Καθ. Κωνσταντίνο Ζοπουνίδη, Ακαδημαϊκός, Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών, Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων, Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ, Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France
Υποψήφια Δρ. Μαριάννα Εσκαντάρ, Μέλος του Εργαστηρίου Financial Engineering, Πολυτεχνείο Κρήτης
Δρ. Αιμίλιο Γαλαριώτη, Καθ. Χρηματοοικονομικής, Αναπληρωτής Πρύτανης Έρευνας, Audencia Business School, France

Η κρίση που προκλήθηκε από την πανδημία Covid-19 χτυπά σκληρά την οικονομία σε όλο τον κόσμο. Η επιβράδυνση της δραστηριότητας που προκαλεί, προσφέρει μια συγκυριακή μείωση, αλλά όχι δομική, των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου το 2020. Ως εκ τούτου, είναι απαραίτητο να συνεχιστεί και ακόμη και να επιταχυνθεί με τις απαραίτητες προσπάθειες απαλλαγής από τις ανθρακούχες ουσίες με βάση τη συμφωνία του Παρισιού. Υπό αυτές τις συνθήκες, η πράσινη επένδυση έχει ένα βασικό ρόλο που πρέπει να διαδραματίσει στη δημιουργία ανάπτυξης, θέσεων εργασίας, φέροντας τα κράτη πιο κοντά σε τροχιές συμβατές με τους περιβαλλοντικούς στόχους. Ορισμένες πράσινες επενδύσεις μπορούν να προσφέρουν ένα σημαντικό πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα στο ΑΕΠ, ακόμη και σε σύγκριση με παραδοσιακά μέτρα τόνωσης. Επιπλέον, αυτές εμφανίζονται σήμερα πιο απαραίτητες από ποτέ, για την αποφυγή ότι η επανέναρξη της οικονομικής δραστηριότητας δεν πραγματοποιείται σε βάρος του περιβάλλοντος.

Ορισμός, λειτουργία
Οι πράσινες ή οικολογικά υπεύθυνες επενδύσεις αποτελούν μέρος των μέτρων κοινωνικής ευθύνης και αποτελούνται από μια σειρά επενδυτικών πρακτικών που αποσκοπούν στην ενθάρρυνση ή την προώθηση της ενεργειακής μετάβασης και της μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Συγκεκριμένα, αυτό συνεπάγεται την υποστήριξη επιχειρήσεων που ασχολούνται ιδίως με τη διατήρηση των φυσικών χώρων, την παραγωγή ενεργειακών επιλογών και την υλοποίηση επιχειρηματικών πρωτοβουλιών και έργων με περιβαλλοντικό περιεχόμενο.

Οι πράσινες επενδύσεις μπορούν να γίνουν από εξειδικευμένα επενδυτικά κεφάλαια ή μετοχές του χρηματιστηρίου, καθώς και μέσω ομολόγων για τη χρηματοδότηση συγκεκριμένων έργων. Ο ορισμός της πράσινης επένδυσης είναι αρκετά ευρύς και μπορεί να ενσωματώσει μεγάλο αριθμό πρακτικών με διαφορετικούς βαθμούς οικολογικής ευθύνης.

Ορισμένοι επενδυτές θέλουν μόνο να συνεργαστούν με έργα και επιχειρήσεις των οποίων ο επιχειρηματικός στόχος βασίζεται εξ ολοκλήρου στη μείωση του οικολογικού αποτυπώματος, όπως η ανάπτυξη ενέργειας ή εναλλακτικών τεχνολογιών. Άλλοι θα υποστηρίξουν καθαρές οργανωσιακές πρακτικές και αποτελεσματική επεξεργασία ενέργειας και απορριμμάτων από επιχειρήσεις με διάφορους στόχους.

Έτσι, η πράσινη επένδυση είναι μια αυξανόμενη τάση που εκδηλώνεται με διαφορετικούς τρόπους για να ικανοποιήσει την επιθυμία των επενδυτών να ευθυγραμμίσουν τη χρηματοοικονομική τους ευημερία με τις κλιματικές τους ανησυχίες.

Οι στόχοι της πράσινης επένδυσης
Σύμφωνα με την ευρωπαϊκή νομοθεσία (κανονισμός 2020/852), για να θεωρείται περιβαλλοντικά βιώσιμη, μια οικονομική δραστηριότητα πρέπει να συμβάλει σε τουλάχιστον έναν από τους ακόλουθους στόχους χωρίς να βλάπτει σε κανέναν άλλον.

  • Μετριασμός της κλιματικής αλλαγής.
  • Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή.
  • Η αειφόρος χρήση και προστασία των υδάτινων και θαλάσσιων πόρων.
  • Η μετάβαση στην κυκλική οικονομία.
  • Πρόληψη και μείωση της ρύπανσης.
  • Προστασία και αποκατάσταση της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημάτων.

Οι αποταμιευτές προτιμούν να επενδύουν υπέρ περιβαλλοντικών ή κοινωνικών θεμάτων; Τί συμβιβασμούς είναι έτοιμοι να κάνουν μεταξύ μη χρηματοοικονομικών κριτηρίων και χρηματοοικονομικής επίδοσης; Η θεώρηση των προτιμήσεων ESG δεν χρησιμεύει μόνο για την ανταπόκριση σε ένα νέο ρυθμιστικό περιορισμό. Είναι μια πραγματική επιχειρηματική ευκαιρία που θα τονώσει την αποταμίευση των ιδιωτών, ενώ θα δώσει νόημα στις επενδύσεις τους.

Καθώς οι επενδυτές γίνονται όλο και πιο συντηρητικοί και τα επιτόκια βρίσκονται στο χαμηλότερο επίπεδο, οι ευρωπαϊκές τράπεζες αναζητούν νέες πηγές αποδοτικότητας. Έτσι, οι επενδύσεις ESG παρουσιάζουν πολύ καλές επιδόσεις πρόσφατα. Το 60% των ευρωπαϊκών κεφαλαίων ESG είχαν καλύτερη αποδοτικότητα από τα παραδοσιακά κεφάλαια τα τελευταία 10 χρόνια (μελέτη Morningstar).

Πράσινη ταξινόμηση, πυρηνική ενέργεια, φυσικό αέριο
Για να επιτευχθεί ουδετερότητα άνθρακα έως το 2050, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ορίσει κριτήρια που προσδιορίζουν τις οικονομικές δραστηριότητες που δεν επιδεινώνουν την κλιματική αλλαγή. Μια πράσινη ταξινόμηση που συνεχίζει να συζητείται, ιδίως σχετικά με τη θέση που δίνεται στην πυρηνική ενέργεια και το φυσικό αέριο.

Στην κοινή διάλεκτο, η ταξινόμηση ορίζεται ως η επιστήμη των ταξινομήσεων. Η ιδέα της δημιουργίας μιας πράσινης ταξινόμησης για τις οικονομικές δραστηριότητες, που ξεκίνησε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2018, βασίζεται επομένως σε μια απλή αρχή: να οριστεί ένα όριο εκπομπών CO2 κάτω από το οποίο μια επιχείρηση θα θεωρείται «πράσινη». Δηλαδή, συμβάλλοντας στη θετική εξέλιξη του κλίματος ή μετριάζοντας την υπερθέρμανση του πλανήτη.

Τον Ιούνιο του 2020, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ενέκριναν κανονισμό για τον καθορισμό αυτής της ταξινόμησης, ο οποίος πρόκειται να τεθεί σε ισχύ σε διάφορα στάδια. Πρώτα εν μέρει, στις αρχές του 2022, μετά εντελώς, στις αρχές του 2023. Αυτό το κείμενο είναι κατά κάποιο τρόπο η «περιβαλλοντική πυξίδα» της Ευρώπης, που επιτρέπει στους επενδυτές να γνωρίζουν εάν οι επενδύσεις τους συνάδουν με τους στόχους που ορίζονται στην Πράσινη Συμφωνία για την Ευρώπη – δηλαδή την κλιματική ουδετερότητα έως το 2050 – και στη συμφωνία του Παρισιού – που περιορίζει την υπερθέρμανση του πλανήτη σε λιγότερο από 1,5 βαθμούς Κελσίου έως το 2100 σε σύγκριση με τα προβιομηχανικά επίπεδα.

Προκειμένου οι χρηματοοικονομικοί οργανισμοί να έχουν πρόσβαση σε αυτές τις πληροφορίες, οι επιχειρήσεις θα πρέπει από τα τέλη του 2022 να δημοσιεύουν πληροφορίες σχετικά με το αποτύπωμα άνθρακα στους ιστοτόπους τους. Σε μια πρόταση για μια πρόσθετη κατ’ εξουσιοδότηση πράξη με ημερομηνία 31η Δεκεμβρίου 2021, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεώρησε τελικά το φυσικό αέριο ως μεταβατική ενέργεια. Η χρήση του για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας πρέπει να τηρεί το όριο 100g CO2e/KWh.

Όσον αφορά την πυρηνική ενέργεια, περιλαμβάνεται στην κατηγορία των μεταβατικών δραστηριοτήτων με διαφορετικά κριτήρια: οι σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής πρέπει να έχουν οικοδομική άδεια πριν από το 2045 και η επέκταση των ήδη εγκατεστημένων αντιδραστήρων πρέπει να ξεκινήσει πριν από το 2040.

Πρέπει επίσης να προγραμματιστούν σχέδια επεξεργασίας απορριμμάτων και αποσυναρμολόγησης. Συμπερασματικά, η ταξινόμηση θα καθοδηγήσει πολλές αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως η μεταρρύθμιση του συμφώνου σταθερότητας και ανάπτυξης προκειμένου να προωθηθούν οι επενδύσεις των κρατών μελών στη μετάβαση.

Βέβαια, υπάρχουν επικρίσεις για το ζήτημα του φυσικού αερίου ή της πυρηνικής ενέργειας από τους οικολόγους και τη ριζοσπαστική αριστερά.

Ενώ η ίδια η Επιτροπή τονίζει τα όρια της ενέργειας από βιομάζα, οι τρέχουσες κατ’ εξουσιοδότηση πράξεις της την περιλαμβάνουν μεταξύ των ενεργειών που ενσωματώνονται στην πράσινη ταξινόμηση.