Η νέα εποχή φέρνει στο προσκήνιο το προφίλ του καταναλωτή που παράγει -άμεσα ή έμμεσα- μέρος της ενέργειας που καταναλώνει.

Στην αρχή τα πράγματα ήταν απλά. Ο προμηθευτής ενέργειας ήταν ένας και το ενεργειακό κόστος ήταν ανελαστικό για τις περισσότερες ελληνικές επιχειρήσεις. Στη συνέχεια τα πράγματα άλλαξαν. Η αγορά ενέργειας άνοιξε, οι προμηθευτές αυξήθηκαν, όπως και οι επιλογές. Το μέλλον θα είναι ακόμη πιο διαφορετικό και σύνθετο. Οι αλλαγές στο ενεργειακό μείγμα, οι απαιτήσεις για τη μείωση ρύπων, αλλά και τα σύγχρονα τεχνολογικά εργαλεία δημιουργούν νέα δεδομένα με τον ρόλο της οικονομικής διεύθυνσης στον ενεργειακό σχεδιασμό μιας επιχείρησης να ενισχύεται συνεχώς.

Στο επίκεντρο βρίσκεται η τεχνολογία. Έξυπνοι μετρητές και συστήματα ανάλυσης δίνουν πλέον τη δυνατότητα σε κάθε επιχείρηση, να γνωρίζει ακριβώς τις ενεργειακές της ανάγκες. Με αυτό τον τρόπο δεν περιορίζεται απλά η ενεργειακή σπατάλη αλλά ανοίγει ο δρόμος για την βελτιστοποίηση της κατανάλωσης.

Όλα αυτά τα δεδομένα οδηγούν και σε πλήρη αλλαγή του εμπορικού μοντέλου των προμηθευτών. «Οι καταναλωτές ενέργειας μπορούν να γνωρίζουν ακριβώς τι χρειάζονται και πότε. Έτσι, οδηγούμαστε ολοένα και περισσότερο σε πελατοκεντρικές λύσεις», σημειώνει στο FinancePro oΚωνσταντίνος Ελευθεριάδης, Partner Financial Advisory Services, Power & Utilities Leader στην DeloitteΕλλάδος.

Ήδη προμηθευτές ηλεκτρικού ρεύματος και ενεργειακές εταιρείες προσφέρουν εφαρμογές Internetof Things (ΙοΤ) που επιτρέπουν την παρακολούθηση της ενεργειακής επίδοσης κάθε εγκατάστασης σε πραγματικό χρόνο και οδηγούν σε ασφαλείς εκτιμήσεις και προβλέψεις της αναμενόμενης κατανάλωσης ενέργειας.

Για μια κοσμογονία στον κλάδο της ενέργειας και ιδιαίτερα της λιανικής κάνει λόγο ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, Αναπληρωτής Γενικός Διευθυντής Τομέα Ηλεκτρικής Ενέργειας & Φυσικού Αερίου MYTILINEOS / Protergia. «Σε αυτό βοηθούν τόσο οι νέες τεχνολογίες, όσο και η ενεργειακή μετάβαση αλλά και η κουλτούρα εταιρειών και καταναλωτών, που μετά την πανδημία αναζητούν πιο “έξυπνες” και ανθρωποκεντρικές λύσεις», σημειώνει ο ίδιος στο FinancePro, προσθέτοντας ότι η Protergia, με επίκεντρο τις ανάγκες των καταναλωτών αναπτύσσει νέα προϊόντα και υπηρεσίες προσφέροντας 100% πράσινη ενέργεια.

«Smart home, smart meters, net metering, είναι μόνο κάποιες από τις λύσεις μας που ήδη είναι live διαθέσιμες, ενώ το προσεχές διάστημα θα γίνουμε ακόμα πιο digital and customer friendly, δημιουργώντας μια νέα, ακόμα καλύτερη, εμπειρία για τον καταναλωτή ενέργειας», προσθέτει.

Η «Εξοικονόμηση» μετράει
Η πανδημία του κορονοϊού λειτούργησε και ως υπενθύμιση για το πόσο σημαντική απειλή αποτελεί η κλιματική αλλαγή. Δεδομένου ότι για να επιτευχθούν οι φιλόδοξοι στόχοι μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα απαιτείται μια κοινή προσπάθεια οι καταναλωτές εμφανίζονται πιο ευαισθητοποιημένοι από ποτέ για θέματα που αφορούν στο περιβάλλον. Το ίδιο συμβαίνει και με τους επενδυτές αλλά και με τις τράπεζες.

Βλέπουμε ότι αυξάνεται η τάση ενίσχυσης των κριτηρίων που φορούν θέματα Περιβάλλοντος, Κοινωνίας και Εταιρικής Διακυβέρνησης (Environmental, Socialand Governance -ESG) σε θέματα χρηματοδότησης, είτε αυτή αφορά κάποιο τραπεζικό δάνειο, είτε γίνεται από τις αγορές όπως με τα πράσινα ομόλογα (green bonds).

Η ευαισθητοποίηση σε θέματα περιβάλλοντος, η στροφή στην «πράσινη» ενέργεια και η ανάγκη που δημιουργείται για ενίσχυση των θεμάτων ESG, οδηγεί τις επιχειρήσεις στο να αλλάξουν τελείως το προφίλ κατανάλωσης ενέργειας. «Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, οι καταναλωτές και ιδιαίτερα οι επιχειρήσεις, είναι διατεθειμένοι να μετατραπούν σε prosumers, δηλαδή σε έξυπνους καταναλωτές που παράγουν, μέσω ανανεώσιμων πηγών, μέρος της ενέργειας που καταναλώνουν», σημειώνει στο FinancePro ο κ. Ελευθεριάδης.

Αυτό γίνεται εφικτό μέσω της εγκατάστασης μονάδων ΑΠΕ και κυρίως φωτοβολταϊκών με τη μέθοδο του net metering που επιτρέπει τον συμψηφισμό της παραγόμενης ενέργειας με την ενέργεια που καταναλώνεται, μειώνοντας έτσι το τελικό κόστος. Σε αντίθεση με τα φωτοβολταϊκά με ταρίφα (feed-in tariff), στα συστήματα net metering ο συμψηφισμός παραγόμενου και καταναλισκόμενου ρεύματος είναι ενεργειακός (σε kWh) και όχι «λογιστικός». Έτσι, ένα φωτοβολταϊκό στην εγκατάσταση μιας επιχείρησης οδηγεί αυτόματα σε εξοικονόμηση, χωρίς μάλιστα να εξαρτάται από τι τιμές πώλησης της ενέργειας.

Πρόσφατα έγινε δυνατός  και ο εικονικός ενεργειακός συμψηφισμός (virtual net metering) που επιτρέπει τον συμψηφισμό της παραγόμενης ενέργειας από έναν σταθμό παραγωγής με την απορροφώμενη ενέργεια χωρίς να υπάρχει ο περιορισμός η εγκατάσταση παραγωγής να είναι στον ίδιο (ή όμορο) χώρο με την εγκατάσταση κατανάλωσης και να συνδέεται ηλεκτρικά με αυτή (σύνδεση στο δίκτυο μέσω της αυτής παροχής), όπως συμβαίνει στον κλασικό ενεργειακό συμψηφισμό.

Ακόμη οι επιχειρήσεις μπορούν να συμμετάσχουν και σε Ενεργειακές Κοινότητες (ΕΚΟΙΝ). Πρόκειται για τοπικούς αστικούς συνεταιρισμούς αποκλειστικού σκοπού, μέσω των οποίων νομικά και φυσικά πρόσωπα μπορούν να δραστηριοποιηθούν στον ενεργειακό τομέα, αξιοποιώντας τις καθαρές πηγές ενέργειας.

Στο πλαίσιο της μετατροπής των επιχειρήσεων από απλούς καταναλωτές (consumers) σε παραγωγούς-καταναλωτές (producer-consumer ή prosumer) εταιρείες προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας δημιουργούν νέα προϊόντα που δίνουν τη δυνατότητα στους πελάτες τους να επωφεληθούν από τα πλεονεκτήματα της παραγωγής καθαρής ενέργειας, χωρίς να επιβαρύνονται με την εγκατάσταση και συντήρηση ενός φωτοβολταϊκού συστήματος.

«Ήδη εμφανίζεται ισχυρό ενδιαφέρον για τη συμμετοχή ιδιωτών και επιχειρήσεων στο πρόγραμμα μας», σημειώνει στο FinancePro o Γιώργος Κούβαρης, πρόεδρος του ομίλου ΗΡΩΝ που συνεργασία με την ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή ξεκίνησαν πριν από μερικούς μήνες το πρόγραμμα ΕΝ.Α. το οποίο δίνει τη δυνατότητα να συμμετάσχουν στην «παραγωγή» φωτοβολταϊκών πάρκων κερδίζοντας έκπτωση στην ενέργεια τους.

Πρόκειται για το πρώτο πρόγραμμα αυτού του είδους που ξεκινά στην ελληνική αγορά και όπως εκτιμά ο κ. Κούβαρης σύντομα θα ακολουθήσουν και άλλα. «Εμείς στοχεύαμε αρχικά σε ιδιώτες και πολύ μικρές εμπορικές επιχειρήσεις, αλλά βλέπουμε ότι αυξάνεται η ζήτηση και από μεγαλύτερες επιχειρήσεις όπως σουπερμάρκετ».

Απολιγνιτοποίηση: Αναταράξεις πριν από την εξισορρόπηση
Το ηλεκτρικό σύστημα της χώρας βρίσκεται σε διαδικασία μετάβασης. Στόχος είναι να προχωρήσει η Απολιγνιτοποίηση της χώρας με τον σταδιακό περιορισμό της εξάρτησης από το λιγνίτη έως την πλήρη εξάλειψή του το 2028 και τη μετάβαση σε μια αγορά με μειωμένες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Στο μεταξύ όμως, ενισχύεται ο ρόλος του φυσικού αερίου ως μεταβατικό καύσιμο, μέχρις ότου οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) αναλάβουν τα σκήπτρα.

Όμως, οι μεταβολές στο ενεργειακό μίγμα που φέρνουν οι στόχοι για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής στην Ευρωπαϊκή Ένωση και η αύξηση των δικαιωμάτων εκπομπών αέριων ρύπων έχουν σαν αποτέλεσμα την ενίσχυση των ανοδικών τάσεων του ενεργειακού κόστους. Όσο το μεγαλύτερο μερίδιο του ενεργειακού μείγματος της χώρας παραμένει στα ορυκτά καύσιμα και το φυσικό αέριο, οι τιμές χονδρικής ηλεκτρικής ενέργειας θα αυξάνονται και αυτό περνάει και στους λογαριασμούς του ηλεκτρικού ρεύματος των τελικών καταναλωτών, επιχειρήσεων και ιδιωτών.

Έτσι στην εγχώρια αγορά αναμένονται αναταράξεις, όπως φάνηκε και από την -ημιτελή- εκκίνηση του νέου μοντέλου της χονδρεμπορικής αγοράς (target model) στις αρχές του έτους, που έφερε έντονη μεταβλητότητα των τιμών, με τους προμηθευτές να ενεργοποιούν τις ρήτρες Οριακής Τιμής Συστήματος μετακυλίοντας με τον τρόπο αυτό το ακριβό κόστος που επωμίστηκαν από την χονδρεμπορική αγορά. Σύμφωνα με μετρήσεις εξιδεικευμένων υπηρεσιών που συγκρίνουν τις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας, υπολογίζεται πως το τελευταίο εξάμηνο οι λογαριασμοί ρεύματος, έχουν επιβαρυνθεί κατά περίπου 14%.

«Η πραγματικότητα που διαμορφώνεται σήμερα έξι μήνες από την έναρξη  λειτουργίας της νέας αγοράς είναι απογοητευτική, καθώς αντί για μείωση του κόστους ηλεκτρικής ενέργειας, καταγράφεται σημαντική  αύξηση, η οποία οφείλεται στην μεθοδευμένη εκτόξευση του κόστους της αγοράς εξισορρόπησης», αναφέρει στο FinancePro ο Αντώνης Κοντολέων, πρόεδρος της Ένωσης Βιομηχανικών Καταναλωτών Ενέργειας (ΕΒΙΚΕΝ), που εκπροσωπεί τις ελληνικές βιομηχανίες για τις οποίες η ενέργεια αποτελεί σημαντικό ποσοστό του κόστους παραγωγής.

Σύμφωνα με τον κ. Κοντολέων η αλλαγή του ενεργειακού μείγματος και οι διασυνδέσεις δεν επαρκούν για την μείωση του κόστους ενέργειας. «Το επιχείρημα, ότι η λειτουργία της νέας αγοράς με την ταυτόχρονη σύζευξή της με εκείνες της Βουλγαρίας και της Ιταλίας, η αύξηση της διείσδυσης των ΑΠΕ και η αλλαγή στο μείγμα με την απόσυρση του λιγνίτη, θα διαμορφώσουν από μόνες τους συνθήκες ανταγωνισμού, οι οποίες θα ρίξουν τις τιμές της αγοράς στα ευρωπαϊκά επίπεδα, δεν ευσταθεί», σημειώνει, προσθέτοντας ότι πρέπει να υπάρξει ουσιαστικός και αποτελεσματικός έλεγχος της λειτουργίας της αγοράς από τον Ρυθμιστή, για να μην δημιουργούνται ολιγοπώλια.

Οι ΑΠΕ θα φέρουν την ισορροπία
Η εξισορρόπηση, τελικά, θα προέλθει από τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ). Οι επενδύσεις σε ΑΠΕ γίνονται ολοένα και πιο αποδοτικές, καθώς το κόστος προμήθειας και συντήρησης φωτοβολταϊκών πάνελ και ανεμογεννητριών μειώνεται, ενώ βελτιώνονται και οι τεχνολογίες αποθήκευσης ενέργειας.

Ενισχυτικά για τις επιχειρήσεις -καταναλωτές αναμένεται να λειτουργήσουν και οι συμφωνίες προμήθειας ηλεκτρισμού από ΑΠΕ, τα λεγόμενα «πράσινα» Power Purchase Agreements (PPAs). Το ελληνικό σχέδιο οδεύει προς έγκριση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και με τη λειτουργία του αναμένεται να επιτρέψει την τροφοδοσία όχι μόνο ενεργοβόρων βιομηχανιών αλλά και ξενοδοχείων και άλλων μικρότερων επιχειρήσεων με ρεύμα από ανανεώσιμες πηγές με την υπογραφή διμερών συμβολαίων, τα οποία αναμένεται να μειώνουν και το συνολικό κόστος ενέργειας των επιχειρήσεων.

Πέρα από τους καταναλωτές, πολλές μεγάλες εταιρίες που δραστηριοποιούνται στο χώρο των ΑΠΕ ζητούν την προώθηση και την εφαρμογή των PPA, καθώς με αυτό τον τρόπο μπορούν να διασφαλίσουν την πώληση της παραγόμενης ενέργειας τα επόμενα χρόνια, δεδομένου ότι σταδιακά καταργούνται τόσο η προτεραιότητα εισόδου που έχουν οι ΑΠΕ στο σύστημα όσο και οι εγγυημένες τιμές που λειτουργούσαν σαν επενδυτικό κίνητρο.

Εκτιμάται ότι τα PPAs οδηγούν σε καλύτερες τιμές ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ ταυτόχρονα αποτελούν όχημα για καινούριες επενδύσεις στην πράσινη ενέργεια. «Είναι η πρώτη φορά στα χρονικά της ελληνικής αγοράς ενέργειας που δίνεται ευρέως η δυνατότητα σε παραγωγούς και καταναλωτές ενέργειας να συνάψουν απευθείας συμβάσεις αγοραπωλησίας και όχι μέσω του συστήματος ενέργειας, όπως γινόταν μέχρι σήμερα», σημειώνει ο κ. Ελευθεριάδης.

Έτσι, το επόμενο διάστημα, αναμένεται ένα μεγάλο ποσοστό από τις νέες ΑΠΕ να επιλέξει αντί την συμμετοχή στους διαγωνισμούς για σταθερή τιμή, να αναζητήσουν τη συμμετοχή τους στην αγορά μέσω της σύναψης διμερών συμβολαίων με προμηθευτές ή μεγάλους καταναλωτές.

«Όλα αυτά θα τα δούμε να συμβαίνουν μετά το 2023», σχολιάζει ο κ. Κοντολέων, προσθέτοντας ότι για να προχωρήσουν αυτές οι διμερείς συμβάσεις, κρίσιμη παράμετρος είναι εάν οι τιμές των PPAsθα αντανακλούν το κόστος της επένδυσης ή το κόστος της αγοράς. «Επίσης, θα πρέπει να δούμε εάν η ενέργεια από τις ΑΠΕ θα κατευθυνθεί απευθείας στις βιομηχανίες ή εάν θα φτάσει πρώτα στους προμηθευτές και από εκεί στη λιανική. Αυτές είναι και οι πιο κρίσιμες παράμετροι του εγχειρήματος για τα PPAs της βιομηχανίας με τις ΑΠΕ», σημειώνει.

Γιώργος Κούβαρης, Πρόεδρος, όμιλος ΗΡΩΝ
«Οι μορφές “συμπαραγωγής” ενέργειας είναι ένας τρόπος με τον οποίον οι επιχειρήσεις μπορούν να μειώνουν το ενεργειακό τους κόστος και χωρίς να απαιτούνται μεγάλες αρχικές επενδύσεις για την εγκατάσταση μονάδας ΑΠΕ».

Παναγιώτης Κανελλόπουλος, Αναπληρωτής Γεν. Δ/ντής Τομέα Ηλεκτρικής Ενέργειας & Φυσικού Αερίου MYTILINEOS / Protergia
«Ο κλάδος της ενέργειας και ιδιαίτερα της λιανικής βρίσκεται κυριολεκτικά σε μια κοσμογονία».

Κωνσταντίνος Ελευθεριάδης, Partner Financial Advisory Services, Power & Utilities Leader, Deloitte Ελλάδος
«Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, οι καταναλωτές και ιδιαίτερα οι επιχειρήσεις, είναι διατεθειμένοι να μετατραπούν σε prosumers».

Αντώνης Κοντολέων, Πρόεδρος, Ένωση Βιομηχανικών Καταναλωτών Ενέργειας (ΕΒΙΚΕΝ)
«Το επόμενο διάστημα, αναμένεται ένα μεγάλο ποσοστό από τις νέες ΑΠΕ να επιλέξει αντί  την συμμετοχή στους διαγωνισμούς για σταθερή τιμή, να αναζητήσουν τη συμμετοχή τους στην αγορά μέσω της σύναψης διμερών συμβολαίων με προμηθευτές ή μεγάλους καταναλωτές».