Μία από τις σημαντικότερες αποφάσεις των μετόχων μίας εταιρείας είναι η στελέχωση του Διοικητικού Συμβουλίου. Ανεξάρτητα από το μέγεθος του οργανισμού, η λανθασμένη επιλογή μελών Δ.Σ. μπορεί να οδηγήσει τους μετόχους σε περιπέτειες. Υπάρχει μία ιδανική σύνθεση Δ.Σ. κατάλληλη για όλες τις εταιρείες, εισηγμένες και μη;
Διεθνείς μελέτες και γενικές αρχές
Η πλούσια διεθνής επιστημονική βιβλιογραφία πάνω στην εταιρική διακυβέρνηση συγκλίνει στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχει ένας κανόνας που να ικανοποιεί όλες τις ανάγκες ετερόκλητων συνθέσεων μετόχων. Για παράδειγμα, το μέγεθος του Δ.Σ. επηρεάζεται από εταιρικά χαρακτηριστικά όπως το μέγεθος της εταιρείας, τους βασικούς τομείς οικονομικής δραστηριότητας, τη στήριξη του επιχειρηματικού μοντέλου σε έρευνα και καινοτομία ή εξαγορές, καθώς και από άλλες παραμέτρους. Η συνάρτηση όλων αυτών των παραγόντων δεν είναι γραμμική και η απάντηση στο ερώτημα αναφορικά με το μέγεθος του Δ.Σ. είναι κάθε άλλο παρά απλή. Παρόλα αυτά, υπάρχουν κάποιες γενικές αρχές πάνω στις οποίες φαίνεται να συγκλίνουν οι μελετητές.
Ο ρόλος των κοινωνικών δεσμών
Μία από τις βασικότερες αρχές είναι η ανάγκη για ένα συμβούλιο αποτελούμενο κατά την πλειοψηφία του από ανεξάρτητα μέλη, ως προϋπόθεση για τον αποτελεσματικό έλεγχο των αποφάσεων των στελεχών της εταιρείας και τη διασφάλιση της ισορροπίας στη διάκριση εξουσιών. Στις περισσότερες ανεπτυγμένες οικονομίες, λαμβάνεται υπόψη η προγενέστερη επαγγελματική σχέση μεταξύ της εταιρείας και των ανεξάρτητων μελών και ο βαθμός συγγένειάς τους με τα στελέχη της εταιρείας.
Από τα παραπάνω, λείπει ο ρόλος των κοινωνικών δεσμών μεταξύ των ανεξάρτητων μελών και των στελεχών της επιχείρησης, ειδικά του Διευθύνοντος Συμβούλου. Έρευνες δείχνουν ότι σχέσεις φιλίας μεταξύ του Διευθύνοντος Συμβούλου και ανεξάρτητων μελών βοηθούν στην εποικοδομητική ανταλλαγή απόψεων και προβληματισμών προς το συμφέρον της εταιρείας. Πιο συχνά όμως αποδεικνύονται τροχοπέδη στον αποτελεσματικό έλεγχο των αποφάσεων του Διευθύνοντος Συμβούλου, με αρνητικές επιπτώσεις για τη στρατηγική της εταιρείας και την αξία των μετοχών.
Τα υπέρ και τα κατά της… υπεραπασχόλησης
Μία παράμετρος που συχνά αγνοείται από την αγορά και συνήθως δεν αναφέρεται καν σε νόμους εταιρικής διακυβέρνησης είναι ο φόρτος εργασίας των μελών Δ.Σ., λόγω της συμμετοχής μη εκτελεστικών μελών σε πολλαπλά Διοικητικά Συμβούλια.
Αν και τα μέλη αποκτούν έτσι σφαιρική ενημέρωση για τις προκλήσεις που ενδέχεται να αντιμετωπίσει η εταιρεία, ωστόσο συχνά δε διαθέτουν τον απαραίτητο χρόνο για την αποτελεσματική εκτέλεση των καθηκόντων τους. Έρευνες δείχνουν ότι η υπεραπασχόληση των μελών Δ.Σ. (director busyness) έχει αρνητικές επιπτώσεις τόσο στην αποτελεσματικότητα της εταιρικής διακυβέρνησης όσο και στην χρηματιστηριακή αξία της εταιρείας.
Diversity και αποτελεσματικότητα
Τα τελευταία χρόνια γίνεται προσπάθεια να ενισχυθεί η πολυμορφία (diversity) του Δ.Σ. Πρόσφατοι νόμοι εταιρικής διακυβέρνησης ορίζουν ελάχιστες ποσοστώσεις για τη συμμετοχή των δύο φύλων σε Δ.Σ. εισηγμένων εταιρειών. Στόχος είναι η μεγαλύτερη ποικιλία εμπειριών και παραστάσεων να οδηγήσει τα μέλη στη λήψη πιο αποτελεσματικών αποφάσεων και στον περιορισμό της «ομαδικής σκέψης» (groupthink). Προς το παρόν το ενδιαφέρον έχει επικεντρωθεί σε χαρακτηριστικά όπως το φύλο και η εθνικότητα. Ένας τρόπος να ενισχυθεί περαιτέρω αυτή η προσπάθεια είναι οι εταιρείες να προσλάβουν μέλη Δ.Σ. που προέρχονται από διαφορετικά κοινωνικοοικονομικά στρώματα, καθώς σχετικές έρευνες δείχνουν την αποτελεσματικότητα της κοινωνικοοικονομικής πολυμορφίας στην ενίσχυση της ομαδικής λήψης αποφάσεων.
Η επιλογή κατάλληλης σύνθεσης Δ.Σ. απαιτεί βαθιά γνώση των αναγκών της εταιρείας αλλά και κατανόηση των διεθνών πρακτικών. Τα αποτελέσματα ποιοτικών επιστημονικών ερευνών μπορούν να βοηθήσουν τις εταιρείες να βελτιστοποιήσουν τις αποφάσεις τους.