Η μεγάλη αβεβαιότητα στις επιχειρήσεις στην εν εξελίξει περίοδο της πανδημίας είναι αδιαμφισβήτητη.
Την ίδια ώρα όμως στελέχη όπως οι Οικονομικοί Διευθυντές (CFOs) έχουν την ευκαιρία να επιδείξουν τον κρίσιμο στρατηγικό ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν στην αναδιαμόρφωση του μέλλοντος της επιχείρησης. Ωστόσο, αυτό απαιτεί σημαντικές αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο δρουν και σκέπτονται.
Ιδιαίτερα τώρα καθώς καλούνται, μεταξύ άλλων, να αναγνωρίσουν τους οικονομικούς κινδύνους που προέκυψαν από την πανδημία σε μια επιχείρηση, να συνδράμουν αποφασιστικά στην διαχείριση του στρατηγικού ρίσκου και να συμβάλλουν στις προσπάθειες ανάκαμψης μετά το «πανδημικό σοκ».
Παρακάτω, παραθέτουμε σημαντικά στοιχεία και παραμέτρους που συνδιαμορφώνουν την «μεγάλη εικόνα» για το στρατηγικό ρίσκο και την ορθή λήψη αποφάσεων: Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της PwC στις ΗΠΑ, κρίσιμα θέματα απασχολούν τους Οικονομικούς Διευθυντές για το υπόλοιπο του 2021. Ζητήματα που σχετίζονται άμεσα με τις αποφάσεις και το στρατηγικό ρίσκο που εμπεριέχουν για το σύνολο των πρωτοβουλιών μιας εταιρείας.
Επιστροφή στην Ανάπτυξη: Ένα χρόνο μετά το ξέσπασμα της πανδημίας οι προοπτικές των CFOsγια επιστροφή στην ανάκαμψη και κερδοφορία έχουν βελτιωθεί αισθητά. Στρατηγικές αποφάσεις τους πρώτους μήνες της πανδημίας που είχαν στόχο τις νέες ροές εσόδων απομάκρυναν το ρίσκο της επιβίωσης σ’ ένα βαθμό. Ενδεικτικά τον περασμένο Οκτώβριο 3 στους 10 CFOs ανέμεναν αύξηση των εσόδων το επόμενο 12μηνο. Στα τέλη Μαρτίου 2021, το ποσοστό ανήλθε στο 87% για το ερχόμενο 12μηνο, αντίστοιχα.
Οι CFOs συνεχίζουν όλο το επόμενο διάστημα στην στήριξη των εσόδων, στην χάραξη στρατηγικής για πελάτες θέτοντας επί τάπητος ρίσκα και σενάρια. Θα συνεχίσουν να κάνουν αλλαγές σε προϊόντα και υπηρεσίες, σε στρατηγικές τιμολόγησης. Επιπλέον, συνεχίζονται οι επενδύσεις σε dataanalytics, τεχνολογίες cloud και αυτοματισμούς που θα βοηθήσουν την ανάπτυξη και την αποδοτικότητα.
Φορολογία, ρίσκο και Κανονιστικό Πλαίσιο: Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος των Οικονομικών Διευθυντών βρίσκονται πάντα οι εξελίξεις γύρω από τις αλλαγές στην φορολογία, το κανονιστικό και ρυθμιστικό πλαίσιο. Και αν στις ΗΠΑ αρκετοί εξ’ αυτών εστιάζουν την προσοχή τους στην νέα διακυβέρνηση Μπάιντεν (αύξηση εταιρικού φόρου κ.α), στην Ε.Ε έντονο είναι το ενδιαφέρον γύρω από το Ταμείο Ανάκαμψης, τις κατευθυντήριες γραμμές από την Κομισιόν και τα κράτη – μέλη για την «επόμενη μέρα» της πανδημίας στην οικονομία και τις επιχειρήσεις.
Διαφορετικότητα υπαλλήλων – στήριξη εργατικού δυναμικού: Η στήριξη στην διαφορετικότητα αλλά και στις ανάγκες των υπαλλήλων, μετά το ξέσπασμα της πανδημίας ή των κοινωνικών ανακατατάξεων αφορά το σύνολο της επιχείρησης. Στο ίδιο μοτίβο κινούνται και οι Οικονομικές Διευθύνσεις. Επικεφαλής εταιρειών και CFOs εστιάζουν την προσοχή τους πλέον σε μεγαλύτερο βαθμό στην οικοδόμηση της εμπιστοσύνης με τους υπαλλήλους, την διαφάνεια για την βελτίωση της παραγωγικότητας και της καινοτομίας.
Παράλληλα, όλο αυτό το διάστημα της πανδημίας, η πίεση και το στρες προς το εργατικό δυναμικό αυξήθηκαν, η (τηλ)εργασία εντάθηκε και οι παράγοντες αυτοί πρέπει να εξεταστούν σοβαρά από τις Οικονομικές Διευθύνσεις πρικειμλένου να εκπονηθεί η κατάλληλη πολιτική.
Στο επίκεντρο τα κριτήρια ESG: Μεγαλύτερη αναμένεται η πίεση προς τους CFOs αναφορικά με τους δείκτες ESG καθώς θα κληθούν να δείξουν και φέτος περαιτέρω πρόοδο. Κατά πόσο δηλαδή έχουν υιοθετήσει την φιλοσοφία των κριτηρίων ESG με στόχο την βιώσιμη ανάπτυξη.
Έμφαση στον ψηφιακό μετασχηματισμό: Κορυφαία προτεραιότητα για τους CFOs παραμένει και το 2021 η επένδυση στον ψηφιακό μετασχηματισμό. Με τα σύγχρονα «εργαλεία» καλούνται να χαράξουν στρατηγικές εσόδων και να μετριάσουν πιθανά ρίσκα και κινδύνους. Πως αυτές οι τεχνολογικές δαπάνες θα φέρουν υπεραξία; με ταχύτερα αποτελέσματα (σ’ ένα τρίμηνο αντί 12μηνου π.χ), με την καλύτερη εξυπηρέτηση πελατών καθιστώντας της εταιρείας πιο ανθεκτικές σε προκλήσεις, εκτιμά η PwC.
ESG: «Κλειδί» για την δημιουργία μακροπρόθεσμης αξίας η Βιώσιμη Ανάπτυξη
Στο ίδιο πλαίσιο, από την πλευρά της, η Deloitte εστιάζει στην αειφόρο ανάπτυξη ως παράγοντα – «κλειδί» που μειώνει το στρατηγικό ρίσκο και προσφέρει μακροπρόθεσμη αξία στην εταιρεία. Ειδικότερα, σε πρόσφατη έκθεση της εξετάζει τον κρίσιμο ρόλο που διαδραματίζουν οι CFOs – και -σε ζητήματα όπως:
- Ευθυγράμμιση της Εσωτερικής Οργάνωσης με τις προτεραιότητες των κριτηρίων ESG,
- Έμφαση σε απαιτούμενες γνωστοποιήσεις, αν μιλάμε για συγκεκριμένους τομείς της βιομηχανίας κλπ,
- Δημιουργία ολοκληρωμένου σχεδίου για μια βιώσιμη ανάπτυξη
Πλέον τα κριτήρια ESG (περιβαλλοντικά, κοινωνικά κριτήρια και εταιρική διακυβέρνηση) απαιτούν όλο και περισσότερο την προσοχή των διευθυντών οικονομικών υπηρεσιών (CFOs). Οι εταιρείες που δεν αντιμετωπίζουν τα ζητήματα αυτά ενδέχεται τελικά να βρεθούν μπροστά σε σοβαρούς κινδύνους. Σε αυτό το πλαίσιο, όπως εξηγεί η Deloitte, κάθε επιχειρηματικό ρίσκο συνδέεται με κινδύνους βιωσιμότητας.
Για παράδειγμα:
- Μια εταιρεία στον τομέα εστίασης, τροφίμων & ποτών δεν έχει πρόσβαση σε νερό λόγω τοπικής διακοπής ή λειψυδρίας
- Μια τεχνολογική εταιρεία δεν αφουγκράζεται τις ανάγκες και την οπτική υψηλά καταρτισμένων στελεχών. Μεγάλο μέρος ταλαντούχου εργατικού δυναμικού αποχωρεί και η εταιρεία χάνει συγκριτικό πλεονέκτημα στον ανταγωνισμό.
- Μια εταιρεία στο δέχεται σοβαρό πλήγμα στην φήμη της, γεγονός που φέρνει ανάλογες αντιδράσεις και στους καταναλωτές, λόγω αντεργατικής συμπεριφοράς ή παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην αλυσίδα εφοδιασμού.
«Μπορεί πολλοί να θεωρούν ότι τα παραπάνω παραδείγματα πως είναι απλοί επιχειρηματικοί κίνδυνοι, είναι κρίσιμο να επισημανθεί πως το ρίσκο που ελλοχεύει και οι πιθανές επιπτώσεις επηρεάζουν την μακροπρόθεσμη οικονομική απόδοση…ως την βιωσιμότητα μιας επιχείρησης. Για τον λόγο αυτό, οι CFOs καλούνται να υποστηρίζουν βιώσιμες επιχειρηματικές πρακτικές που διατηρήσουν την αξία της επιχείρησης σε βάθος χρόνου», σημειώνει χαρακτηριστικά η Deloitte.
Πανδημία και Ψηφιακός Μετασχηματισμός: Νέες μεταβλητές για το στρατηγικό ρίσκο
Τις νέες αρμοδιότητες που καλείται να αναλάβει ο σύγχρονος CFO αναδεικνύει σε τελευταία της μελέτη η Accenture, απόρροια της πανδημίας και του εν εξελίξει ψηφιακού μετασχηματισμού, που δημιουργούν νέα δεδομένα στις προσκλήσεις, στα ρίσκα και στην ανάληψη στρατηγικών πρωτοβουλιών.
Ο ρόλος του CFO διευρύνεται πέρα από τη λογική του «θεματοφύλακα των οικονομικών» μιας επιχείρησης σε «δημιουργό επιχειρηματικής αξίας» και «καταλύτη ψηφιακής στρατηγικής». Ειδικότερα, ιδιαίτερης σημασίας είναι το γεγονός ότι το 72% των CFOs έχει τον τελικό λόγο σχετικά με την τεχνολογική κατεύθυνση μιας επιχείρησης!
Στην μελέτη διαπιστώνεται ότι πέρα από την πανδημία, άλλες εξωτερικές προκλήσεις, όπως η ψηφιοποίηση, η δυναμική της αγοράς και οι ταχέως εξελισσόμενες προσδοκίες των καταναλωτών έχουν ωθήσει τους CFOs να διευρύνουν και να μετασχηματίσουν το ρόλο τους.
Οι CFOs καλούνται πλέον να διασφαλίσουν ότι η επιχείρησή τους διαμοιράζει και μειώνει τον κίνδυνο με κατάλληλο τρόπο, απαντώντας σε θέματα αναφορικά με το περιβάλλον, την κοινωνία και την εταιρική διακυβέρνηση (ESG), αλλά και σε θέματα ασφάλειας που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις τους.
Οι σύγχρονοι ρόλοι ενός CFO για τις σωστές στρατηγικές αποφάσεις: Σύμφωνα με την Accenture, οι CFOs που ανταποκρίνονται πλήρως στα νέα δεδομένα και λειτουργούν αποτελεσματικά και με ταχύτητα θα μπορούσαν σχεδόν να διπλασιάσουν τα κέρδη προ Φόρων, Τόκων και Αποσβέσεων (EBITDA) των επιχειρήσεών τους, από 3,8% σε 6,9% την επόμενη τριετία και να αυξήσουν τα καθαρά τους έσοδα σε ετήσια βάση (CAGR) από 2,7% σε 3,0%.
Υιοθετώντας τους εξής τρεις ρόλους: «Θεματοφύλακες των Οικονομικών» – οι CFOs μπορούν να ξεκλειδώσουν τα πλήρη οφέλη του ψηφιακού μετασχηματισμού, ενισχύοντας τη συνεργασία τους με τη διοικητική ομάδα προκειμένου να δώσουν μεγαλύτερο βάθος και ποιότητα προγνώσεων και να εντοπίσουν νέες πηγές αξίας σε επίπεδο πελατών, καναλιών και προϊόντων.
Το 60% των παραδοσιακών χρηματοοικονομικών αρμοδιοτήτων είναι πλέον αυτοματοποιημένο. Αυτό ξεπερνά τις προβλέψεις των CFOs το 2018, όπου εκτιμούσαν ότι το 45% των παραδοσιακών αρμοδιοτήτων θα αυτοματοποιηθεί έως το 2021.
Παρόλη την πρόοδο του ψηφιακού μετασχηματισμού, μόλις το 43% των CFOs έχει χρησιμοποιήσει προηγμένα χρηματοοικονομικά μοντέλα τα τελευταία δύο χρόνια για να εντοπίσει μελλοντικούς κινδύνους και ευκαιρίες. Παράλληλα, μόνο το 23% χρησιμοποιεί το cloud για την παροχή νέων πληροφοριών και μόνο το 16% για να εντοπίσει νέες πηγές αξίας.
«Δημιουργοί επιχειρηματικής αξίας» – οι επιτυχημένοι CFOs χρησιμοποιούν την τεχνολογία και τα δεδομένα για να συγχρονίσουν τις πληροφορίες σε όλο το εύρος της διοικητικής ομάδας, προσφέροντας ολοκληρωμένα συμπεράσματα σε πραγματικό χρόνο, μέσω δεδομένων και μοντέλων.
Το 86% των CFOs αύξησε τη συχνότητα και το εύρος της συνεργασίας τους με τα στελέχη της διοικητικής ομάδας, αξιοποιώντας έτσι τα αναλυτικά στοιχεία και την πρόσβαση σε δεδομένα και πληροφορίες για τον επιχειρηματικό κίνδυνο. Το 88% των CFOs έχει εισαγάγει νέες μετρήσεις για την αύξηση της απόδοσης συνεργασίας του τμήματος Finance και της επιρροής του στην επιχείρηση.
«Καταλύτες ψηφιακής στρατηγικής» – όλο και περισσότερο, οι εταιρείες αναζητούν CFOs να ηγηθούν των μελλοντικών λειτουργικών μοντέλων και της τεχνολογικής ατζέντας με έμφαση στην ασφάλεια και το ESG. Στην πραγματικότητα, το 68% των ερωτηθέντων CFOs δηλώνει ότι το τμήμα χρηματοοικονομικών αναλαμβάνει την απόλυτη ευθύνη για την απόδοση ESG στην εταιρεία τους.
Οι Οικονομικές Διευθύνσεις πρέπει να λειτουργούν «οποτεδήποτε, οπουδήποτε»
Ο κ. Σωκράτης Νικολαϊδης, Επικεφαλής CFO & Enterprise Value στον τομέα Strategy & Consulting της Accenture στην Ελλάδα μιλά για τους κινδύνους που προέκυψαν από την πανδημία, την έντονη μεταβλητότητα της νέας πραγματικότητας και τις παραμέτρους που πρέπει να έχει κατά νου μια Οικονομική Διεύθυνση στο πλαίσιο του στρατηγικού ρίσκου για την ανάκτηση δυνάμεων για την «επόμενη μέρα».
Η πανδημία άλλαξε άρδην τον τρόπο που ζούμε και εργαζόμαστε. Και ενώ αποτελεί έναν σημαντικό επιχειρηματικό κίνδυνο ως μεμονωμένο φαινόμενο, το σημαντικότερο ίσως είναι ότι ισχυροποιεί και αναδιαμορφώνει τους κινδύνους που οι εταιρείες αντιμετωπίζουν διαχρονικά. Οι γεωπολιτικές εντάσεις εντείνονται, ενώ η τηλεργασία και η χρήση νέων εργαλείων συνεργασίας δημιουργούν νέες προκλήσεις στον κυβερνοχώρο.
Οι τεράστιες μεταβολές στις χρηματοπιστωτικές αγορές επιδεινώνουν τον πιστωτικό κίνδυνο καθώς και τον κίνδυνο ρευστότητας, αφήνοντας τις επιχειρήσεις – ανεξαρτήτως μεγέθους – να απειλούνται σε πολλαπλά επίπεδα. Η πανδημία κάποια στιγμή σίγουρα θα υποχωρήσει, αλλά η μεταβλητότητα θα αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της νέας πραγματικότητας.
Οι συνθήκες αυτές επιτάσσουν την οικοδόμηση ενός Χρηματοοικονομικού Τμήματος που αξιοποιεί τη δύναμη της τεχνολογίας και των δεδομένων και μπορεί να λειτουργεί «οποτεδήποτε, οπουδήποτε», βελτιστοποιώντας την αξία σε όλο το εύρος της επιχείρησης. Με τους κατάλληλους πόρους, ανθρώπινους και μη, προετοιμασία και πληροφορίες, οι CFOs μπορούν να βοηθήσουν τις εταιρείες τους να πλοηγηθούν σε αχαρτογράφητα νερά και να αναδειχθούν ισχυρότερες.
Σωκράτης Νικολαΐδης, Επικεφαλής CFO & Enterprise Value στον τομέα Strategy & Consulting της Accenture στην Ελλάδα