Πώς αντέδρασαν οι τράπεζες στην υγειονομική κρίση και γιατί τα κριτήρια ESG αρχίζουν να επιδρούν καταλυτικά στις αποφάσεις τους. Ανώτατα στελέχη εταιρειών και τραπεζών αντιμέτωποι με τους νέους κανόνες της τραπεζικής χρηματοδότησης επιχειρήσεων
Η δυναμική της παγκόσμιας οικονομίας ανατράπηκε από την πανδημία, που άλλαξε απρόσμενα τα δεδομένα, θέτοντας επιτέλους στο επίκεντρο πολλών επιχειρήσεων και επενδυτών τον ίδιο τον άνθρωπο.
Παρόλο που ο τραπεζικός κλάδος δεν παρέμεινε αμέτοχος των κλυδωνισμών, τα συμπεράσματα του European Banking Report 2021 που εκπόνησε η Oliver Wyman, εταιρεία παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών σε διεθνές επίπεδο, αποδεικνύουν πως όχι μόνο άντεξε το πλήγμα αλλά πλέον φιλοδοξεί να αναλάβει καίριο ρόλο στην προσπάθεια οικονομικής ανάκαμψης που συντελείται στην Ευρώπη.
Η ανθεκτικότητα του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος
Συγκεκριμένα, όπως επιβεβαιώνουν και τα στοιχεία, το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα επέδειξε ιδιαίτερη ανθεκτικότητα στη διαχείριση μίας από τις πιο σοβαρές -μέχρι σήμερα- πτώσεις του ΑΕΠ. Μάλιστα, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι μία στις τρεις τράπεζες έχουν ήδη αντιστρέψει πιστωτικές προβλέψεις.
Ωστόσο, ειδικότερα στις χώρες που βίωσαν τις εντονότερες επιπτώσεις της πανδημίας στην οικονομία τα έσοδα μειώθηκαν έως και 11% και τα σταθμισμένα στοιχεία ενεργητικού μειώθηκαν σχεδόν 5%. Η τριμηνιαία έκθεση του SSM (Supervisory Banking Statistics -2020), που για πρώτη φορά συμπεριέλαβε μετρήσεις των επιπτώσεων της πανδημίας για όλες τις ευρωπαϊκές συστημικές τράπεζες, επιβεβαίωσε πως πανευρωπαϊκά παρατηρείται περιορισμός της καθαρής χρηματοδότησης και των κόκκινων δανείων, με παράλληλη ενίσχυση της ρευστότητας και των καταθέσεων, μείωση της κερδοφορίας καθώς και αυξημένες προβλέψεις για κινδύνους. Ειδικότερα για τις τέσσερις συστημικές ελληνικές τράπεζες η πανδημία κόστισε το 2020 περισσότερα από 3,6 δισ. ευρώ σε κεφάλαια και κερδοφορία.
Μικρομεσαίες επιχειρήσεις: Ακανθώδης η πρόσβαση στην τραπεζική χρηματοδότηση
Η τραπεζική χρηματοδότηση με βιώσιμους ανταγωνιστικούς όρους συνιστά ζητούμενο για τις ελληνικές επιχειρήσεις, ιδιαίτερα για τις μικρομεσαίες που στερούνται της πρόσβασης σε εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης.
Πρόσφατα δημοσιευμένα στοιχεία από την Τράπεζα της Ελλάδος αποδεικνύουν ότι η καθαρή χρηματοδότηση του ιδιωτικού τομέα της οικονομίας ακολουθεί ανοδική πορεία, με επιτάχυνση (Ιούλιο +1,5%, έναντι +0,4% τον Ιούνιο), μια τάση που καταγράφεται και στην Ευρωζώνη.
Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί πως η τραπεζική χρηματοδότηση εστιάζει στην ενίσχυση των μεγάλων κυρίως επιχειρήσεων (αύξηση της χρηματοδότησης μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων 6,5% τον Ιούλιο, από 3,8% τον Ιούνιο).
Αναφορικά με τη χρηματοδότηση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, η αποτίμηση μπορεί να περιγραφεί μόνο ως οριακά θετική.
Χαρακτηριστικό είναι πως στη χώρα μας το έλλειμμα χρηματοδότησης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων αγγίζει το 14% έναντι 4% στην Ευρωζώνη, παρά το γεγονός ότι τα προγράμματα της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας συνετέλεσαν στην αύξηση των χρηματοδοτήσεων προς τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις του 2020 και των αρχών του 2021.
Η βασική αιτία για το παραπάνω ζήτημα εντοπίζεται στο lockdown της οικονομίας, που επέφερε αύξηση των χρηματοδοτικών αναγκών, δημιουργώντας -σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας SAFE– και αύξηση των αναγκών των μικρομεσαίων επιχειρήσεων για τραπεζικό́ δανεισμό (κατά 38% στην πρώτη φάση και 33% στη δεύτερη φάση) και μάλιστα αν και οι ανάγκες υποχώρησαν αργότερα (την περίοδο Οκτωβρίου 2020 – Μαρτίου 2021), το ποσοστό παρέμεινε υψηλό, στο 31%.
H στροφή στα κριτήρια ESG μετασχηματίζει την πολιτική της τραπεζικής χρηματοδότησης
Τα κριτήρια βιώσιμης ανάπτυξης αλλάζουν και τον τραπεζικό χάρτη. Εξάλλου, ενδεικτικό της δυναμικής στροφής στα κριτήρια ESG είναι και το γεγονός πως για τα τρία τέταρτα των 2.130 τραπεζικών πελατών που ερωτήθηκαν σε όλο τον κόσμο από το Chief Investment Office (CIO) της International Private Bank (IPB) της Deutsche Bank οι επενδύσεις τους θα πρέπει να έχουν θετικό αντίκτυπο.
Μάλιστα για το 57% η πανδημία έχει ενισχύσει τη συγκεκριμένη κατεύθυνση ενώ για το 51% η επένδυση με βάση το ESG πιθανόν να συμβάλλει στη διαχείριση του κινδύνου στα χαρτοφυλάκια τους.
Η παγκόσμια οικονομία έχει πλέον συμπεριλάβει στον στρατηγικό της άξονα την υπεύθυνη τραπεζική, σύμφωνα με τις αρχές του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών που υπεγράφησαν το 2019 στο Παρίσι με τη συμμετοχή 180 τραπεζών, μεταξύ των οποίων και οι τέσσερις συστημικές ελληνικές τράπεζες.
Χαρακτηριστικές πρωτοβουλίες συνυφασμένες με τις αρχές της υπεύθυνης τραπεζικής είναι ανταγωνιστικά χρηματοδοτικά πακέτα για την ενθάρρυνση της ηλεκτροκίνησης, επιτόκια με ευνοϊκούς όρους για επιχειρήσεις που στρέφονται στην πράσινη οικονομία και ενίσχυση των επιχειρήσεων που επιδεικνύουν ευαισθησία στη χρήση λιπασμάτων και υδάτων.
Οι τράπεζες που χρηματοδοτούν πράσινες επενδύσεις και αποδέχονται για χρηματοδότηση τα ομόλογα επιχειρήσεων με πράσινη πιστοποίηση επιβραβεύονται από τις εποπτικές αρχές με απαιτήσεις για λιγότερα εποπτικά κεφάλαια.
Καθώς η βιώσιμη οικονομία εξελίσσεται πλέον σε ένα παγκόσμιο αίτημα, η τράπεζα μοιάζει να πρωτοστατεί των εξελίξεων, διαμορφώνοντας μια νέα πραγματικότητα που μπορεί να οδηγήσει ακόμη και στον αποκλεισμό μιας επιχείρησης από την τραπεζική χρηματοδότηση ή τη χρηματοδότησή της με ιδιαίτερα αυστηρούς όρους εάν δεν εναρμονίζεται με τους στόχους της βιώσιμης ανάπτυξης.
«Οι τράπεζες στάθηκαν στο ύψος των περιστάσεων κατά την πανδημία»
Για τον Χρήστο Καλλιαντάση ‘‘Head, Wholesale Banking – Large Corporate’’ «η χρηματοδότηση των επιχειρήσεων στις μέρες μας έχει αλλάξει σημαντικά και ο λόγος είναι απλός: Οι επιχειρήσεις ζητούν από τις τράπεζες μεγαλύτερη ταχύτητα, ευελιξία και φυσικά λύσεις προσαρμοσμένες στις δικές τους, ξεχωριστές ανάγκες. «Στην Optima bank το κάνουμε από την πρώτη μέρα της λειτουργίας μας, μέσα από εξατομικευμένα προϊόντα και υπηρεσίες, τα οποία παρέχουμε άμεσα, χωρίς χρονοβόρες διαδικασίες» τόνισε.
Όπως επισήμανε στο FinancePro: «Η πανδημία αποτέλεσε μια σημαντική δοκιμασία. Οι τράπεζες βρέθηκαν στην αιχμή μιας εθνικής προσπάθειας, προκειμένου οι επιχειρήσεις να σταθούν όρθιες. Πιστεύω πως σε μεγάλο βαθμό οι τράπεζες στάθηκαν στο ύψος των περιστάσεων, παρέχοντας έκτακτες χορηγήσεις σε πληγέντες κλάδους αλλά και αναστέλλοντας πληρωμές, μέσω διμερών συμβάσεων».
Σχετικά με τη βιωσιμότητα, ο κύριος Καλλιαντάσης υπογράμμισε ότι «οι τράπεζες οφείλουν πλέον να εντάξουν στα οικονομικοτεχνικά κριτήρια αξιολόγησης των έργων προς χρηματοδότηση κριτήρια κοινωνικά, περιβαλλοντικά και εταιρικής ευθύνης, σύμφωνα με τις οδηγίες ESG».
«Για παράδειγμα, σήμερα η επέκταση δυναμικότητας μιας βιομηχανικής εγκατάστασης θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη της α) την κάλυψη ενεργειακών αναγκών από ΑΠΕ και φιλικότερες προς το περιβάλλον μορφές ενέργειας, β) την πρόσληψη προσωπικού από τις γειτονικές περιοχές με σκοπό την καταπολέμηση της ανεργίας στην κοινότητα γ) την βελτίωση των υποδομών της γειτονικής περιοχής (π.χ. βελτίωση οδικού δικτύου, συντήρηση κοινόχρηστων δομών, κλπ.). Πρόκειται για μια ολιστική προσέγγιση που επαναπροσδιορίζει την έννοια της οικονομικής ανάπτυξης, μέσα από το πρίσμα της αειφορίας» ανέφερε.
«Οι τράπεζες συμμετέχουν στην επίτευξη ενός συλλογικού στόχου, προωθώντας τις ‘‘πράσινες’’ επενδύσεις που επιταχύνουν την απεξάρτηση από ρυπογόνες μορφές ενέργειας. Ο θετικός τους αντίκτυπος είναι άμεσος στην καθημερινότητά μας, βάζοντας τα θεμέλια για ένα μέλλον διαφορετικό, πιο ‘‘καθαρό’’ και κυρίως βιώσιμο για όλους» σημείωσε ο κύριος Καλλιαντάσης.
«Σταδιακή κατάργηση χρηματοδοτήσεων σε τομείς υψηλής χρήσης άνθρακα»
Ο Αριστοτέλης Σπηλιώτης, Γ. Γ της Παρευξείνια Τράπεζας δήλωσε στο FinancePro: «Ως περιφερειακός αναπτυξιακός οργανισμός, η Τράπεζα Εμπορίου και Ανάπτυξης Ευξείνου Πόντου, θεωρεί την πράσινη χρηματοδότηση βασικό εργαλείο για ένα βιώσιμο μέλλον σε μια οικονομία μηδενικών ρύπων. Σε αυτό το πλαίσιο έχουμε εναρμονίσει τη στρατηγική μας με τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης που έχουν θέσει τα Ηνωμένα Έθνη για την εξάλειψη των παγκόσμιων οικονομικών ανισοτήτων και την μείωση των περιβαλλοντικών κινδύνων».
«Η στρατηγική που υιοθετήσαμε το Μάρτιο του 2021 για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής αντιπροσωπεύει το όραμα και την προσέγγισή της Τράπεζας για την επόμενη δεκαετία και πέραν αυτής, και προβλέπει την ενίσχυση του ρόλου που διαδραματίζουμε στη διαμόρφωση και ανάπτυξη πράσινης οικονομίας στις χώρες – μέλη μας*, με προτεραιότητά τη σταδιακή κατάργηση χρηματοδοτήσεων σε τομείς υψηλής χρήσης άνθρακα, κυρίως αυτούς που βασίζονται σε ορυκτά καύσιμα» πρόσθεσε.
Ο κύριος Σπηλιώτης συμπλήρωσε πως «η Τράπεζα Εμπορίου και Ανάπτυξης Ευξείνου Πόντου δεσμεύεται να επιτύχει τους ακόλουθους τρεις στρατηγικούς στόχους:
- να μειώσει σταδιακά τις «καθαρές εκπομπές ρύπων» στο χαρτοφυλάκιο, θέτοντας περιοδικούς στόχους εκπομπών με στόχο την επίτευξη μηδενικών καθαρών εκπομπών έως το 2050
- να αυξήσει σταδιακά το μερίδιο της χρηματοδότησής της τουλάχιστον στο 30 % σε θετικές για το κλίμα δράσεις
- να αποκτήσει βελτιωμένες τεχνικές δεξιότητες για την ενίσχυση δημόσιων και ιδιωτικών φορέων των κρατών μελών στις προσπάθειές τους για προσαρμογή στα νέα δεδομένα της «πράσινης οικονομίας».
«Ήδη (2021), προχωρήσαμε στην έκδοση ομολόγων περιβαλλοντικής και κοινωνικής διακυβέρνησης (ESG Notes), διάρκειας 10-ετών, συγκεντρώνοντας 85 εκατομμύρια δολάρια» συμπλήρωσε.
Τέλος, ο κύριος Σπηλιώτης υπογράμμισε στο FinancePro: «Μερικά παραδείγματα πρόσφατων «πράσινων» χρηματοδοτήσεων μας είναι η συμμετοχή μας με 35 εκατ. Ευρώ στην έκδοση ομολόγου της βουλγαρικής Bulgarian Energy Holding για τον εκσυγχρονισμό του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας, το δάνειο 40 εκατ. δολαρίων στην Alro-Vimetco της Ρουμανίας έτσι ώστε η βιομηχανία διέλασης αλουμινίου να εισάγει μέτρα ενεργειακής απόδοσης και περιβαλλοντικά βιώσιμες πρακτικές, όπως επίσης και το δάνειο 10 εκατομμυρίων ευρώ στην Guaranti BBVA Consumer Finance, για χρηματοδότηση εργασιών εξοικονόμησης ενέργειας από ιδιοκτήτες κατοικιών στη Ρουμανία».
«Οι τράπεζες εξακολουθούν να στηρίζουν κάθε βιώσιμο δανειολήπτη»
Η Αμαλία Καγιά, Διευθύντρια Πίστης στη Συνεταιριστική Τράπεζα Χανιών, δήλωσε στο FinancePro: «Σε γενικές γραμμές, το τραπεζικό σύστημα ανταποκρίθηκε έγκαιρα στην πρόκληση της υγειονομικής κρίσης και τις επιπτώσεις των μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης».
«Εφαρμόστηκαν άμεσα μέτρα αναστολών πληρωμών (legislative and non-legislative moratoria) και παρόμοιου τύπου ρυθμίσεις, βοηθώντας τις πληττόμενες επιχειρήσεις να ανακάμψουν ταχύτερα.
Οι τράπεζες εξακολούθησαν και μετά τη λήξη των αναστολών, εξατομικευμένα πλέον, να στηρίζουν κάθε βιώσιμο δανειολήπτη» υπογράμμισε.
Επιπλέον συμπλήρωσε ότι «οι Ελληνικές Επιχειρήσεις ενισχύονται και έως την 31.12.2021 με δάνεια κεφαλαίου κίνησης μέσω του Ταμείου Εγγυοδοσίας COVID-19, συνεργασία της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας με τα τραπεζικά Ιδρύματα»
Όπως τόνισε:
«Η ενσωμάτωση κριτηρίων ESG (περιβαλλοντικών, κοινωνικών και παραγόντων διακυβέρνησης) στις χρηματοδοτήσεις και, γενικά, στις επενδυτικές αποφάσεις των Τραπεζών είναι απαραίτητη.
Ο όρος πράσινη χρηματοδότηση αναφέρεται συνήθως σε χρηματοδότηση επενδύσεων οι οποίες συμβάλλουν στη μείωση του ανθρώπινου περιβαλλοντικού αποτυπώματος, στοχεύοντας στη βιώσιμη και αειφόρο ανάπτυξη».
«Χαρακτηριστικά παραδείγματα έργων στα οποία αναφέρεται ο όρος είναι οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (Φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις, αιολικά πάρκα κ.λπ.), η ενεργειακή αναβάθμιση κτιρίων και η διαχείριση υδάτων και αποβλήτων» συμπλήρωσε η κυρία Καγιά.
Τέλος, ανέφερε πως «οι Τράπεζες έχουν κάθε συμφέρον να αυξήσουν την ροή δανείων στα έργα αυτά, καθώς μπορούν να επωφεληθούν από χρηματοδοτικά και εγγυητικά προγράμματα που έχει θεσπίσει η Ε.Ε. για να εκπληρώσει τους περιβαλλοντικούς στόχους της.
«Το Ταμείο Ανάκαμψης θα διοχετεύσει στην ελληνική αγορά πολλά χρήματα»
Ο Μιχάλης Σαμωνάς, Chief Financial Officer της εταιρείας ΣΙΔΜΑ Μεταλλουργική Α.Ε. δήλωσε ότι «η προ κρίσης εποχή δεν μπορεί να συγκριθεί με τα σημερινά δεδομένα όπου η χρηματοδότηση επιχειρήσεων εξακολουθεί να γίνεται με φειδώ».
«Να αναφέρω χαρακτηριστικά πως σε ομολογιακό δάνειο που εξέδωσε η εταιρεία μας το 2006 αναγκαστήκαμε να δανείσουμε περισσότερα των τότε αναγκών μας κεφάλαια για να ικανοποιήσουμε όλες τις εμπλεκόμενες τράπεζες που ήθελαν μεγαλύτερο μερίδιο στο δανεισμό μας» πρόσθεσε.
Όπως υπογράμμισε: «Οι συνέπειες αυτών των πρακτικών είναι γνωστές και τις βιώνουμε ακόμα. Συνεπώς, ως ένα σημείο ορθώς η τραπεζική χρηματοδότηση είναι πιο φειδωλή. Απλώς έχω την αίσθηση ότι ισχύει η παροιμία του λαού μας ότι «όποιος καεί από τον χυλό φυσάει και το γιαούρτι» στη διάθεση κεφαλαίων από τα τραπεζικά ιδρύματα.
Για την εταιρεία που εκπροσωπώ, έχοντας αναδιοργανώσει όλα μας τα δάνεια για την επόμενη δεκαετία, η μόνη διαθέσιμη πηγή χρηματοδότησης προς το παρόν είναι μέσω προεξόφλησης απαιτήσεων (factoring) και reverse factoring (προεξόφληση αναφορικά με τις υποχρεώσεις μας προς τους προμηθευτές μας)».
«Το κόστος της εν λόγω χρηματοδότησης είναι βέβαια αυξημένο σε σχέση με ένα αλληλόχρεο λογαριασμό ή ένα ομολογιακό δάνειο. Αναφορικά με το εγγύς μέλλον είμαι αισιόδοξος. Είναι πολλά τα χρήματα που θα διατεθούν στην ελληνική αγορά από το Ταμείο Ανάκαμψης και αναμένουμε να ξεκινήσουν σημαντικά έργα, ορόσημα για τον κλάδο μας, όπως η κατασκευή του Βόρειου Τμήματος του Ε65, το Ελληνικό και το αεροδρόμιο στο Καστέλι για να αναφέρω μερικά» συμπλήρωσε ο κύριος Σαμωνάς.
«Ωφέλιμη για τράπεζες, επενδυτές και εταιρείες η τριεπίπεδη προσέγγιση ESG»
Ο Άρης Παπαδόπουλος, διευθύνων σύμβουλος της ZEB, επισήμανε στο FinancePro:
«Η κατάσταση της οικονομίας μέσα στην υγειονομική κρίση αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα. Η χρηματοδότηση των επιχειρήσεων αποτελεί το μεγάλο ζητούμενο.
Χρειάζεται μεγαλύτερη προσπάθεια ώστε αφενός να υπάρξει διευρυμένο πλήθος εταιρειών που θα λάβουν χρηματοδότηση αφετέρου να διασφαλιστεί η ομαλή αποπληρωμή και να μην δημιουργηθούν νέα εξυπηρετούμενα δάνεια».
Όπως υπογράμμισε «η τριεπίπεδη προσέγγιση (Περιβαλλοντική, Κοινωνική & Εταιρική διακυβέρνηση) στη διαδικασία της αποτίμησης των εταιριών αποδεικνύεται ωφέλιμη τόσο για τις τράπεζες & επενδυτές όσο και για τις ίδιες τις εταιρίες». Για την αξιολογούμενη εταιρεία βοηθά σημαντικά στην εσωτερική αξιολόγηση, την αυξημένη ελκυστικότητα της σε επενδυτές και τη μείωση του κόστους χρηματοδότησης.
Στη συνέχεια, ο κύριος Παπαδόπουλος σημείωσε: «Οι τράπεζες ενσωματώνουν στις πιστοδοτικές διαδικασίες τους, το νέο Σύστημα Περιβαλλοντικής και Κοινωνικής Διαχείρισης (Environmental & Social Management System – ESMS). Το ESMS είναι ένα σύνολο διαδικασιών, εντύπων και ενεργειών, οι οποίες εντάσσονται στις τρέχουσες πιστοδοτικές διαδικασίες των τραπεζών και συνεκτιμώνται από αυτές κατά την εξέταση αιτημάτων χρηματοδοτήσεων, σύμφωνα με τις προδιαγραφές της Πιστωτικής τους Πολιτικής, τα πρότυπα των Οργανισμών IFC και EBRD και τις διεθνείς βέλτιστες πρακτικές».
Όπως πρόσθεσε χαρακτηριστικά:
«Στα πλαίσια αξιολόγησης κινδύνου εξετάζονται ζητήματα όπως είναι
- Επικινδυνότητα Κλάδου
- Ιστορικό Περιβαλλοντικών & Κοινωνικών συμβάντων των πιστούχων και των φορέων (πρόστιμα, ελλιπής ή εκκρεμής αδειοδότηση, αγωγές από εργαζόμενους, εργατικά ατυχήματα, κτλ.)
- Ύπαρξη Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης/πιστοποιήσεων
- Τοποθεσία εγκαταστάσεων των χρηματοδοτούμενων πελατών-έργων (προστατευόμενες περιοχές, τοπικές κοινότητες, βιοποικιλότητα, κτλ.)
- Επίδραση της επιχειρηματικής δραστηριότητας στις τοπικές κοινωνίες, σχέσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη (stakeholders) αλλά και την κοινωνία στο σύνολό της (επιπτώσεις από τη λειτουργία, αντιδράσεις κλπ.)
- Έγκαιρη αναγνώριση, αξιολόγηση και διαχείριση πιθανών επιπτώσεων στη βιωσιμότητα της επιχείρησης».