άρα, η καλή θέληση των κυβερνήσεων και των νόμων για την ανάπτυξη που ψηφίζουν δεν αρκούν. Δεν κομίζω γλαύκα εν Αθήναις, αλλά δεν πρέπει να ασχολούμεθα με επουσιώδη (π.χ. νομική κάλυψη των αποφάσεων της επιτροπής επιδημιολόγων) και να αγνοούμε τα ουσιώδη. Η πανδημία δεν πρέπει να λειτουργήσει άλλη μία φορά ως καταλύτης για να ξεχάσουμε τα προβλήματά μας. Αντίθετα, πρέπει να γίνει ο μοχλός πίεσης και η ευκαιρία για να λύσουμε μερικά από αυτά, όπως έγινε η καλή αρχή με την ψηφιοποίηση.