“Η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων χρησιμοποιεί ήδη τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης με στόχο τον περιορισμό της φοροδιαφυγής”, αναφέρεται σε άρθρο της Καθημερινής, δημοσιευμένο τον Δεκέμβριο του 2020. Το δικό μας ρεπορτάζ δεν επιβεβαιώνει κάτι τέτοιο, ωστόσο, αν τελικά ισχύει, συνιστά άλλο ένα βήμα προς τον εκσυγχρονισμό των δημόσιων λειτουργιών. Ένα βήμα με πολλαπλά οφέλη, τόσο για το κράτος όσο και για τους φορολογούμενους.
γράφει ο Γιάννης Μουρατίδης
“Προκειμένου να διαχειριστούν τις αλλαγές που προκαλούν σε σύντομο χρονικό διάστημα μεγάλης κλίμακας μεταβολές, οι αρχές φορολόγησης και οι σύμβουλοι τους, έχουν αρχίσει να εξερευνούν τις πιθανότητες της χρήσης τεχνολογιών data analytics και τεχνητής νοημοσύνης, οι οποίες ήδη χρησιμοποιούνται σε άλλους τομείς.” Με αυτήν την παράγραφο στο έγγραφο “Artificial Intelligence Entering the world of tax”, το οποίο δημοσιεύτηκε τον Οκτώβριο του 2019, η Deloitte ανοίγει την αυλαία για ένα έργο που κάνει την πρεμιέρα του.
Από τον Οκτώβρη του 2019 μέχρι σήμερα, προέκυψε ένα νέο συμβάν που πλέον είναι σε όλους μας γνωστό ως “Πανδημία”, γεγονός που έχει οδηγήσει σε μια άνευ προηγουμένων επιτάχυνση στη λήψη αποφάσεων στους κατά γενική ομολογία γραφειοκρατικούς μηχανισμούς του Δημοσίου. Όσον αφορά το φορολογικό σύστημα, οι πιέσεις που δέχεται πλέον είναι τεράστιες, καθώς οι πόροι του μειώνονται διαρκώς, εξαιτίας της μείωσης στην κατανάλωση, αλλά και της αυξανόμενης μάζας επιχειρήσεων και πολιτών που αδυνατούν ή δεν επιθυμούν να πληρώσουν τους φόρους τους.
Σύμφωνα με δημοσιεύματα στις αρχές του περασμένου Δεκεμβρίου, το ληξιπρόθεσμο υπόλοιπο στο τέλος του τρίτου τριμήνου του 2020, διαμορφώθηκε σε 106,2 δις ευρώ, αυξημένο κατά 1,3 δις ευρώ σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο της προηγούμενης χρονιάς. Αν παρομοιάζαμε το κράτος με επιχείρηση, αυτό θα σήμαινε ότι έχει ήδη 106,2 δις συσσωρευμένες ζημιές με δυσοίωνες προβλέψεις για τα ερχόμενα τρίμηνα. Θεωρητικά, μια εταιρεία με αυτήν την εικόνα, αν δεν είχε γενναίους μετόχους θα είχε ήδη χρεοκοπήσει.
Ωστόσο, για ένα κράτος μια τέτοια εξέλιξη δεν είναι εξίσου εύκολη, ειδικά όταν βρίσκεται κάτω από την προστατευτική ομπρέλα της ΕΕ. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι οι δανειστές, αλλά και η κυβέρνηση μπορούν απλά να βλέπουν το χρέος να διογκώνεται χωρίς να αντιδρούν. Οπότε, η τεχνολογία εμφανίζεται ξανά ως από μηχανής θεός.
Η ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ ΕΙΝΑΙ ΑΚΟΜΑ ΜΙΑ ΑΓΝΩΣΤΗ ΓΗ ΚΑΙ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ
Μέχρι στιγμής, τα πιο πετυχημένα έργα που αξιοποίησαν τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης, είναι αυτά που υλοποιήθηκαν με μικρά βήματα. Το κάθε βήμα βοηθά να γίνει ένας απολογισμός των οφελών και των προβλημάτων, ώστε στο επόμενο βήμα να μεγιστοποιηθούν τα πρώτα και να μειωθούν τα δεύτερα. Για τους περισσότερους οργανισμούς, το σημείο εισόδου είναι ο σχεδιασμός μιας στρατηγικής που αφορά την πολιτική των δεδομένων. Η τεχνητή νοημοσύνη για να αναπτυχθεί, τρέφεται κυρίως με δεδομένα και ενέργεια, η οποία χρειάζεται για να λειτουργήσουν ισχυροί υπολογιστές.
Όπως κάναμε στις πρώτες τάξεις του δημοτικού για να λύσουμε ένα πρόβλημα, χρειάζεται να βάλουμε σε ένα κουτί τα δεδομένα, σε ένα άλλο τη σκέψη και στη συνέχεια να κάνουμε τους υπολογισμούς για να προκύψει η λύση. Η σαφήνεια των δεδομένων είναι αυτή που θα οδηγήσει τους αλγόριθμους μηχανικής μάθησης, δηλαδή την προσομοίωση της ανθρώπινης σκέψης, να εκπαιδευτούν σωστά και να αποκτήσουν κρίση.
Όπως μαθαίνουμε από την μελέτη της Deloitte, μια startup με έδρα στον Καναδά χρειάστηκε 18 μήνες, προκειμένου να αναπτύξει μια εφαρμογή τεχνητής νοημοσύνης, η οποία μπορεί να απαντήσει κυρίως σε ερωτήματα ταξινόμησης των φορολογούμενων. Στόχος της εταιρείας δεν ήταν μόνο να εντοπίσει τις κατάλληλες πηγές δεδομένων που θα αξιοποιούσε, αλλά και να ορίσει ποιες πηγές έπρεπε να αποφύγει, ώστε να μην επιβαρύνει χωρίς λόγο την εκπαίδευση της τεχνητής νοημοσύνης.
Μια πρόσφατη δημοσίευση του OECD με τίτλο “Advanced Analytics for Better Tax Administration”, αποκαλύπτει ένα μεγάλο ποσοστό των προκλήσεων που θα χρειαστεί να αντιμετωπίσουν οι αρχές, όταν πάρουν την απόφαση να αξιοποιήσουν τα data analytics και την τεχνητή νοημοσύνη.
ΠΟΙΑ ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΑΝ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΟΦΕΛΗ;
Ο περιορισμός της φοροδιαφυγής φαίνεται να είναι σε αυτήν τη φάση το μέγιστο επίτευγμα για το κράτος. Ωστόσο, δεν φοροδιαφεύγουν ούτε όλοι οι πολίτες, ούτε όλες οι επιχειρήσεις. Ενώ σε ένα γραφειοκρατικό σύστημα, η υιοθέτηση οριζόντιων λύσεων είναι σχεδόν αναπόφευκτη, η χρήση της τεχνολογίας μας επιτρέπει να κάνουμε γρήγορα ταξινομήσεις βάσει διαφορετικών παραγόντων.
Οπότε, μια εφαρμογή τεχνητής νοημοσύνης που έχει εκπαιδευτεί σωστά, μπορεί να αποφασίσει αν μια επιχείρηση που ωφέλησε τη στρατηγική του κράτους, είτε αυξάνοντας την εξαγωγική δραστηριότητά της, είτε πληρώνοντας έγκαιρα τους φόρους της, είτε αυξάνοντας τον αριθμό των εργαζομένων της, θα πάρει ως επιβράβευση ένα ποσοστό έκπτωσης φόρου.
Όπως μας λέει ο Ορέστης Ματσούκας, πρόεδρος του Ελληνικού Συνδέσμου Νέων Επιχειρηματιών Αθηνών, “Όπως τα στελέχη της ΑΑΔΕ αναζητούν όσους φοροδιαφεύγουν, θα πρέπει να αναζητούν και τους συνεπείς φορολογούμενους στους οποίους να δίνουν κίνητρα. Η ίδια πολιτική μπορεί να επεκταθεί και σε άλλους οργανισμούς όπως είναι ο ΕΦΚΑ. Για παράδειγμα οι εργοδότες που πληρώνουν εγκαίρως και τακτικά τις εργοδοτικές εισφορές των εργαζομένων τους, να λαμβάνουν έκπτωση στις πληρωμές της επόμενης χρονιάς.”
Οι startups θα μπορούσαν μεταξύ άλλων να βοηθήσουν τις φορολογικές αρχές στην ανάπτυξη εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης. Αρχικά, μέσω διαγωνισμών επιλογής των καλύτερων προτάσεων θα μπορούσαν να ξεχωρίσουν κάποιες startups και στη συνέχεια μέσω χρηματοδότησης θα μπορούσαν αυτές οι startups να αναπτύξουν τις προτάσεις τους και να προσφέρουν στις φορολογικές αρχές καινοτόμες λύσεις.
Οι επιλογές είναι πολλές και χρειάζεται μια ιεράρχηση για να αξιοποιηθούν αρχικά οι διαθέσιμοι πόροι για τους στόχους με το μεγαλύτερο όφελος. Δεδομένου όμως ότι το θέμα της ηθικής στην αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης απασχολεί ήδη μια μεγάλη μερίδα πολιτών, θα ήταν εύστοχο οι φορολογικές αρχές να δείξουν ότι το συγκεκριμένο εργαλείο δεν μπορεί να λειτουργήσει μόνο ως μεγάλος αδελφός, αλλά και ως καλός αδελφός.