Mε τις προβλέψεις για 3,6% ανάπτυξη το 2021 να αποτελούν ήδη παρελθόν δεδομένης της ταχύτερης του αναμενόμενου οικονομικής ανάκαμψης, η ελληνική οικονομία εισέρχεται σε μια περίοδο μεγάλων προσδοκιών, σύμφωνα τουλάχιστον με τα μέχρι στιγμής δεδομένα, τις εκτιμήσεις του Υπουργείου Οικονομικών, αλλά και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Την ίδια στιγμή, η βέλτιστη αξιοποίηση του συνόλου των ευρωπαϊκών εργαλείων και πόρων, τόσο του Ταμείου Ανάκαμψης, όσο και του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου αποτελούν το μεγάλο στοίχημα που δημιουργεί όχι μόνο προσδοκίες, αλλά και μεγάλες ευθύνες όχι μόνο για την κυβέρνηση, αλλά για το σύνολο του παραγωγικού δυναμικού της χώρας, κράτος, επιχειρηματίες, επιχειρήσεις.

Κατά γενική ομολογία, παρά τις ισχυρές αναταράξεις που προκάλεσε και εξακολουθεί να προκαλεί η πανδημία, η ελληνική οικονομία επέδειξε αξιοσημείωτη αντοχή και δεν έχασε τη δυναμική της στα πεδία των μεταρρυθμίσεων, των διαρθρωτικών αλλαγών και των επενδύσεων. Η κυβέρνηση με τη λήψη υποστηρικτικών μέτρων που ξεπέρασαν τα 41 δισ. ευρώ καθ’ όλη τη διάρκεια της πανδημίας – ποσό που αποτελεί μακράν το μεγαλύτερο που δόθηκε ποτέ για την στήριξη της οικονομίας της χώρας στη σύγχρονη ιστορία της – , αλλά και τον σχεδιασμό των κατάλληλων πολιτικών περιόρισε σε σημαντικό βαθμό τις επιπτώσεις της για επιχειρήσεις και εργαζόμενους, παρά το γεγονός ότι υπήρξαν σοβαρές αστοχίες και ελλείψεις.
Την ίδια στιγμή, μια σειρά πρόδρομων δεικτών της οικονομίας εμπνέουν ρεαλιστική αισιοδοξία για την επίτευξη, αρχικά, ισχυρής ανάκαμψης εφέτος, και, στη συνέχεια, υψηλής και βιώσιμης ανάπτυξης στη μετά-κορονοϊό εποχή.

Συγκεκριμένα και σύμφωνα με το Υπουργείο Οικονομικών:

  • Η ύφεση της οικονομίας συγκρατήθηκε σε χαμηλότερα επίπεδα έναντι των αρχικών προβλέψεων, τόσο το 2020, όσο και στο 1ο τρίμηνο του 2021.
  • Η χώρα εμφάνισε την καλύτερη επίδοση στην Ευρωζώνη σε όρους συγκράτησης της ανεργίας μέσα στην υγειονομική κρίση.
  • Η βιομηχανική παραγωγή κινείται σταθερά ανοδικά.
  • Οι προσδοκίες στη μεταποίηση ενισχύονται.
  • Ο δείκτης οικονομικού κλίματος «σκαρφάλωσε» περίπου στα προ-κορονοϊού επίπεδα.
  • Οι ηλεκτρονικές συναλλαγές συστηματικά υπερβαίνουν αυτές των αντίστοιχων μηνών του 2019 (+25,5% τον Ιούλιο).
  • Οι ταξιδιωτικές αφίξεις είναι υπερδιπλάσιες αυτών της αντίστοιχης περιόδου του 2020.
  • Οι ιδιωτικές καταθέσεις αυξάνονται.
  • Το κόστος δανεισμού στις αγορές χρήματος είναι σταθερά αρνητικό.
  • Το κόστος δανεισμού στις αγορές κεφαλαίου είναι ιστορικά χαμηλό.
  • Η πιστοληπτική ικανότητα της οικονομίας αναβαθμίζεται.
  • Δύο συστημικές τράπεζες ολοκλήρωσαν, επιτυχώς, αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου.
  • Η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, στους σχετικούς παγκόσμιους δείκτες, βελτιώνεται.
  • Σημαντικές διαρθρωτικές αλλαγές και μεταρρυθμίσεις συνεχίζουν να υλοποιούνται. Ενδεικτικά, μόνο τους τελευταίους 3 μήνες υλοποιείται το νέο πλαίσιο για την αντιμετώπιση του ιδιωτικού χρέους, έχει επεκταθεί το επιτυχημένο πρόγραμμα «Ηρακλής» για τη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, ενώ ολοκληρώθηκαν η πρώτη φάση της μεταρρύθμισης του συστήματος αντικειμενικού προσδιορισμού των αξιών των ακινήτων, η μεταβίβαση της «Ελληνικό Α.Ε.», θέτοντας σε τροχιά υλοποίησης το σημαντικό έργο του Ελληνικού και οι διαγωνιστικές διαδικασίες για τα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά.

Ανάπτυξη από το 3,6% στο 5,5%
Με τα σημερινά δεδομένα, η επίτευξη του στόχου για οικονομική μεγέθυνση 3,6% το 2021 είναι πλέον «εκτός κάδρου», με τις νεότερες εκτιμήσεις να ανεβάζουν το ποσοστό αυτό στο 5,5% περίπου. Παράλληλα, όλες οι εκτιμήσεις των τελευταίων εβδομάδων, από την Τράπεζα της Ελλάδος, το ΚΕΠΕ, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το ΙΟΒΕ, τον ΟΟΣΑ, πιστωτικά ιδρύματα και οίκους αξιολόγησης, είναι πολύ πιο αισιόδοξες αναφορικά με την ανάκαμψη της οικονομίας το τρέχον έτος. Όλα αυτά ωστόσο υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα υπάρξουν έκτακτα γεγονότα, όπως π.χ. ένα νέο lockdown ελέω πανδημίας ή κάτι άλλο μη αναμενόμενο. Σύμφωνα με τα στοιχεία και τις εκτιμήσεις του οικονομικού επιτελείου, η ανάκαμψη αναμένεται να ενισχυθεί, όπως φαίνεται, από τους εξής παράγοντες:

  1. Την ικανοποιητική πορεία του τουρισμού και την ενδεχόμενη επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου – σε συνάρτηση, βέβαια, με τα εγχώρια και διεθνή υγειονομικά δεδομένα,
  2. Τη σταδιακή αύξηση της δαπάνης των νοικοκυριών μετά τη συσσώρευση αποταμιεύσεων στη διάρκεια της πανδημίας,
  3. Την αύξηση των επενδύσεων μέσω της χρηματοδότησης από το Ταμείο Ανάκαμψης και το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο.

Στόχος οι μεταρρυθμίσεις με αναπτυξιακό πρόσημο
Το Υπουργείο Οικονομικών με σειρά πρωτοβουλιών που έχει λάβει στοχεύει στην συνέχιση και στην επέκταση μιας συνεκτικής οικονομικής πολιτικής, με ισχυρό μεταρρυθμιστικό και αναπτυξιακό πρόσημο. Η πολιτική αυτή εδράζεται σε 7 πυλώνες, οι οποίοι είναι:

  • Η συνέχιση ενίσχυσης πληττόμενων νοικοκυριών και επιχειρήσεων και η σταδιακή μετάβαση σε μέτρα επανεκκίνησης της οικονομίας.
  • Η υλοποίηση μιας συνετής δημοσιονομικής πολιτικής, στην κατεύθυνση της περαιτέρω μείωσης φόρων και ασφαλιστικών εισφορών.
  • Η διατήρηση ισχυρών ταμειακών αποθεμάτων, μέσα από την υλοποίηση συνεπούς, έξυπνης και διορατικής εκδοτικής στρατηγικής.
  • Η δημιουργία των κατάλληλων προϋποθέσεων για ισχυρή πιστωτική επέκταση, μέσα και από ένα ισχυρό και υγιές τραπεζικό σύστημα.
  • Η συνέχιση του προγράμματος αποκρατικοποιήσεων, η προώθηση της αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας και η υλοποίηση μεταρρυθμίσεων που θα ενισχύσουν τη διαρθρωτική ανταγωνιστικότητα της οικονομίας.
  • Η ενεργή και υπεύθυνη συμμετοχή της χώρας, όπως γίνεται τα τελευταία δύο χρόνια, στις πρωτοβουλίες για τη νέα ευρωπαϊκή οικονομική αρχιτεκτονική.
  • Η βέλτιστη αξιοποίηση των ευρωπαϊκών χρηματοδοτικών εργαλείων, με «αιχμή» το Ταμείο Ανάκαμψης.

Σύμφωνα με τις προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η Ελλάδα το 2022 θα επιτύχει ρυθμό οικονομικής μεγέθυνσης της τάξεως του 6%, με τον μέσο ευρωπαϊκό όρο να βρίσκεται στο 4,5%. Παράλληλα, οι επενδύσεις αναμένεται να αυξηθούν κατά 15% – έναντι αύξησης 5%, κατά μέσο όρο, στην Ευρωζώνη – και οι εξαγωγές να ενισχυθούν κατά 8% – έναντι μηδενικής αύξησης, κατά μέσο όρο, στην Ευρωζώνη. Σημαντικός κινητήριος μοχλός είναι η αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης. Πόροι που, ως ποσοστό του ΑΕΠ, είναι περισσότεροι από κάθε άλλο ευρωπαϊκό κράτος-μέλος και ο στόχος είναι να αξιοποιηθούν κατά τον βέλτιστο τρόπο, μέσω της εφαρμογής του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0», ένα σχέδιο που οι ευρωπαϊκοί θεσμοί έχουν χαρακτηρίσει συνεκτικό, εξωστρεφές και ώριμο, ενώ έχει αναγνωριστεί ως ένα από τα καλύτερα, όπως τόνισε ο Πρόεδρος του Eurogroup Paschal Donοhoe κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα.

Ο ρόλος του Ταμείου Ανάκαμψης
Ο Υπουργός Οικονομικών, Χρήστος Σταϊκούρας, κατά τη διάρκεια συζήτησης στη Βουλή για την επικύρωση των δύο συμβάσεων που υπέγραψε η χώρα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στο πλαίσιο υλοποίησης του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0», τόνισε ότι πρόκειται για δύο σημαντικές συμβάσεις που μπορούν να αλλάξουν εκ βάθρων την ελληνική οικονομία και το παραγωγικό μοντέλο της χώρας. Όπως είπε χαρακτηριστικά, «με το υπόψη σχέδιο νόμου, κυρώνονται και έχουν την ισχύ νόμου δύο κρίσιμες Συμβάσεις: Η πρώτη αφορά στη Χρηματοδοτική Συνεισφορά προς τη χώρα μας. Η εν λόγω, μη επιστρεπτέα, χρηματοδοτική στήριξη αντιστοιχεί συνολικά σε 17,8 δισ. ευρώ άμεσων επιδοτήσεων, εκ των οποίων 13,5 δισ. ευρώ θα είναι διαθέσιμα για νομική δέσμευση μέχρι 31 Δεκεμβρίου 2022. Επιπλέον, προβλέπεται η δυνατότητα εκταμίευσης ποσού έως 13%, της Χρηματοδοτικής Συνεισφοράς, ως προχρηματοδότηση.

Το ποσοστό αυτό αντιστοιχεί σε 2,3 δισ. ευρώ επιδοτήσεων, τα οποία άμεσα θα αποδοθούν. Η δεύτερη Σύμβαση αφορά στην παροχή στήριξης με χρηματοδοτική διευκόλυνση ύψους έως 12,7 δισ. ευρώ σε δάνεια. Και με τη δανειακή σύμβαση παρέχεται η δυνατότητα εκταμίευσης ποσού έως 13% ως προχρηματοδότηση, το οποίο αντιστοιχεί σε περίπου 1,7 δισ. ευρώ δανειακής στήριξης».
Όπως ανέφερε ο κ. Χ. Σταϊκούρας, «κοινός στόχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι όχι μόνο να αναχαιτιστούν οι επιπτώσεις της πρωτόγνωρης, παγκόσμιας υγειονομικής και οικονομικής αυτής περιπέτειας, αλλά και να δομηθεί ένα καλύτερο και βιώσιμο μέλλον».

Και συνέχισε: «Ως έκφραση της βούλησης αυτής, οι όροι τόσο της Σύμβασης Χρηματοδότησης όσο και της Δανειακής Σύμβασης, κρίνονται ως ιδιαίτερα ευνοϊκοί για την Ελλάδα. Εκτός από τη μη επιστρεπτέα χρηματοδότηση που θα λάβει η χώρα μας, θα χρηματοδοτηθεί επιπλέον με ιδιαίτερα χαμηλό κόστος δανεισμού. Κάτι που είναι σήμερα εφικτό, λόγω της κύρωσης της απόφασης για το νέο σύστημα των ιδίων πόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στην οποία προχώρησε και η Ελλάδα, έγκαιρα, τον Μάρτιο του 2021».

Μεγάλη πρόκληση η υλοποίηση του Σχεδίου «Ελλάδα 2.0»
Ωστόσο οι δυσκολίες είναι πολλές και σύνθετες, καθώς το Ταμείο Ανάκαμψης απαιτεί μεθοδικότητα, ενώ έχει και συγκεκριμένα deadlines τα οποία εάν χαθούν χάνεται και η όλη επένδυση. Σε μια περίοδο μόλις πέντε ετών, η χώρα οφείλει να επιδιώξει και να διασφαλίσει τη μέγιστη δυνατή ωφέλεια από την εισροή του συνόλου των προβλεπόμενων επιδοτήσεων και την παροχή των χαμηλότοκων δανείων. Απαιτείται, επομένως, ένα πλαίσιο που θα επιφέρει τη μικρότερη δυνατή έκθεση σε δημοσιονομικούς ή άλλους κινδύνους και θα διασφαλίζει ότι οι δράσεις που θα χρηματοδοτηθούν από τους πόρους των συμβάσεων θα αποφέρουν ευρύτερα οφέλη για τη χώρα και για το σύνολο της κοινωνίας.

Το Υπουργείο Οικονομικών, τόσο ο Υπουργός Οικονομικών, Χρήστος Σταϊκούρας, όσο και ο Αναπληρωτής Υπουργός Οικονομικών, Θόδωρος Σκυλακάκης, ο άνθρωπος που έχει την υψηλή εποπτεία του Ταμείου Ανάκαμψης και είναι ουσιαστικά εκείνος που το σχεδίασε εξ αρχής, εκτιμούν ότι υπάρχουν οι απαραίτητοι σχετικοί μηχανισμοί διακυβέρνησης που έχουν συσταθεί για την υποστήριξή του.

Σύμφωνα με το ΥΠΟΙΚ, οι λόγοι είναι συγκεκριμένοι:
1ον: Το Σχέδιο εδράζεται σε όρους οικονομικής αποτελεσματικότητας και κοινωνικής ανταποδοτικότητας και έχει καταρτιστεί για να καλύψει το μεγάλο κενό σε επενδύσεις, παραγωγικότητα, εθνικό προϊόν και απασχόληση.

2ον: Το «Ελλάδα 2.0» έχει σχεδιαστεί για να λειτουργεί σε συνάφεια και συμπληρωματικά με το νέο Εταιρικό Σύμφωνο για την Προγραμματική Περίοδο 2021 – 2027, τα τομεακά και περιφερειακά επιχειρησιακά προγράμματά του. Υπενθυμίζεται ότι η Ελλάδα έγινε η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα της οποίας εγκρίθηκε, από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Εταιρικό Σύμφωνο. Για κάθε ένα ευρώ που θα αποδίδουμε ως χώρα στην Ευρώπη, έχουμε τη δυνατότητα να λαμβάνουμε 4,6 ευρώ, μέσω του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου και του Ταμείου Ανάκαμψης, ενώ μέχρι σήμερα λαμβάναμε, στην καλύτερη των περιπτώσεων, 2,9 ευρώ.

3ον: Οι πόροι δεν πρόκειται να υποκαταστήσουν τακτικές δαπάνες του κρατικού προϋπολογισμού, ούτε να χρησιμοποιηθούν για δράσεις, η υλοποίηση των οποίων προϋποθέτει δημόσιες δαπάνες που εκτείνονται μετά τη λήξη της περιόδου χρηματοδότησης.

4ον: Μέσω της διοχέτευσης των πρόσθετων κεφαλαίων που θα αντληθούν από τον δανεισμό σε στοχευμένες δράσεις και πολιτικές βιώσιμης ανάκαμψης, θα αποφευχθούν περαιτέρω πιέσεις στον Κρατικό Προϋπολογισμό.

5ον: Το «Ελλάδα 2.0» καταρτίστηκε με στόχο τη βέλτιστη και ταχύτερη δυνατή εκταμίευση και αξιοποίηση των πόρων. «Λαμβάνοντας υπόψη το απαιτητικό πλαίσιο διεξαγωγής των εκταμιεύσεων, η συνεκτικότητα στον σχεδιασμό των δράσεων του Ελληνικού Σχεδίου, η αρτιότητα της κοστολόγησής του και η ουσιαστική συμμετοχή των φορέων των Υπουργείων στον σχεδιασμό του, συνιστούν εκείνα τα στοιχεία που θα επιτρέψουν τη γρήγορη και αποτελεσματική απορρόφηση των πόρων» επισήμανε χαρακτηριστικά ο Χρ. Σταϊκούρας.

6ον: Στο πλαίσιο της στρατηγικής διακυβέρνησης στο Υπουργείο Οικονομικών έχουν συσταθεί και λειτουργούν η Ειδική Υπηρεσία Συντονισμού του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και οι απαραίτητοι συνοδευτικοί διοικητικοί μηχανισμοί, για τον αποτελεσματικό συντονισμό της υλοποίησης του Εθνικού Σχεδίου και την έγκαιρη απορρόφηση και αξιοποίηση των πόρων από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.